«Ποιο είναι το συγκριτικό πλεονέκτημα της ΕΕ για το μέλλον; Ενας ολοένα γηράσκων πληθυσμός ή οι περιορισμένοι φυσικοί μας πόροι; Η επένδυση στην έρευνα, η οποία είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ευρωπαϊκής πολιτισμικής παράδοσης, δεν είναι πια σήμερα μια επιλογή, είναι μονόδρομος για την ΕΕ. Και ο μόνος τρόπος να εξασφαλιστεί η απόδοση αυτής της επένδυσης είναι η αριστεία». Ακόμη ηχούν στα αφτιά μου τα λόγια αυτά! Ανήκουν στον εκλιπόντα μεγάλο έλληνα βιολόγο Φώτη Καφάτο και αποτέλεσαν μέρος της ομιλίας του κατά την επίσημη εκδήλωση της εγκαθίδρυσης του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ερευνας (European Research Council, ERC) η οποία πραγματοποιήθηκε στο Βερολίνο τον Φεβρουάριο του 2007, παρουσία της κυρίας Μέρκελ. Ο Φώτης Καφάτος υπήρξε ο εμπνευστής της δημιουργίας του ERC, αλλά και ακούραστος εργάτης για την υλοποίησή του. Δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι εξελέγη και υπηρέτησε ως ο πρώτος πρόεδρός του.
Τα παραπάνω λόγια του Φώτη Καφάτου ηχούσαν πιθανόν και στα αφτιά των παρευρισκομένων στην ειδική τελετή η οποία έλαβε χώρα στις 13 Δεκεμβρίου 2018 στην έδρα του ERC, στις Βρυξέλλες. Σκοπός της τελετής ήταν να δοθεί το όνομα του μεγάλου έλληνα επιστήμονα στο νέο Κέντρο Αξιολόγησης (ERC Evaluation Center), τον χώρο στον οποίο κορυφαίοι επιστήμονες απ’ όλον τον κόσμο συναντιούνται και συσκέπτονται αξιολογώντας τα ερευνητικά προγράμματα που υποβάλλονται για να τύχουν χρηματοδότησης.
Αν ζούσε σήμερα ο Φώτης Καφάτος, θα ήταν πολύ περήφανος με την επιτυχία του ERC: 9.000 ερευνητές που εργάζονται σε 750 διαφορετικά ερευνητικά ιδρύματα έχουν χρηματοδοτηθεί από την ίδρυση του ERC μέχρι σήμερα. Από την εργασία τους προέκυψαν 90.000 άρθρα σε επιστημονικά περιοδικά, εκ των οποίων το 7% εμπίπτει στο κορυφαίο 1% των πλέον αναφερόμενων άρθρων του εκάστοτε ερευνητικού πεδίου. Με άλλα λόγια, το στοίχημα της αριστείας που αποδίδει κερδήθηκε σαφώς!
Οπως όμως ανέφερε ο ευρωπαίος επίτροπος για την Ερευνα Carlos Moedas, η κληρονομιά του Φώτη Καφάτου παραμένει ζωντανή και λειτουργεί ως πυξίδα για τη διαμόρφωση της σημερινής φιλοσοφίας του ERC, αφενός επειδή η μερίδα του λέοντος της χρηματοδότησης λαμβάνεται από νέους ερευνητές, κάτι το οποίο ο Φώτης Καφάτος πίστευε πολύ και επέμεινε να υλοποιήσει από την αρχή, αφετέρου επειδή το ERC είναι ανοιχτό και στους επιστήμονες εκτός ΕΕ. «Οι οργανισμοί επηρεάζονται ισχυρά από τους ανθρώπους εκείνους που ορίζουν την αρχική θεμελιώδη φύση τους και τις αρχές τους. Η προσήλωση του καθηγητή Καφάτου στην αριστεία, υπήρξε ίσως η μεγαλύτερη συμβολή του στο ERC. Παράλληλα ο Καφάτος ήταν η ενσάρκωση της επιστήμης που είναι ανοιχτή στον κόσμο, συνεργατική και χωρίς διακρίσεις. Υπήρξε αφοσιωμένος στην ενθάρρυνση των γυναικών και των νέων ανθρώπων προς την επιστήμη. Σήμερα το 67% της χρηματοδότησης του ERC αφορά νέους επιστήμονες, ενώ το 8% των υποτρόφων προέρχεται από χώρες εκτός ΕΕ» τόνισε ο κ. Moedas, ο οποίος έκλεισε την ομιλία του σημειώνοντας ότι δεν θα μπορούσε να σκεφτεί πιο ταιριαστό όνομα για το νέο Κέντρο Αξιολόγησης από αυτό του Φώτη Καφάτου. Συμφωνούμε απολύτως!
