Ιός του Δυτικού Νείλου: Ο εχθρός στην πόρτα μας

Ενας «απρόβλεπτος» στη συμπεριφορά επισκέπτης (όχι άγνωστός μας όμως, αφού μας έχει επισκεφθεί ξανά στο πρόσφατο παρελθόν) που κυριολεκτικώς δεν τον πιάνει το μάτι μας, ζει μια «αιώνια εφηβεία» και, σύμφωνα με τους ειδήμονες, είναι πλέον μόνιμος κάτοικος Ελλάδος, έχει προκαλέσει συναγερμό σε ό,τι αφορά τη δημόσια υγεία το τελευταίο διάστημα. Και όχι αδίκως, αφού ο ιός του Δυτικού Νείλου, περί ου ο λόγος, έχει ήδη προκαλέσει εφέτος 178 κρούσματα αλλά και 21 θανάτους και, όπως όλα δείχνουν, θα συνεχίσει ακάθεκτος τις επόμενες εβδομάδες την (επικίνδυνη) δραστηριότητά του με την… αμέριστη συμπαράσταση των κλιματικών συνθηκών. Και αυτό διότι τα κουνούπια που τον μεταφέρουν και τον μεταδίδουν στους ανθρώπους έκαναν… πάρτι (και συνεχίζουν να κάνουν με τους πληθυσμούς τους να έχουν εκτοξευθεί σε αριθμό) χάρη στις ευνοϊκές για αυτά ζεστές και υγρές συνθήκες του εφετινού καλοκαιριού αλλά και του φθινοπώρου που μόλις ξεκίνησε. Και όσο τα κουνούπια θεριεύουν τόσο αυξάνεται η απειλή για τον πληθυσμό. Αυτό αποδεικνύεται από τα αμείλικτα στοιχεία σύμφωνα με τα οποία τα εφετινά κρούσματα και οι θάνατοι πλησιάζουν εκείνα της πιο βεβαρημένης επιδημιολογικώς μέχρι σήμερα χρονιάς, εκείνης του 2010, όταν είχαν καταγραφεί 262 κρούσματα και 35 θάνατοι εξαιτίας του ιού και με την ανησυχία να κορυφώνεται ότι μπορεί το 2018 να είναι «χρονιά ρεκόρ» σε ό,τι αφορά τα περιστατικά μόλυνσης αλλά και τα θύματα του ιού. Είναι επόμενο ότι (ιο)ξέσπασμα όπως αυτό γεννά ερωτήματα σχετικά με τα πώς και τα γιατί φθάσαμε ως εδώ αλλά και σχετικά με το τι πρέπει να πράξουμε στο μέλλον. «Το Βήμα» σκιαγραφεί σήμερα με τη βοήθεια έγκριτων ειδικών την έως τώρα κατάσταση στη χώρα μας με τον ιό του Δυτικού Νείλου δίνοντας επίσης απαντήσεις σε καίρια επιστημονικά ερωτήματα σχετικά με τον ιογενή «εχθρό» και παρουσιάζοντας τα τελευταία ερευνητικά δεδομένα που τον αφορούν. Πρόκειται για ένα θέμα (κυριολεκτικώς και μεταφορικώς) καυτό αφού ο καθένας μας μπορεί να βρεθεί αντιμέτωπος με τον ανεπιθύμητο «μουσαφίρη».

Οπως προαναφέραμε, ο ιός του Δυτικού Νείλου δεν είναι άγνωστος στον ελληνικό πληθυσμό αλλά και στις αρμόδιες αρχές (που οφείλουν να προστατεύουν τον ελληνικό πληθυσμό). Είχε προκαλέσει κρούσματα τους θερινούς μήνες κατά τα έτη 2010-2014 αλλά και το 2017 σε διάφορες περιοχές της χώρας –με το 2010 να αποτελεί, όπως ήδη διαβάσατε, τη χρονιά με τα περισσότερα κρούσματα αλλά και θανάτους ως τώρα. Και λέμε ως τώρα, διότι υπάρχουν φόβοι ότι το τώρα αλλά και οι εβδομάδες που θα ακολουθήσουν είναι πιθανό να χαρίσουν στο 2018 τον αρνητικό τίτλο της «χρονιάς του ιού του Δυτικού Νείλου». Κατ’ αρχάς, σύμφωνα με ανακοίνωση του Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) που εξεδόθη στις 3 Σεπτεμβρίου, ο κατάλογος των επηρεαζόμενων περιοχών της χώρας μας από τον ιό του Δυτικού Νείλου είναι μεγάλος, με την Αττική και την Κεντρική Μακεδονία να σηκώνουν το μεγαλύτερο βάρος. Κατά δεύτερον, τα κρούσματα (μεταξύ των οποίων και θανατηφόρα) συνεχώς αυξάνονται. Με όλα αυτά τα δεδομένα η ανησυχία που έχει επικρατήσει κάθε άλλο παρά παράλογη είναι. Το «καμπανάκι του κινδύνου» έφθασε μάλιστα προσφάτως στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, καθώς στις 23 Αυγούστου η αμερικανική πρεσβεία ανήρτησε στην ιστοσελίδα της ανακοίνωση στην οποία εφιστά την προσοχή των αμερικανών πολιτών που βρίσκονται στη χώρα μας ή σκοπεύουν να την επισκεφθούν (η ανακοίνωση μάλιστα εξεδόθη όταν ο αριθμός των θυμάτων του ιού ήταν μόλις πέντε και όχι 21 που έχει φθάσει σήμερα). Η πρεσβεία κάλεσε τους αμερικανούς πολίτες να λαμβάνουν προληπτικά μέτρα, όπως να χρησιμοποιούν εντομοαπωθητικά, να φορούν μακριά ρούχα ή να αποφεύγουν περιοχές με στάσιμα νερά. Παράλληλα τους προέτρεψε να παρακολουθούν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης για νεότερες εξελίξεις. Να σημειωθεί πάντως ότι ο ιός του Δυτικού Νείλου έχει (και)… αμερικανικό διαβατήριο εδώ και χρόνια. Συγκεκριμένα, από το 1999 ως σήμερα μόνο στη Βόρεια Αμερική έχουν καταγραφεί περί τις 20.000 περιπτώσεις λοιμώξεων σε ανθρώπους και σχεδόν 2.000 θάνατοι.

Γιατί φθάσαμε όμως σε αυτόν τον «συναγερμό» για τη δημόσια υγεία; Τις ή τι πταίει; Σίγουρα, ένας από τους βασικούς παράγοντες ήταν ο… κακός μας ο καιρός ουκ ολίγες ημέρες αυτό το καλοκαίρι (θα θυμάστε τις ατελείωτες βροχές που παρέπεμπαν σε κλίμα τροπικό). Οπως αναφέρει στο «Βήμα» ο αναπληρωτής καθηγητής Παθολογίας Λοιμώξεων στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και επιστημονικός σύμβουλος του ΚΕΕΛΠΝΟ κ. Σωτήρης Τσιόδρας «ο ιός του Δυτικού Νείλου είναι ένας ιός απρόβλεπτος, η δυναμική εξάπλωσης του οποίου εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Ενας από τους κύριους είναι οι βροχερές περίοδοι, όπως αυτές που βιώσαμε εφέτος το καλοκαίρι, καθώς οικοδομούν ένα περιβάλλον πολύ πρόσφορο για τα κουνούπια πολλαπλασιάζοντας τους πληθυσμούς τους. Ωστόσο πρέπει όλοι να κατανοήσουν ότι δεν χρειάζονται μόνο μεγάλες εστίες στάσιμου νερού για να γίνει πολλαπλασιασμός των κουνουπιών. Ακόμη και το καπάκι από ένα μπουκάλι μπορεί να αποτελέσει σημείο πολλαπλασιασμού τους!».

Αλλοι παράγοντες που δίνουν στον ιό σημαντική χείρα βοηθείας ώστε να εξαπλωθεί είναι η επαφή των άγριων πτηνών με τα κουνούπια, η οποία μάλιστα, σύμφωνα με τον καθηγητή, «αυξάνεται σε περιόδους ξηρασίας καθώς πτηνά και έντομα πίνουν νερό από τις ίδιες πηγές για να ξεδιψάσουν» αλλά και η μετανάστευση των άγριων πτηνών ελέω και της κλιματικής αλλαγής η οποία αναγκάζει τα κουνούπια «να αλλάξουν τις διατροφικές τους συνήθειες, να αλλάξουν το «μενού» τους με αποτέλεσμα να τσιμπούν περισσότερο τους ανθρώπους ελλείψει άλλων θυμάτων. Σημαντικό ρόλο παίζει και η εξάπλωση του ιού στα αστικά περιβάλλοντα, καθώς στις πιο πυκνοκατοικημένες περιοχές είναι ευκολότερο ένα μολυσμένο κουνούπι να τσιμπήσει περισσότερα άτομα». Σε αυτή τη «δύσκολη εξίσωση» σχετικά με τους ενόχους της εξάπλωσης του ιού του Δυτικού Νείλου υπάρχει και ο «μεγάλος άγνωστος Χ» επισημαίνει ο κ. Τσιόδρας, ο οποίος αφορά την ανοσία του πληθυσμού. «Θεωρητικώς, σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, μετά τη νόσηση και με δεδομένο ότι η πλειονότητα των κρουσμάτων αφορά ασυμπτωματικά άτομα, εμφανίζεται μακροχρόνια ανοσία. Ωστόσο δεν έχουν διεξαχθεί μέχρι σήμερα μελέτες σε ανθρώπους ώστε να αποδειχθεί κάτι τέτοιο».

Για αυτό λοιπόν το πολυπαραγοντικό ζήτημα το μεγάλο πρόβλημα είναι ότι δεν υπάρχουν συγκεκριμένες φαρμακευτικές προληπτικές ούτε θεραπευτικές λύσεις. «Είναι τεράστιο ζήτημα ότι δεν υπάρχουν εμβόλια ούτε συγκεκριμένα φάρμακα για τον ιό» σημειώνει ο κ. Τσιόδρας. Εξηγεί ότι σήμερα υφίστανται στις ΗΠΑ τέσσερα αδειοδοτημένα εμβόλια ενάντια στον ιό του Δυτικού Νείλου για χορήγηση μόνο σε άλογα (εμβολιασμοί σε άλογα για τον ιό γίνονται και στο Ισραήλ). «Σε ό,τι αφορά τους ανθρώπους υπάρχουν κάποια πειραματικά εμβόλια σε κλινικές μελέτες. Τα πρώτα αποτελέσματα είναι ενθαρρυντικά, ωστόσο είναι νωρίς ακόμη για να μιλήσουμε για έγκριση εμβολίου που θα χορηγείται σε ανθρώπους». Τα πειραματικά αυτά εμβόλια, διευκρινίζει ο καθηγητής, περιέχουν υποτύπους του ιού χαμηλής λοιμογονικότητας με στόχο να επιτευχθεί ανοσία χωρίς σοβαρές παρενέργειες. «Με δεδομένο ότι δεν υπάρχουν αυτή τη στιγμή εμβόλια και θεραπείες, είναι ευτυχές το γεγονός ότι οι περισσότεροι άνθρωποι που μολύνονται με τον ιό είναι ασυμπτωματικοί ή νοσούν ελαφρά από αυτόν».

Πόσοι είναι όμως οι υπότυποι του ιού του Δυτικού Νείλου; Την απάντηση δίνει η κυρία Αννα Παπά, καθηγήτρια Μικροβιολογίας στην Ιατρική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) και υπεύθυνη του Εθνικού Κέντρου Αναφοράς Αρμποϊών και Αιμορραγικών Πυρετών. «Υπάρχουν τουλάχιστον επτά γενεαλογικές ομάδες του ιού και τα στελέχη που κυκλοφορούν αυτή τη στιγμή στη χώρα μας –όχι μόνο στη Βόρεια Ελλάδα αλλά και στην Αττική, καθώς έχουμε διεξαγάγει σχετικές αναλύσεις –ανήκουν στη γενεαλογική ομάδα 2. Πρόκειται για τα ίδια στελέχη που κυκλοφορούν τα τελευταία χρόνια σε όλα τα Βαλκάνια. Για επιδημίες ενοχοποιούνται τα στελέχη των γενεαλογικών ομάδων 1 και 2».

Η κυρία Παπά τονίζει ότι το εφετινό πρόβλημα με τον ιό του Δυτικού Νείλου δεν αποτελεί ελληνικό… προνόμιο, αλλά απασχολεί και άλλες ευρωπαϊκές χώρες. «Τα περιστατικά είναι πράγματι αυξημένα εφέτος στην Ελλάδα –πλησιάζουμε τα νούμερα τής μέχρι σήμερα χρονιάς-ρεκόρ, που δεν είναι άλλη από το 2010. Ωστόσο τα στοιχεία του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ECDC) δείχνουν ξεκάθαρα ότι πρόκειται για ένα πρόβλημα σε ολόκληρη τη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Είναι χαρακτηριστικό ότι η Ιταλία κατέγραψε περί τα 150 κρούσματα μέσα σε μόλις μία εβδομάδα».

Και κατά την καθηγήτρια, οι κλιματικές συνθήκες που επικράτησαν εφέτος έπαιξαν μεγάλο ρόλο στη διαμόρφωση της σημερινής (ιο)κατάστασης. «Είχαμε έντονες βροχοπτώσεις από τον Μάρτιο, αυξημένες θερμοκρασίες από τον Απρίλιο και βέβαια ένα ζεστό και υγρό καλοκαίρι. Ολα αυτά λειτούργησαν υπέρ του πολλαπλασιασμού των πληθυσμών των κουνουπιών που μεταδίδουν τον ιό». Μήπως υπέρ των κουνουπιών λειτούργησε και η ανθρώπινη ανεπάρκεια και δη αυτή των αρμοδίων φορέων; ρωτήσαμε την ειδικό. Οπως ανέφερε «δεν γνωρίζω τι μέτρα ελήφθησαν στην κάθε περιφέρεια. Στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας πάντως οι ψεκασμοί άρχισαν στις 14 Απριλίου με συγκεκριμένο πρόγραμμα ενώ τώρα λόγω του προβλήματος διεξάγονται και συμπληρωματικοί ψεκασμοί. Το σίγουρο είναι πως κάθε χρονιά που ερχόμαστε αντιμέτωποι με τέτοια σοβαρά ζητήματα δημόσιας υγείας κατακτούμε πολύτιμη γνώση για καλύτερο σχεδιασμό στο μέλλον. Είναι άκρως σημαντικό πάντως να προβλέπουμε καταστάσεις και να δρούμε προληπτικά. Πρέπει να έχουμε στον νου μας ότι έπειτα από έναν ήπιο χειμώνα θα υπάρχει αύξηση των πληθυσμών των κουνουπιών και να πράττουμε αναλόγως».

Για το… χρονικό μιας προαναγγελθείσης αύξησης των κουνουπιών εφέτος το καλοκαίρι κάνει λόγο στο «Βήμα» και ο καθηγητής Μικροβιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Αθανάσιος Τσακρής. «Με τις κλιματικές συνθήκες που ζήσαμε το εφετινό καλοκαίρι, με τόσες βροχές, ήταν αναμενόμενη η αύξηση των πληθυσμών των κουνουπιών. Επρεπε να υπάρχει εγρήγορση. Και το κλειδί είναι πάντα η πρόληψη. Σε ό,τι αφορά τους αρμοδίους φορείς, η πρόληψη αφορά τους κατάλληλους ψεκασμούς. Οι ψεκασμοί έπρεπε –όπως πρέπει πάντα –να ξεκινήσουν νωρίς την άνοιξη όταν εμφανίζονται οι προνύμφες ώστε να γίνεται προνυμφοκτονία και να συνεχίζονται σε τακτά διαστήματα. Επίσης είναι απολύτως απαραίτητο να γίνονται μελέτες σχετικά με τη διασπορά του ιού όχι μόνο στις «κόκκινες» περιοχές σε ό,τι αφορά τα κουνούπια αλλά και σε πτηνά και ιπποειδή, τα οποία επίσης προσβάλλονται από τον ιό του Δυτικού Νείλου». Η πρόληψη όμως, σύμφωνα με τον κ. Τσακρή, ενάντια στον ιό είναι και προσωπική υπόθεση. «Πρέπει να υπάρξει σωστή και εκτενής ενημέρωση, ιδιαιτέρως προς τα άτομα υψηλού κινδύνου για σοβαρή νόσηση, όπως οι ηλικιωμένοι, οι ανοσοκατεσταλμένοι καθώς και τα άτομα με χρόνια υποκείμενα νοσήματα. Και οφείλει και ο πληθυσμός να φροντίζει να λαμβάνει μέτρα προστασίας. Δεν πρέπει να αφήνει στάσιμα νερά με οργανική ύλη ούτε στον κήπο του ούτε στις γλάστρες του στο μπαλκόνι».

Τώρα πλέον που ο ιός φαίνεται να έχει εγκατασταθεί για τα καλά σε πολλές περιοχές της χώρας, όπως μαρτυρούν τα συνεχώς αυξανόμενα κρούσματα αλλά και οι θάνατοι, στόχος δεν μπορεί να είναι πλέον η εξάλειψή του αλλά ο περιορισμός του. «Οταν ο ιός εγκαθίσταται, εκείνο που πρέπει να προσπαθήσουμε είναι μόνο να τον περιορίσουμε. Στο πλαίσιο αυτό μπορούν να γίνουν και τώρα συμπληρωματικοί ψεκασμοί ώστε να μειωθούν οι κοινότητες των κουνουπιών. Οι ψεκασμοί ακόμη και τώρα θα βοηθήσουν, καθώς αναμένεται να έχουμε,για κάποιο διάστημα ακόμη, δρόμο μπροστά μας στη μάχη με τον ιό» σημειώνει ο κ. Τσακρής.

Πράγματι η μάχη με τον επίμονο ιό αποδεικνύεται εβδομάδα με την εβδομάδα –οπότε και εκδίδονται τα νέα επιδημιολογικά δεδομένα του ΚΕΕΛΠΝΟ –ότι καλά κρατεί. Ωστόσο οι αριθμοί που βλέπουμε αποτελούν μόνο την «κορυφή του παγόβουνου», σύμφωνα με τους ειδήμονες. Ο κ. Τσακρής εξηγεί ότι σε ποσοστό 90% τα περιστατικά που καταγράφονται είναι τα σοβαρά. «Καθώς ποσοστό της τάξεως του 80% των ανθρώπων που μολύνονται με τον ιό του Δυτικού Νείλου είναι ασυμπτωματικοί, ενώ ένα ποσοστό που αγγίζει το 20% εμφανίζει ελαφρά νόσηση που δεν απαιτεί νοσηλεία, τα κύρια περιστατικά που καταγράφονται είναι εκείνα που φθάνουν στο νοσοκομείο. Η διασπορά του ιού στον πληθυσμό είναι 100 ως 140 φορές μεγαλύτερη».

Το σίγουρο είναι ότι ακόμη και όταν τελειώσει η εφετινή μάχη με αυτόν τον «κουνουπο-ιό» (έναν από τους πολλούς και απειλητικούς βέβαια των οποίων τα κουνούπια αποτελούν «οχήματα μεταφοράς») θα έλθουν άλλες στα χρόνια που έρχονται. Και αυτό, κατά τους επιστήμονες, πρέπει να αποτελεί πυξίδα για έγκαιρη δράση των ιθυνόντων στο μέλλον. Οπως τονίζει ο κ. Τσακρής «με την κλιματική αλλαγή τέτοιου είδους κλιματικές συνθήκες –με ζεστά και υγρά καλοκαίρια που ευνοούν την αύξηση των πληθυσμών των κουνουπιών με γεωμετρική μάλιστα πρόοδο –θα επικρατούν ολοένα και συχνότερα. Και πρέπει όλοι, και κυρίως οι φορείς της δημόσιας Υγείας, να το έχουμε αυτό καλά στο μυαλό μας, ώστε να είμαστε προετοιμασμένοι».

Κοινώς μην περιμένουμε να δροσίσει για να δούμε άσπρη μέρα (χωρίς κουνούπια και ιούς). Στη θέση της αναμονής είναι επιβεβλημένο να μπει η (σωστή και έγκαιρη) δράση.

Για κορύφωση αυτή τη στιγμή των κρουσμάτων κάνει λόγο και η γιατρός του ΚΕΕΛΠΝΟ, υπεύθυνη του Γραφείου Νοσημάτων που μεταδίδονται με διαβιβαστές κυρία Δανάη Περβανίδου. «Με βάση τα στοιχεία που έχουμε από τις προηγούμενες χρονιές και την παρακολούθηση των επιδημικών καμπυλών εκτιμούμε ότι η κορύφωση που ξεκίνησε από τα μέσα Αυγούστου θα συνεχιστεί ως τα μέσα Σεπτεμβρίου. Μετά την επόμενη εβδομάδα ελπίζουμε ότι θα πέσει ο αριθμός των κρουσμάτων».

Τα «γιατί» του γιου ενός θύματος

Ο Κωνσταντίνος Αρβανίτης ήταν ένας ακμαιότατος, υγιέστατος 77χρονος πατέρας και παππούς. Και λέμε ήταν, καθώς πλέον δεν βρίσκεται ανάμεσά μας εξαιτίας του ιού του Δυτικού Νείλου. Ο γιος του Μιχάλης Αρβανίτης μίλησε στο «Βήμα» για την τραγική απώλεια της οικογένειάς του θέτοντας τα δικά του ερωτήματα προς την Πολιτεία που οφείλει να έχει ως πρώτιστο καθήκον την προστασία των πολιτών της.

«Ο πατέρας μου ήταν ένας υγιέστατος άνθρωπος 77 ετών, κάτοικος της Νίκαιας. Ενας άνθρωπος γεμάτος ζωή, ενεργός, που έπαιζε καθημερινά με το εγγόνι του, που είχε πολλά ενδιαφέροντα. Στις 11 Αυγούστου ξαφνικά εμφάνισε πυρετό, ο οποίος όμως έπεφτε με τα αντιπυρετικά. Παρουσίασε επίσης κόπωση και αδυναμία, και όλοι θεωρήσαμε ότι επρόκειτο για μια απλή ίωση. Η εμπύρετη αλλά ελεγχόμενη με τα αντιπυρετικά κατάσταση συνεχίστηκε και την επόμενη ημέρα. Τη μεθεπόμενη όμως παρουσίασε ταχύπνοια αλλά και ελαφρά δυσαρθρία. Τότε τόσο εγώ όσο και ο αδελφός μου που είμαστε και οι δύο γιατροί κρίναμε ότι θα ήταν καλό να τον μεταφέρουμε στο νοσοκομείο υποψιαζόμενοι πιθανή πνευμονία. Μετά τη μεταφορά του στο νοσοκομείο “Αλεξάνδρα”, όπου πρέπει να τονίσω ότι όλοι οι συνάδελφοι έπραξαν το καθήκον τους με τον καλύτερο τρόπο και τους ευχαριστούμε οικογενειακώς για αυτό ασχέτως της κατάληξης του πατέρα μου, η ταχύπνοια συνεχίστηκε και έτσι αποφασίστηκε η διασωλήνωση του ασθενούς. Συγχρόνως οι εργαστηριακές εξετάσεις έδειξαν εγκεφαλίτιδα, ενώ τα αποτελέσματα του Ινστιτούτου Παστέρ εμφάνισαν θετική PCR στον ιό του Δυτικού Νείλου – την ίδια απάντηση έδωσαν και τα αποτελέσματα για αντισώματα ενάντια στον ιό που ήλθαν ταυτοχρόνως από την Ιατρική Σχολή Αθηνών. Παρότι επαναλαμβάνω πως οι γιατροί έπραξαν ό,τι ήταν δυνατόν, το μεγάλο πρόβλημα με τον συγκεκριμένο ιό είναι ότι δεν υπάρχει συγκεκριμένη θεραπεία εναντίον του. Ετσι γινόταν χορήγηση συμπτωματικής θεραπείας. Ο πατέρας μου παρέμεινε σε Μονάδα Εντατικής Θεραπείας επί 13 ημέρες και κατέληξε στις 26 Αυγούστου.

Τα ερωτήματα μέσα μου είναι πολλά, όχι μόνο εξαιτίας της τεράστιας απώλειας που ζει η οικογένειά μου αλλά και επειδή ως ευαισθητοποιημένος πολίτης και γιατρός θέλω να βοηθήσω και να προστατεύσω και άλλους ανυπεράσπιστους ανθρώπους όπως ο πατέρας μου. Ο πατέρας μου ζούσε σε μια κλασική αστική περιοχή χωρίς εστίες με λιμνάζοντα νερά. Μια περιοχή ωστόσο που σύμφωνα με τα στοιχεία του ΚΕΕΛΠΝΟ έχει καταγράψει εφέτος κρούσματα από τον ιό του Δυτικού Νείλου. Πού ήταν η έγκαιρη παρέμβαση και ενημέρωση της Πολιτείας; Αφού, όπως λένε οι επιστήμονες, ξέραμε ότι εφέτος λόγω του ήπιου χειμώνα και των έντονων βροχοπτώσεων οι συνθήκες ήταν ευνοϊκές για την αύξηση του αριθμού των κουνουπιών, τι μέτρα προστασίας έλαβαν εγκαίρως οι αρμόδιοι; Πού ήταν η έγκαιρη ενημέρωσή της, και ειδικά προς τους ηλικιωμένους, οι οποίοι θεωρούνται ομάδα υψηλού κινδύνου για σοβαρή νόσηση και θάνατο;

Οι αργές αντιδράσεις φάνηκαν και με τη διαχείριση που έγινε μετά τη διάγνωση στον πατέρα μου. Μερικές ημέρες ύστερα από αυτήν ήλθε σε επαφή με την οικογένειά μου το ΚΕΕΛΠΝΟ ζητώντας κάποια στοιχεία σχετικά με το πού κινήθηκε ο πατέρας μου πριν από τη νόσηση στο πλαίσιο επιδημιολογικής διερεύνησης. Ωστόσο παγίδα για τα κουνούπια τοποθετήθηκε έξω από το σπίτι από την Περιφέρεια δύο εβδομάδες μετά τη διάγνωση, ενώ και πάλι δύο εβδομάδες μετά τη διάγνωση μοιράστηκαν φυλλάδια του ΚΕΕΛΠΝΟ στη γειτονιά με συμβουλές για λήψη μέτρων από τους πολίτες ενάντια στα κουνούπια. Αυτή είναι η άμεση κινητοποίηση;».

Ο κ. Αρβανίτης αναζητεί τώρα και άλλους ανθρώπους που έχασαν δικούς τους εξαιτίας του ιού του Δυτικού Νείλου. «Αυτό που επιθυμώ πάνω απ’ όλα είναι να γίνει κάτι συλλογικό ώστε να στείλουμε ένα ηχηρό μήνυμα στην Πολιτεία ότι πρέπει να ενεργεί προληπτικά ώστε να διασφαλίζει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο την υγεία των πολιτών της». Και κλείνει τονίζοντας ότι τέτοια τεράστια ζητήματα δημόσιας υγείας είναι πέρα και επάνω από πολιτικές αντιπαραθέσεις. «Θέλω να αναφερθώ συγκεκριμένα σε ένα tweet της περιφερειάρχη Αττικής κυρίας Δούρου στο οποίο έκανε λόγο για μπλε και ροζ κουνούπια, δίνοντας πολιτική χροιά σε ένα ζήτημα που αφορά ανθρώπινες ζωές, κάτι που συνιστά κατά τη γνώμη μου ασέβεια στη μνήμη των νεκρών. Είτε ήταν μπλε είτε ροζ, εμένα – και όλους όσοι έχασαν δικούς τους ανθρώπους εξαιτίας του ιού του Δυτικού Νείλου – με αφορά ότι ο πατέρας μου δεν προστατεύθηκε. Δεν μπορεί να πολιτικοποιείται ο θάνατος».

Διότι, κατά την κυρία Περβανίδου, δεν υπάρχει απόλυτη και μοναδική συνάρτηση μεταξύ των προγραμμάτων ψεκασμών και της εμφάνισης ή μη κρουσμάτων. «Το 2010 η εποχική έξαρση του ιού στην Κεντρική Μακεδονία ήταν η δεύτερη μεγαλύτερη σε ευρωπαϊκό επίπεδο από το 1996, οπότε και είχε καταγραφεί μεγάλο ξέσπασμα στη Ρουμανία. Συνέχισαν να καταγράφονται κάποια κρούσματα ως το 2014, ενώ τα έτη 2015 και 2016 δεν κατεγράφησαν κρούσματα. Το 2017 ο ιός επανήλθε σε νέα περιοχή. Και τώρα η Κεντρική Μακεδονία, η οποία έχει ένα από τα καλύτερα προγράμματα ψεκασμών, αποτελεί και πάλι επίκεντρο των κρουσμάτων μαζί με την Αττική. Δεν είναι λοιπόν ζήτημα μόνο ψεκασμών η αντιμετώπιση. Σίγουρα βέβαια ο μόνος τρόπος για να μειώσουμε τους πληθυσμούς των κουνουπιών-διαβιβαστών του ιού είναι οι ψεκασμοί, και αυτοί πρέπει να γίνονται και να εντατικοποιούνται όταν και όπου χρειάζεται».

Στο «παζλ» αυτό όμως υπάρχουν και πολλά άλλα κομμάτια, λέει η ειδικός, τα οποία οι αρμόδιοι φορείς παρακολουθούν στενά. «Το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων διεξάγει μελέτες σε ιπποειδή, τα οποία επίσης προσβάλλονται από τον ιό του Δυτικού Νείλου. Υπάρχει ενισχυμένη επιτήρηση σε ό,τι αφορά τα ιπποειδή, αλλά και ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με τα άγρια πτηνά μεταξύ υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης, υπουργείου Υγείας και Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας. Οταν κάποια πληροφορία διασταυρωθεί, ενημερώνεται άμεσα η Τοπική Αυτοδιοίκηση». Αλλά και σε ό,τι αφορά τους ανθρώπους «η Ελλάδα διαθέτει ένα άκρως ενισχυμένο σύστημα επιδημιολογικής επιτήρησης για τον ιό του Δυτικού Νείλου. Είμαστε σε συνεχή επαφή με τα εξειδικευμένα κέντρα όπου οι γιατροί γνωρίζουν ότι πρέπει να αναφέρουν τα κρούσματα σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη και Κρήτη – πρόκειται για το Ινστιτούτο Παστέρ στην Αθήνα, το Α’ Εργαστήριο Μικροβιολογίας στην Ιατρική Σχολή του ΑΠΘ στη Θεσσαλονίκη, καθώς και το Εργαστήριο Κλινικής Ιολογίας στο Ηράκλειο. Η ροή των πληροφοριών γίνεται γρήγορα και κάθετα».
Η γιατρός του ΚΕΕΛΠΝΟ σημειώνει ότι οι δράσεις πρέπει να είναι συνεχείς και εντατικές, με δεδομένο μάλιστα ότι πλέον ο ιός του Δυτικού Νείλου θεωρείται «μόνιμος κάτοικος Ελλάδος». «Θεωρούμε ότι ο ιός έχει πλέον εγκατασταθεί στη χώρα μας, είναι ενδημικός και έτσι πρέπει να αναμένουμε εποχικές εξάρσεις του. Γι’ αυτό είναι ζωτικής σημασίας να γίνονται όλες οι απαραίτητες δράσεις από τους αρμόδιους φορείς συνεχώς, αλλά και ο πληθυσμός να λαμβάνει μέτρα ατομικής προστασίας. Διότι πλέον παρατηρούμε μεγάλη γεωγραφική εξάπλωση του ιού και δεν μπορούμε να προβλέψουμε πού θα εμφανιστούν νέα περιστατικά ούτε εφέτος ούτε του χρόνου».

Η κυρία Περβανίδου καταλήγει αναφέροντας πως δεν είναι τυχαίο ότι τα Αμερικανικά Κέντρα για τον Ελεγχο και την Πρόληψη Νοσημάτων των ΗΠΑ (CDC) ονομάζουν τον ιό του Δυτικού Νείλου «αιώνιο έφηβο», αφού, όπως οι έφηβοι, έχει πολλά ξεσπάσματα και απρόβλεπτη συμπεριφορά. «Πρέπει λοιπόν να περιμένουμε τα πάντα, όπως τα περιμένουμε από τους εφήβους».

Στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη επιπλέον ψεκασμοί σε περιοχές όπου έχει ανακύψει κίνδυνος για τη δημόσια υγεία εξαιτίας του ιού του Δυτικού Νείλου. Ο γενικός γραμματέας Δημόσιας Υγείας κ. Γιάννης Μπασκόζος ενέκρινε με εξαιρετικά επείγον έγγραφό του την κατ’ εξαίρεση χρήση βιοκτόνων σκευασμάτων με τη μέθοδο ψεκασμού υπέρμικρου όγκου (ULV) από εδάφους και από αέρος για την αντιμετώπιση των ακμαίων κουνουπιών σε περιοχές στις οποίες εμφανίζονται μεγάλοι πληθυσμοί των εντόμων. Σημειώνεται ότι από το σύνολο των κρουσμάτων που έχουν καταγραφεί στη χώρα μας περίπου το ένα τρίτο αφορά την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας.

Μάλιστα η κατεπείγουσα αυτή απόφαση του κ. Μπασκόζου οδήγησε σε ένα ντόμινο αντιπαραθέσεων. Με ανακοίνωσή του πριν από μερικές ημέρες ο Ιατρικός Σύλλογος Αθηνών (ΙΣΑ) κατήγγειλε ως αποτυχημένη τη διαχείριση των ψεκασμών κατά των κουνουπιών ζητώντας την εφαρμογή έκτακτου σχεδίου δράσης και καλώντας τη Γενική Γραμματεία Δημόσιας Υγείας να εφαρμόσει άμεσα ολοκληρωμένη εκστρατεία ενημέρωσης για τα ατομικά μέτρα προστασίας από τα κουνούπια. Συγκεκριμένα ο ΙΣΑ σε ανακοίνωσή του ανέφερε ότι «η εσπευσμένη εντολή και έγκριση από τον γενικό γραμματέα Δημόσιας Υγείας Γ. Μπασκόζο, για τη διενέργεια ψεκασμών κατά κουνουπιών, κατ’ εξαίρεση από αέρος και εδάφους, με στόχο την αντιμετώπιση της εξάπλωσης του ιού του Δυτικού Νείλου, επιβεβαιώνει όσα καταγγέλλουν ο Ιατρικός Σύλλογος Αθηνών και άλλοι φορείς που μιλούν για πλημμελή αντιμετώπιση ενός τόσο σοβαρού ζητήματος για τη δημόσια υγεία. Επρεπε να χαθούν 17 συνάνθρωποί μας (σ.σ. τόσος ήταν ο αριθμός των θυμάτων όταν εξεδόθη η ανακοίνωση) μέχρι σήμερα, να νοσήσουν εκατοντάδες και να εκδοθούν ταξιδιωτικές οδηγίες σε βάρος της χώρας μας στην καρδιά της τουριστικής σεζόν, για να αντιληφθεί τη σοβαρότητα του προβλήματος και να κινητοποιηθεί επιτέλους το υπουργείο Υγείας. Ωστόσο οι παρεμβάσεις σε αυτό το στάδιο, που είναι πλέον επιβεβλημένες λόγω της έκτασης του προβλήματος, προκαλούν περιβαλλοντική επιβάρυνση, η οποία θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί εάν είχαν εφαρμοστεί εγκαίρως αποτελεσματικά προγράμματα καταπολέμησης των κουνουπιών. Το πρόβλημα δεν αφορά μόνο την Κεντρική Μακεδονία, για την οποία δόθηκε έγκριση για ψεκασμούς από αέρος και εδάφους. Αφορά και την Αττική, στην οποία έχουν εμφανιστεί δεκάδες κρούσματα». Αντίστοιχη ανακοίνωση εξέδωσε και η Κεντρική Ενωση Δήμων Ελλάδας (ΚΕΔΕ), πρόεδρος της οποίας, όπως και του ΙΣΑ, είναι ο κ. Γιώργος Πατούλης.

Απαντώντας στις αιτιάσεις η περιφερειάρχης Αττικής κυρία Ρένα Δούρου απέστειλε επιστολή προς τους 66 δημάρχους της Περιφέρειας της οποίας έχει την ευθύνη αναφέροντας ότι η Περιφέρεια Αττικής έπραξε τα δέοντα εγκαίρως στις περιοχές ευθύνης της. «Από τον Μάρτιο η Περιφέρεια Αττικής διενεργεί ψεκασμούς από εδάφους και αέρος για την πρόληψη του κινδύνου από τον ιό του Δυτικού Νείλου, ενώ με έκτακτες δράσεις στο αστικό κομμάτι του Δήμου Μεγάρων καταπολεμά τις προνύμφες και τα ακμαία κουνούπια» επισημαίνεται στην επιστολή. Προστίθεται ότι, όπως κάθε χρόνο την τελευταία τριετία, η Περιφέρεια έχει προχωρήσει σε όλες τις απαραίτητες προβλεπόμενες ενέργειες, ενώ για την προσεχή τριετία (2018-2020) έκανε συμβάσεις, συνολικού προϋπολογισμού 3 εκατ. ευρώ, κατόπιν διεθνών διαγωνισμών. Μέχρι σήμερα έχουν διενεργηθεί 8 κύκλοι-εφαρμογές στις επιλεγείσες περιοχές και 9 στις περιοχές της Δυτικής Αττικής, Πειραιά και Νήσων. Στο ευρύτερο αστικό κομμάτι του Δήμου Μεγάρων όπου εμφανίστηκαν κρούσματα του ιού, έχουν πραγματοποιηθεί και έκτακτες δράσεις, όπως είναι η επέκταση του δικτύου τοποθέτησης παγίδων για τη συλλογή ακμαίων κουνουπιών και στοχευμένοι υπολειμματικοί ψεκασμοί σε ευαίσθητα σημεία κ.ά. με σκοπό την καταπολέμηση των προνυμφών και των ακμαίων κουνουπιών. Παράλληλα, έχουν εκδοθεί και αναρτηθεί οδηγίες προς τους πολίτες για τα ατομικά μέσα προστασίας και τον περιορισμό των εστιών αναπαραγωγής που υπάρχουν στις κατοικίες.

Η Περιφέρεια Αττικής με άλλη επιστολή της προς τα αρμόδια υπουργεία, την Αποκεντρωμένη Διοίκηση και το ΚΕΕΛΠΝΟ καλεί να διερευνήσουν κατά πόσον οι δήμοι της Αττικής έχουν προβεί σε σχετικούς ψεκασμούς-προνυμφοκτονίες, στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων τους, για την προστασία της δημόσιας υγείας και των πολιτών. Η Περιφέρεια, αναφέρει στην επιστολή της, δεν είναι αρμόδια για τους ψεκασμούς εντός του αστικού ιστού. «Σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία, η Περιφέρεια είναι αρμόδια μόνο για τις προνυμφοκτονίες σε περιοχές υπερτοπικής σημασίας και όχι εντός αστικού ιστού, όπου αποκλειστικά αρμόδιοι είναι οι δήμοι». Σημειώνεται ότι οι περιοχές υπερτοπικής σημασίας (όπως τα ρέματα) αποτελούν περίπου το 20% του συνόλου των εστιών όπου πρέπει να υλοποιηθούν τα σχετικά προγράμματα, ενώ την αρμοδιότητα και ευθύνη για την εφαρμογή προγραμμάτων προνυμφοκτονίας στις ενδοαστικές εστίες ανάπτυξης-εμφάνισης των κουνουπιών την έχουν – σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία – οι οικείοι δήμοι (π.χ. φρεάτια, πάρκα, δημοτικοί κήποι κ.λπ.).

Μεταξύ εγκλήσεων και αντεγκλήσεων, επιστολών και κόντρα επιστολών περί αρμοδιοτήτων και έγκαιρων ή μη παρεμβάσεων, το σίγουρο είναι ότι οι αριθμοί που εκδίδονται κάθε εβδομάδα στα δελτία επιδημιολογικής επιτήρησης για τον ιό του Δυτικού Νείλου αφορούν ανθρώπινες ζωές. Αυτό πρέπει να έχουμε ως «πυξίδα» για το μέλλον, στο οποίο, όπως όλα δείχνουν, ο ιός του Δυτικού Νείλου θα συνεχίζει να δίνει το «παρών». Οφείλουμε λοιπόν και εμείς να δηλώσουμε παρόντες απέναντί του ώστε να μη μετρούμε απόντες…