Ο χειρουργός μου το ρομπότ: Τα μυστικά της εκπαίδευσης στο Αρεταίειο

Παραδοσιακά οι προσομοιωτές αποτελούν βασικό κομμάτι της εκπαίδευσης των πιλότων, δοκιμάζοντας τα αντανακλαστικά και τις γνώσεις τους σε διάφορα σενάρια, δίνοντάς τους την ευκαιρία να νιώσουν την ανώμαλη προσγείωση, τη βελούδινη απογείωση, τα κενά αέρος σε συνθήκες που μοιάζουν σχεδόν πραγματικές. Μια αντίστοιχη εμπειρία βιώνουν σήμερα φοιτητές της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και ειδικευόμενοι γενικοί χειρουργοί, καθώς το Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο «Αρεταίειο», 126 χρόνια μετά την ίδρυσή του, έχει περάσει τεχνολογικά στη νέα εποχή.

Μάλιστα, το Κέντρο Προσομοίωσης του εν λόγω νοσηλευτικού ιδρύματος εμπλουτίστηκε πρόσφατα και με ένα σύγχρονο χειρουργικό ρομποτικό σύστημα (Da Vinci X) τέταρτης γενιάς, που αποτελεί νέο πρότυπο στην ελάχιστα επεμβατική φροντίδα, ανοίγοντας ακόμη περισσότερες δυνατότητες στην εκπαίδευση της επόμενης φουρνιάς χειρουργών. Το κέρδος εν τούτοις είναι διπλό καθώς εκατοντάδες ασθενείς έχουν παράλληλα την ευκαιρία να υποβληθούν σε ρομποτικές επεμβάσεις, σε μια προσπάθεια να συρρικνωθούν οι ανισότητες ανάμεσα στον δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα.

Μια δημοσιογραφική… αυτοψία

Πρώτος σταθμός κατά την επίσκεψή μας το μεσημέρι της περασμένης Πέμπτης στο Αρεταίειο ήταν η αίθουσα όπου έχουν εγκατασταθεί δύο προσομοιωτές λαπαροσκοπικής χειρουργικής και ακόμη δύο ενδοσκόπησης. «Η εκπαίδευση γίνεται σχεδόν σε πραγματικές συνθήκες» λέει στο «Βήμα» ο ειδικευόμενος στη Γενική Χειρουργική στο Αρεταίειο Νοσοκομείο Θεόδωρος Κοζώνης. Και εξηγεί πως σύμφωνα με μελέτες που έχουν διεξαχθεί στο εξωτερικό, κάθε νέος χειρουργός πρέπει να «περάσει περίπου 30-50 ώρες σε ένα τέτοιο μηχάνημα, ώστε να είναι έτοιμος να εισέλθει στη χειρουργική αίθουσα».

Εφόσον όμως διαθέτει αυτή τη δυνατότητα, τότε, όταν κληθεί να πραγματοποιήσει (να συμμετέχει ενεργά…) στο πρώτο πραγματικό χειρουργείο, θα νιώθει εξοικειωμένος, θα είναι τεκμηριωμένα πιο αποδοτικός και θα αποφύγει τυχόν λάθη. Τα όσα έχει διδαχθεί ο κ. Κοζώνης μέσω των προσομοιωτών κατά την ειδίκευσή του δεν είναι, εν τούτοις, ο κανόνας. Η εκπαίδευση όλα αυτά τα χρόνια για τους συναδέλφους του γίνεται κατά βάση στο εξωτερικό με πολύ μεγάλο κόστος σε αντίστοιχα προγράμματα που οργανώνουν ευρωπαϊκά εκπαιδευτικά κέντρα.

Ο ίδιος πάντως σήμερα χειρίζεται τους ιδιαίτερα ευαίσθητους βραχίονες με μαεστρία, εκπαιδεύοντας πλέον στο πεδίο αυτό φοιτητές Ιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών (σε ανάλογα σεμινάρια). Η πιο πρόσφατη προσθήκη όμως, το ρομποτικό χειρουργικό μηχάνημα, αποτελεί ίσως το μεγαλύτερο δέλεαρ τόσο για τους εκπαιδευόμενους όσο και για τους ασθενείς. Ηδη άλλωστε έχουν πραγματοποιηθεί από την ημέρα παραλαβής (στις 10 Μαϊου) 14 ρομποτικές επεμβάσεις, με τους γιατρούς της Β’ Χειρουργικής Κλινικής – υπό τη διεύθυνση του καθηγητή Μανούσου Κωνσταντουλάκη – να διαπιστώνουν την υψηλή αποδοχή των ασθενών εξαιτίας των οφελών που απολαμβάνουν.

Χολοκυστεκτομή σε 50 λεπτά

Οπως ο κ. Ηλίας Παλταδάκης, ο οποίος υποβλήθηκε την ίδια ημέρα της επίσκεψής μας στο Αρεταίειο σε χολοκυστεκτομή. Το χειρουργείο ξεκίνησε μετά τις εννέα το πρωί, ολοκληρώθηκε σε περίπου 50 λεπτά, ενώ 5 ώρες μετά ήταν όρθιος και κυκλοφορούσε στους διαδρόμους του νοσοκομείου αστειευόμενος και χωρίς η όψη του να μαρτυρά πως λίγες ώρες πριν είχε διεισδύσει στην κοιλιακή του χώρα ρομποτικό νυστέρι.

Οι υπεύθυνοι, ωστόσο, της κλινικής σχεδιάζουν προσεκτικά τα επόμενα βήματά τους καθώς ο σκοπός είναι διττός: οι υψηλού επιπέδου υπηρεσίες υγείας σε συνδυασμό με την υψηλού επιπέδου εκπαίδευση. Στο πλαίσιο αυτό, στόχος είναι σε διάστημα 12 μηνών να έχουν υποβληθεί σε επέμβαση περί τους συνολικά 300 ασθενείς, ενώ στην επόμενη φάση το στοίχημα είναι ο αριθμός αυτός να αυξηθεί περαιτέρω.

Οι ογκολογικοί ασθενείς

Είναι σημαντικό να σημειωθεί πως σε ρομποτική επέμβαση δύναται να υποβληθούν ογκολογικοί ασθενείς, όπου αυτό ενδείκνυται, βάσει των διεθνών κατευθυντήριων οδηγιών. Για παράδειγμα, απευθύνεται σε ασθενείς με καρκίνο παχέος εντέρου, παγκρέατος, γυναικολογικό και ουρολογικό, παρ’ όλα αυτά έως και σήμερα το δημόσιο σύστημα διαθέτει συνολικά μόλις τρία ρομποτικά συστήματα. Αντιθέτως, στον ιδιωτικό τομέα η προσφορά είναι σχεδόν πενταπλάσια με το κόστος να υπερβαίνει τις 30.000 ευρώ.

Το ίδιο σχέδιο θέλει κατ’ έτος να έχουν τη δυνατότητα εκπαίδευσης στο πεδίο της ρομποτικής χειρουργικής περί τους 120 ειδικευόμενους και ειδικευμένους χειρουργούς, ενώ περίπου 10 θέσεις θα απευθύνονται σε αναισθησιολόγους, καθώς πρέπει να διδαχθούν σε νέα πρωτόκολλα. Καθώς όμως κρίσιμο ρόλο στα χειρουργεία έχουν και οι νοσηλευτές, παράλληλα προβλέπονται και ακόμη 10 θέσεις για τους συγκεκριμένους επαγγελματίες υγείας που θα εκδηλώσουν ενδιαφέρον.

Τι λένε οι φοιτητές

Εκείνοι όμως που δείχνουν τον μεγαλύτερο ενθουσιασμό είναι οι φοιτητές της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, οι οποίοι μέχρι πρότινος έβλεπαν ρομποτικά χειρουργικά συστήματα μόνο σε… ντοκιμαντέρ ή ιατρικές τηλεοπτικές σειρές. «Ως φοιτητές δεν έχουμε την ευκαιρία πρακτικής χειρουργικής εκπαίδευσης, πέραν της παρακολούθησης επεμβάσεων. Είναι πολύ σημαντικό να έχουμε την ευκαιρία να έρθουμε σε επαφή με προσομοιωτές και με την εξελιγμένη ιατρική τεχνολογία. Και βέβαια, μέσω του προγράμματος, αποκτούμε εμπειρία και στο πειραματικό χειρουργείο πάνω σε ζωικά πρότυπα» εξηγεί στο «Βήμα» ο Στέργιος Καραμεσίνης-Σπινθάκης, φοιτητής στο 5ο έτος Ιατρικής.

Οση ώρα εκείνος απαριθμεί τα θετικά, η Στεφανία Μάγκου, που βρίσκεται στο 3ο έτος των σπουδών της, βρίσκει την ευκαιρία να βολευτεί στη ρομποτική κονσόλα, έχοντας μπροστά της μια μεγεθυσμένη και τρισδιάστατη εικόνα του χειρουργικού πεδίου. Πιάνοντας τις λαβές με τα δάκτυλά της, κάθε κίνησή της αναπαράγεται με απόλυτη ακρίβεια από τους ρομποτικούς βραχίονες. Υπό την καθοδήγηση του κ. Κοζώνη επιχειρεί να εκτελέσει λεπτές εργασίες, όπως για παράδειγμα να πιάσει μία (στην κυριολεξία) τρίχα. «Θα θέλαμε η εκπαίδευση στο Αρεταίειο να ενταχθεί στο πρόγραμμα σπουδών. Πέρυσι είχαμε τη δυνατότητα να συμμετέχουμε 80 φοιτητές ενώ οι αιτήσεις ξεπερνούσαν τις 200. Είναι απόλυτα φυσιολογικό το αυξημένο ενδιαφέρον εάν αναλογιστεί κανείς πως σε πρακτικό επίπεδο κατά κανόνα μπορούμε μόνο να ψηλαφίζουμε ασθενείς, να λαμβάνουμε ιστορικό και να συμμετέχουμε στον προεγχειρητικό και μετεγχειρητικό έλεγχο» προσθέτει η ίδια.

Πλέον όμως οι φοιτητές έχουν πρόσβαση στη νέα τεχνολογία κερδίζοντας εμπειρίες που μέχρι τώρα δεν υπήρχαν σε άλλο πανεπιστημιακό νοσοκομείο. Στο μεταξύ, οι εξελίξεις, που τρέχουν με υψηλές ταχύτητες, επιφυλάσσουν χειρουργεία ακόμη μεγαλύτερης ακρίβειας και λιγότερο επεμβατικά στο άμεσο μέλλον. Ηδη δοκιμάζονται ρομποτικά μηχανήματα επόμενης γενιάς που θα προσφέρουν 10.000 φορές μεγαλύτερη ανάλυση στην εικόνα, ενώ με τη βοήθεια συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης η πιθανότητα ιατρικού λάθους σχεδόν θα εξαλειφθεί μέσα στα επόμενα 10 χρόνια.