«Μπορούν οι μηχανές να ξεπεράσουν τον άνθρωπο;». Στην αυτονόητη ερώτηση που «κυνηγάει» τον τελευταίο χρόνο σχεδόν όλους τους επιστήμονες που ασχολούνται με την Πληροφορική, ο καθηγητής της Επιστήμης των Υπολογιστών στο ΜΙΤ των ΗΠΑ, Κωνσταντίνος Δασκαλάκης, απαντάει χαμογελώντας.
«Το ερώτημα είναι δύσκολο να απαντηθεί γιατί η ανθρώπινη και η τεχνητή νοημοσύνη έχουν διαφορετικά ποιοτικά χαρακτηριστικά. Αλήθεια, γίνεται μεγάλη συζήτηση παγκοσμίως για τον υπαρξιακό κίνδυνο που θέτει η ραγδαία ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης».
Λέει ότι «παρά την τεράστια πρόοδο, η συζήτηση αυτή παραμένει, για την ώρα, στο πλαίσιο της επιστημονικής φαντασίας».
Και εξηγεί πως «δεν υπάρχει άμεση απειλή, με την έννοια ότι οι αλγόριθμοι μπορεί να αποκτήσουν συνείδηση και να εναντιωθούν σε εμάς. Η πραγματική απειλή μπορεί να προκύψει από την κακή χρήση ή τη χειραγώγηση της τεχνολογίας από κακούς παίκτες, από την παραβίαση της ιδιωτικότητάς μας ή από την παράνομη χρήση των προσωπικών μας δεδομένων και των πνευματικών μας δικαιωμάτων.
Σε μεγαλύτερο βάθος χρόνου αν μπορούν να αποκτήσουν οι μηχανές συνείδηση ή συναισθήματα και τι μορφή θα έχουν αυτά, θα το απαντήσει η φιλοσοφία. Αλλά σε ένα τέτοιο μέλλον θεωρώ ότι θα είναι δυσδιάκριτα τα όρια μεταξύ ανθρώπου και μηχανής. Και αυτό που έχει δείξει η εμπειρία μας σε πρακτικές εφαρμογές όπου οι μηχανές έχουν καλύτερη απόδοση από τον άνθρωπο είναι ότι ο άνθρωπος με τη βοήθεια των μηχανών κερδίζει τις μηχανές».
Ο επικεφαλής επιστήμονας της Συμβουλευτικής Επιτροπής Υψηλού Επιπέδου για την Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ) που συγκροτήθηκε με απόφαση του πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, απάντησε στις ερωτήσεις του «Βήματος».
Πότε πιάνετε δουλειά;
«Άμεσα. Η επιτροπή μας θα αρχίσει τις διαβουλεύσεις της από την ερχόμενη εβδομάδα κιόλας. Θα αναζητήσουμε βοήθεια και από ανθρώπους εκτός της επιτροπής που μπορούν να μας βοηθήσουν στο έργο μας: Έλληνες ή όχι, επιστήμονες ή μη.
Θα καλέσουμε σε συστράτευση σε έναν σκοπό που θεωρώ εθνικό. Τόσο εγώ όσο και συνάδελφοί μου έλληνες επιστήμονες από την Ελλάδα και το εξωτερικό θέλουμε να συνεισφέρουμε στην Ελλάδα από πατριωτικό ενδιαφέρον».
Πού θα στοχεύσετε; Ποιες θεωρείτε ότι είναι οι προτεραιότητες σε επίπεδο τεχνολογικής αναβάθμισης για την Ελλάδα;
«Σκοπός της επιτροπής μας είναι να συμβουλεύσει την Πολιτεία για το ποιες ευκαιρίες προκύπτουν από τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης, για τα στοιχήματα που πρέπει να βάλει η χώρα μας ως προς την εφαρμογή και την ανάπτυξη αυτών των τεχνολογιών, αλλά για για τα ηθικά θέματα που τίθενται από τη χρήση τους. Θα στοχεύσουμε σε τομείς στρατηγικής σημασίας για την Ελλάδα, όπως η Παιδεία, η έρευνα και η καινοτομία, η ψηφιοποίηση του κράτους, η υγειονομική περίθαλψη, η δικαιοσύνη, η διαχείριση κρίσεων, η προστασία των δασών και του φυσικού πλούτου από τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής και του ανθρώπινου παράγοντα.
Θα διαμορφώσουμε προτάσεις με βραχυπρόθεσμο ή μεσοπρόθεσμο ορίζοντα που θα έχουν απτά αποτελέσματα στη βελτίωση της ζωής μας, της παραγωγικότητας της οικονομίας μας, της σχέσης του πολίτη με το κράτος, της προστασίας του περιβάλλοντος.
Να τονίσω μόνο δύο σημαντικά σημεία. Πρώτον, η επιτροπή μας έχει συμβουλευτικό και όχι εκτελεστικό ρόλο. Δεύτερον, η τεχνητή νοημοσύνη δεν είναι πανάκεια. Δεν είναι μαγικό ραβδί που λύνει από μόνο του τις σύνθετες προκλήσεις που ανέφερα. Οι σύνθετες προκλήσεις απαιτούν σύνθετες προσεγγίσεις και πολύπλευρες συνεργασίες, και όχι τεχνο-οπτιμιστική αλαζονεία».
«Η χώρα μας να εξάγει έρευνα και τεχνολογία»
Πώς θέλετε να δείτε την Ελλάδα ύστερα από πέντε χρόνια;
«Ως παγκόσμιο παίκτη των εξελίξεων στην εφαρμογή, την ανάπτυξη και την καινοτομία στον χώρο της τεχνητής νοημοσύνης. Θέλω να δω η χρήση αυτών των τεχνολογιών να έχει δώσει μετρήσιμα αποτελέσματα στην αγορά, την Υγεία, τη δικαιοσύνη, τη δημόσια διοίκηση, την προστασία του περιβάλλοντος.
Θέλω η χώρα μας να εξάγει έρευνα και τεχνολογία μέσω μιας αναβαθμισμένης ομπρέλας ερευνητικών φορέων, πανεπιστημίων, νεοφυών επιχειρήσεων που θα λειτουργούν και ως μαγνήτες επενδύσεων».
Τι θεωρείτε για την Παιδεία; Έχουμε ανάγκη από επικαιροποίηση των προγραμμάτων σπουδών σε αντικείμενα αιχμής;
«Εκτός την έρευνα και την καινοτομία, όλες οι βαθμίδες της Παιδείας, συμπεριλαμβανομένης της διά βίου εκπαίδευσης, πρέπει να επικαιροποιηθούν γύρω από την πραγματικότητα που δημιουργούν η ραγδαία πρόοδος της τεχνολογίας και η αυξανόμενη ενσωμάτωσή της σε πολλές πτυχές της ζωής μας.
Ενόσω αυτή η διαδικασία είναι σε εξέλιξη, είναι σημαντικό να βελτιώσουμε τον αλφαβητισμό μας γύρω από τη χρήση και τη λειτουργία των αλγορίθμων με τους οποίους αλληλεπιδρούμε καθημερινά και που έχουν τόσο μεγάλη επιρροή στην εμπειρία μας στο ίντερνετ και τη συλλογή και επεξεργασία των δεδομένων μας.
Εκτός από την ενίσχυση του αλφαβητισμού μας ευρύτερα ως κοινωνία χρειαζόμαστε ευκαιρίες επανεκπαίδευσης του εργατικού μας δυναμικού ώστε να μπορεί να προσαρμοστεί σε μια αγορά εργασίας που αλλάζει γρήγορα λόγω της χρήσης των καινούργιων τεχνολογιών. Στα σχολεία και τα πανεπιστήμια τα προγράμματα σπουδών πρέπει να αναβαθμιστούν ώστε να εκμεταλλευτούν τις καινούργιες τεχνολογίες για τη βελτίωση της διδακτικής και της ερευνητικής διαδικασίας, και ώστε να εκθέτουν τους μαθητές και τους φοιτητές στις νέες εξελίξεις.
Τέλος, χρειάζεται συνέργεια μεταξύ των ανθρωπιστικών και θετικών επιστημών για να αντιμετωπίσουμε τα ηθικά, νομικά και φιλοσοφικά ερωτήματα που τίθενται από τη χρήση των νέων τεχνολογιών και να δημιουργήσουμε ένα σωστό πλαίσιο χρήσης τους».
Έφτασε η ώρα δηλαδή να πάψει ο «πόλεμος» μεταξύ ανθρωπιστικών και τεχνολογικών επιστημών;
«Από όλες τις βιομηχανικές επαναστάσεις, ίσως αυτή της τεχνητής νοημοσύνης καθιστά περισσότερο αναγκαία από ποτέ τη συνεργασία θετικών και ανθρωπιστικών επιστημών.
Θυμάμαι ότι όταν σπούδαζα στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο το πρόγραμμα σπουδών μας είχε μόλις δύο μαθήματα ανθρωπιστικού περιεχομένου σε ένα σύνολο εξήντα μαθημάτων. Νομίζω ότι αυτή η μονομέρεια δεν έχει θέση στην εποχή μας».
