Το ρεπορτάζ των «New York Times», σε συνεργασία με τη μη κερδοσκοπική οργάνωση διερευνητικής δημοσιογραφίας ProPublica, που δημοσιεύθηκε στις 9 Σεπτεμβρίου έκανε πάταγο και δικαίως: αποκάλυπτε ότι ο Χοσέ Μπασέλγκα, ένας από τους τοπ γιατρούς παγκοσμίως στον καρκίνο του μαστού, ιατρικός διευθυντής σε ένα από τα μεγαλύτερα κέντρα για τον καρκίνο, το Memorial Sloan Kettering Cancer Center στη Νέα Υόρκη, είχε… ξεχάσει επί σειρά ετών να αναφέρει σε συνέδρια και σε εκατοντάδες δημοσιεύσεις του τις οικονομικές σχέσεις του με μεγάλες φαρμακευτικές εταιρείες – και όταν μιλάμε για οικονομικές σχέσεις, δεν μιλάμε για… ψίχουλα, αλλά για αρκετά εκατομμύρια ευρώ (μόνο τα φανερά, αφού ο δρ Μπασέλγκα είχε μερίδια και σε νεοφυείς επιχειρήσεις που, σύμφωνα με τον αμερικανικό νόμο, αν δεν έχουν κυκλοφορήσει κάποιο φάρμακο στην αγορά, δεν είναι υποχρεωμένες να δημοσιοποιούν τέτοιου είδους οικονομικά στοιχεία). Να σημειωθεί ότι μεταξύ των δημοσιεύσεων περιλαμβάνονταν και κάποιες στις μεγαλύτερες ιατρικές επιθεωρήσεις, όπως οι «The Lancet» και «Τhe New England Journal of Medicine», ενώ ανακοινώσεις είχαν γίνει στα μεγαλύτερα συνέδρια για τον καρκίνο, όπως αυτό της Αμερικανικής Εταιρείας Κλινικής Ογκολογίας (ΑSCO).
Με αφορμή το αποκαλυπτικό αυτό ρεπορτάζ, όπως συμβαίνει συνήθως στις περιπτώσεις των αποκαλυπτικών ρεπορτάζ, κατεγράφησαν και οι αντιδράσεις των εμπλεκομένων. «Mea culpa» παραδέχθηκε, τουλάχιστον ως έναν βαθμό, ο δρ Μπασέλγκα, αναφέροντας ότι δεν αμέλησε να αναφέρει τις οικονομικές σχέσεις του με τις φαρμακευτικές εταιρείες από πρόθεση, καθώς και ότι σε κάποιες δημοσιεύσεις θα προσθέσει εκ των υστέρων τις εταιρείες με τις οποίες διατηρούσε οικονομικούς δεσμούς. Οχι σε όλες όμως τις δημοσιεύσεις, αφού πολλές από αυτές, όπως ισχυρίστηκε, αφορούν πολύ πρώιμα ερευνητικά αποτελέσματα και όχι πειραματικά φάρμακα εταιρειών. Υπεραμύνθηκε πάντως της επαγγελματικής πορείας του, η οποία, όπως είπε, είχε πάντα ως πρώτιστο στόχο το να αναπτύσσονται νέες θεραπείες που επιμηκύνουν τη ζωή ασθενών με καρκίνο.
«Μea culpa» παραδέχθηκαν και οι επιστημονικές επιθεωρήσεις, σημειώνοντας ότι ενώ πρέπει οι ερευνητές να δηλώνουν τις οικονομικές σχέσεις τους με τη φαρμακοβιομηχανία, δεν υπάρχει μηχανισμός ελέγχου σχετικά με το αν τελικώς το πράττουν. Κοινώς, οι υπεύθυνοι των επιστημονικών επιθεωρήσεων βασίζονται στην καλή πίστη των ερευνητών. Επιπροσθέτως, ενώ υπάρχουν τυπικώς κυρώσεις για τους ερευνητές που δεν δημοσιεύουν τις δοσοληψίες τους με φαρμακευτικές εταιρείες – για παράδειγμα, σε κάποιες επιθεωρήσεις οι κυρώσεις αφορούν τριετή αποκλεισμό από το δικαίωμα δημοσίευσης -, τέτοιες κυρώσεις δεν έχουν ποτέ εφαρμοστεί, αφού ποτέ δεν γίνεται έλεγχος. Μια και μιλάμε για επιθεωρήσεις, να μην ξεχάσουμε (όπως ο δρ Μπασέλγκα) να αναφέρουμε ότι ο τοπ γιατρός που βρέθηκε τώρα στο στόχαστρο δημοσίευε μελέτες χωρίς να αναφέρει τις σχέσεις του με τη φαρμακοβιομηχανία και στην επιθεώρηση «Cancer Discovery» της Αμερικανικής Ενωσης για την Ερευνα στον Καρκίνο (American Association for Cancer Research) της οποίας ετύγχανε να είναι ένας από τους δύο αρχισυντάκτες…
«Sua culpa» ανέφερε από την πλευρά της η διοίκηση του Memorial Sloan Kettering, υπογραμμίζοντας ότι το Κέντρο έχει ένα αυστηρό πρόγραμμα προαγωγής της αντικειμενικότητας στην επιστημονική έρευνα και ότι η ευθύνη βαραίνει τον δρα Μπασέλγκα. Παρά ταύτα, κάλεσε τα μέλη του να είναι πολύ πιο προσεκτικά.
Για να μη νομίσετε ότι το ζήτημα είναι προσωπικό και αφορά μόνο τον δρα Μπασέλγκα, θα σας παραθέσουμε ένα στοιχείο: πολύ πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση «JAMA Oncology» έδειξε ότι το ένα τρίτο των συγγραφέων επιστημονικών άρθρων σχετικά με κλινικές δοκιμές στον καρκίνο δεν αναφέρουν όλες τις πληρωμές που έχουν λάβει από τους χρηματοδότες των δοκιμών.
Γενικώς, όπως φαίνεται, στις… τοπ περιπτώσεις παγκοσμίως με ένα «Mea culpa» καθάρισες. Αν δεν είσαι τοπ βέβαια, αλλά ένας κοινός θνητός και ασθενής, να δούμε πώς τη βγάζεις καθαρή…
