Ενα ταξίδι έως την πρωτεύουσα της Σαουδικής Αραβίας μπορεί να κρατήσει και τέσσερις ολόκληρους μήνες, αλλά παρ’ όλη την κούραση να είναι τελικά μια πολύ ευχάριστη ανάμνηση για αυτούς που το έκαναν.
Το καταλαβαίνεις αυτό όταν ξετυλιχτούν όλες οι πτυχές της τελευταίας – της 56ης – Διεθνούς Ολυμπιάδας Χημείας για μαθητές της Β’ και Γ’ Λυκείου, που ξεκίνησε με έναν διπλό διαγωνισμό τις δύο τελευταίες εβδομάδες του Μαρτίου εδώ στην Ελλάδα και για τέσσερα παιδιά, μαζί με όσους τα συνόδευσαν, συνεχίστηκε στο Ριάντ την τελευταία εβδομάδα του Ιουλίου.
Αρχή της νέας σχολικής χρονιάς και με τη βοήθεια του καθηγητή της Ανόργανης Χημείας Κωνσταντίνου Μεθενίτη, που είχε ενεργό ρόλο σε όλη αυτή την καλοδεχούμενη «περιπέτεια», προσπαθούμε να βγάλουμε κάποια χρήσιμα συμπεράσματα για το μάθημα της Χημείας στα σχολεία μας.
Πολυσέλιδη «πισίνα»
Στις 17 Μαρτίου παιδιά από όλα τα σχολεία της Ελλάδας που είχαν δηλώσει συμμετοχή, χάρη στις προσπάθειες της Ενωσης Ελλήνων Χημικών, διαγωνίστηκαν στην πρώτη φάση. Στις 31 Μαρτίου είχαμε την δεύτερη φάση, από την οποία προκρίθηκαν τα παιδιά της «προολυμπιακής», θα λέγαμε, ομάδας.
Από εκεί αρχίζει και το πιο ενδιαφέρον κομμάτι της ιστορίας και ο δρόμος προς το Ριάντ, όπου θα γινόταν ο τελικός διαγωνισμός με μαθητές από όλες τις χώρες και τις φυλές της Γης.
Η «πισίνα» με την ύλη που σε αυτή πρέπει να βουτηχτούν οι μαθητές στήνεται στο κτίριο της Χημείας στην Πανεπιστημιούπολη της Αθήνας. Από τον Ιανουάριο η Επιστημονική Επιτροπή της Ολυμπιάδας έχει δημοσιεύσει ένα πολυσέλιδο βοήθημα (186 σελίδες) με παραδείγματα από την ύλη που θα πρέπει να κατέχουν οι διαγωνιζόμενοι.
Εντατική προπόνηση
Επειδή τα παιδιά της Γ’ Λυκείου είχαν μπροστά τους τις πανελλαδικές εξετάσεις, η προπόνηση, δηλαδή η προετοιμασία, δεν μπορεί να ξεκινήσει παρά την επομένη της τελευταίας εξέτασής τους, οπότε μένουν μόνο 4 εβδομάδες.
Ο χρόνος ελάχιστος διότι όλα αρχίζουν από το μηδέν! Αυτό βοηθάει και τρομάζει ταυτόχρονα. Τα μαθήματα κρατούν καθημερινά, μέσα και Σάββατα, μέσα και Κυριακές, σχεδόν έναν ολόκληρο μήνα. Ενδεκάωρα με διάλειμμα μόνο για μία ώρα φαγητό επί τόπου.
Διότι η ύλη που με βάση αυτή θα διαγωνιστούν στην Ολυμπιάδα στη χώρα μας αρχίζει να διδάσκεται στο… πανεπιστήμιο. Επιπλέον υπάρχει και εξάωρη δοκιμασία για τους διαγωνιζόμενους σε εργαστήριο Χημείας, πράγμα που οι έλληνες μαθητές ίσως και να μην έχουν δει ποτέ στα 12 χρόνια του σχολείου τους.
Το πρώτο βήμα λοιπόν είναι να καλυφθεί όχι μόνο το χάσμα που υπάρχει μεταξύ των γνώσεών τους και αυτών που απαιτούνται από την Ολυμπιάδα, αλλά και ο τρόπος απόκτησης της νέας γνώσης.
Το βήμα αυτό τα τελευταία χρόνια το έχουν αναλάβει τρεις πανεπιστημιακοί καθηγητές που δεν παίρνουν ευρώ για την έκτακτη (και με τις δύο έννοιες) απασχόλησή τους (οι Κωνσταντίνος Μεθενίτης για Ανόργανη Χημεία, Ανδρέας Μορές για Οργανική Χημεία και Νικόλαος Ψαρουδάκης για Εργαστηριακή Εκπαίδευση). Η πίεση για καθηγητές και μαθητές ανεβαίνει και όποιος αντέξει.
Εθνική ομάδα εν δράσει
Υστερα από ενδιάμεσες εξετάσεις επιλέγονται τα τέσσερα παιδιά που συγκροτούν τη εθνική ομάδα. Το δεύτερο βήμα είναι η εκπαίδευση των τεσσάρων σε θέματα που σχετίζονται με τα προπαρασκευαστικά προβλήματα και εργαστήρια που έχουν προταθεί από την Επιστημονική Επιτροπή της Ολυμπιάδας. Στο βήμα αυτό συμμετέχουν επιπλέον και άλλα μέλη του Τμήματος Χημείας.
Η άφιξη στις 21 Ιουλίου είναι χαρά για τα παιδιά που μένουν εντελώς χωριστά από τους μεγάλους, συμμετέχουν σε ψυχαγωγικές εκδηλώσεις, συναντούν παιδιά της ηλικίας τους από όλον τον κόσμο, καταλήγουν να διαβάζουν και μαζί(!).
Για τους δύο συνοδούς είναι αρχή άλλης επίπονης εργασίας. Εκείνοι θα πρέπει να συμμετάσχουν σε ολοήμερες διαβουλεύσεις σχετικά με τα θέματα, στη συνέχεια να τα μεταφράσουν και μετά τις δοκιμασίες και τη διόρθωση των δοκιμίων πρέπει να είναι πάλι διαθέσιμοι για συζητήσεις και διαβουλεύσεις σχετικά με τη βαθμολόγηση.
Μία ημέρα ήταν ξέγνοιαστη, αυτή των αποτελεσμάτων στις 29/7, ύστερα από έναν μήνα και μία εβδομάδα έντασης, μας λέει ο κ. Μεθενίτης. Και όχι μόνο ξέγνοιαστη, αλλά και χαράς, αφού τα τρία παιδιά πήραν από ένα χάλκινο μετάλλιο και το τέταρτο, που ήταν από τη Β’ Λυκείου, πήρε έπαινο. Τα κατάφεραν και μπράβο τους.
Για το εκπαιδευτικό μας σύστημα, όμως, μάλλον δεν περισσεύουν τα «μπράβο».
Τα αγκάθια στη διδασκαλία
Ρωτήσαμε τον κ. Μεθενίτη, που είναι ο διευθυντής σπουδών του Διιδρυματικού Πρόγραμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών «Διδακτική της Χημείας, Νέες Εκπαιδευτικές Τεχνολογίες και Εκπαίδευση για την Αειφόρο Ανάπτυξη», ποια ήταν αυτά που του έκαναν εντύπωση από την όλη αυτή συμμετοχή του στην Ολυμπιάδα και την επικοινωνία του με άλλους που διδάσκουν επίσης Χημεία.
Όπως μας είπε: «Το ότι σε πολλές χώρες το μάθημα είναι και εργαστηριακό, με τα σχολικά εργαστήρια να διαθέτουν ακόμη και παρασκευαστή για να διεξάγονται τα πειράματα με ομαλό τρόπο.
Τα αναλυτικά προγράμματα που αφορούν τη Χημεία και για τα οποία μας δόθηκε η ευκαιρία να ανταλλάξουμε απόψεις, αν και πάντοτε καταλήγουν στο τέλος σε μια διαγωνιστική διαδικασία, έχουν σκοπό την καλλιέργεια, τη διαμόρφωση και τη συσσώρευση των απαραίτητων γνώσεων για την απόκτηση των δεξιοτήτων στις οποίες θα διαγωνιστούν.
Επίσης η διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών στηρίζεται στη σύνδεσή τους με την καθημερινή ζωή. Διότι σήμερα απαιτούνται από τον καθένα ολοένα και περισσότερες γνώσεις Χημείας (για τα απορρυπαντικά και καθαριστικά, το σουπερμάρκετ, τη διατροφή της οικογένειας, τα φάρμακα, τη βενζίνη, τις μπαταρίες στο κινητό και στα αυτοκίνητα, τελικά και τη διαμόρφωση μιας οικολογικής συνείδησης).
Δυστυχώς, το ισχύον αναλυτικό πρόγραμμα Χημείας της Ελλάδας, τόσο ως προς το περιεχόμενο όσο και στον τρόπο διεξαγωγής του μαθήματος, δεν εξυπηρετεί τίποτα από τα παραπάνω».
Δυστυχώς στριμώχνεται η διδασκαλία και η πειραματική εμπειρία έστω και αυτής της παλαιοφροντιστηριακής ύλης ώστε να εξυπηρετεί μόνο τις πανελλαδικές εξετάσεις.
Και όπως λέει ο καθηγητής, όταν οι μαθητές εμφανίζονται στο αμφιθέατρο ως νέοι φοιτητές, πρέπει να τους αλλάξεις νοοτροπία, να αγαπήσουν ό,τι είναι στην πραγματικότητα η Χημεία και να ξεκινήσουν από το Χ για να φτάσουν στο Α.
