Η πρώτη ύλη

O Αριστοτέλης είναι ο πρώτος στην ιστορία του ανθρώπινου πνεύματος που έδωσε στην ύλη ένα φιλοσοφικό και επιστημονικό, στα μέτρα της εποχής του, περιεχόμενο. Εθεσε, λοιπόν, το ερώτημα: «Τι είναι η ύλη από την οποία αποτελούνται τα πράγματα μέσα στη φύση;». Πρόκειται για ένα ερώτημα, το οποίο απασχολεί σοβαρά έως τις μέρες μας τους Φυσικούς επιστήμονες, φθάνει να αναλογισθούμε τις έρευνες που γίνονται στο CERN για την εξερεύνηση της σύστασης της ύλης στο εσωτερικό του ατόμου. Η απάντηση του Σταγειρίτη στο ερώτημα «τι είναι η ύλη;», παρουσιάζει, ιδιαίτερα σήμερα, εξαιρετικό ενδιαφέρον, όπως θα προσπαθήσω να δείξω. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή.

Η βασική θέση από την οποία ξεκίνησε ο Αριστοτέλης είναι ότι υπάρχουν δύο επίπεδα ύλης: Στο πρώτο, αυτό δηλαδή που αποκαλύπτεται άμεσα στις αισθήσεις μας, είναι η ὓλη δευτέρα. Αυτή αποτελεί το υλικό από το οποίο είναι φτιαγμένα τα πράγματα που βλέπουμε, ακούμε, αγγίζουμε, δηλαδή τα ατομικά, καθέκαστον αντικείμενα με τους χωρο-χρονικούς προσδιορισμούς. Σε ένα βαθύτερο, όμως, επίπεδο ο Σταγειρίτης θεώρησε ότι υπάρχει μία θεμελιώδης διάσταση της ύλης, την οποία ονόμασε πρώτη ὕλη, και μερικές φορές ἐσχάτη ὕλη, ή και απλώς ὕλη. Τι εννοεί, όμως, με την έννοια αυτή; Η απάντηση, δυστυχώς, δεν είναι καθόλου εύκολη. Εχει προκαλέσει ατέρμονες συζητήσεις μεταξύ των μελετητών του Αριστοτελικού έργου από την αρχαιότητα έως και στις μέρες μας.