Συνέβη πριν από περίπου 6 εκατομμύρια χρόνια, όταν οι τεκτονικές μετατοπίσεις έκλεισαν το Στενό του Γιβραλτάρ. Αποκομμένη από τον Ατλαντικό, η Μεσόγειος εξατμίστηκε τελείως, αφήνοντας πίσω της ένα στρώμα αλάτων πάχους χιλίων μέτρων. Αμέτρητα είδη αφανίστηκαν σε μια δραματική οικολογική καταστροφή, της οποίας το χρονικό καταγράφουν δύο νέες μελέτες.
Η ομάδα της Κωνσταντίνας Αγιάδη, γεωλόγου του Πανεπιστημίου της Βιέννης, συγκέντρωσε δεδομένα για χιλιάδες απολιθώματα από την περιοχή της Μεσογείου πριν, κατά τη διάρκεια και μετά το συμβάν, γνωστό ως «κρίση αλατότητας της Μεσογείου» ή «κρίση του Μεσσηνίου», από το όνομα της γεωλογικής περιόδου κατά την οποία συνέβη. Τα συμπεράσματα δημοσιεύονται στα έγκριτα περιοδικά «Science» και «Science Advances».
Στα 600.000 χρόνια που χρειάστηκαν μέχρι να εξατμιστεί όλο το νερό της Μεσογείου, οι κοραλλιογενείς ύφαλοι σταδιακά εξαφανίστηκαν για να μην επιστρέψουν ποτέ. Από τα 800 ενδημικά είδη, μόνο 86 κατάφεραν να επιζήσουν σε διάσπαρτες λίμνες υψηλής αλατότητας, όπως κάποιες σαρδέλες και σειρηνοειδή, συγγενείς των σημερινών θαλάσσιων αγελάδων.
Η Μεσόγειος έμεινε έρημος για 50.000 χρόνια, μέχρι να ανοίξει και πάλι η σύνδεση με τον Ατλαντικό και να εισρεύσει το νερό, φέρνοντας μαζί του 2.700 είδη. Λίγα ήταν αυτά που επέστρεφαν στην προγονική θάλασσα – τα περισσότερα ήταν νέες αφίξεις, ανάμεσά τους λευκοί καρχαρίες και δελφίνια.
Η κρίση του Μεσσηνίου ήταν μια αλλαγή με συνέπειες πλανητικής κλίμακας, διαπιστώνουν οι ερευνητές. Όταν εξατμίστηκε η θάλασσα, το 6% των αλάτων της Γης παγιδεύτηκε στην ξηρά (στην εικόνα αποθέσεις αλατιού και γύψου που ανυψώθηκαν από τεκτονικές δυνάμεις στο Σόρμπας της Νότιας Ισπανίας) με αποτέλεσμα να μειωθεί η αλατότητα των ωκεανών και να επηρεαστεί η παγκόσμια βιοποικιλότητα.
Οι μελέτες δείχνουν επίσης ότι, πριν από την κρίση αλατότητας του Μεσσηνίου, η βιοποικιλότητα της Μεσογείου ήταν μεγαλύτερη στο ανατολικό άκρο της. Ομως, από την αναγέννηση της θάλασσας και μετά η εικόνα αυτή αντιστράφηκε, με τα περισσότερα από τα 17.000 είδη που φιλοξενεί σήμερα η θάλασσα να προτιμούν τη δυτική πλευρά. Το γιατί παραμένει άγνωστο.
