Την προηγούμενη εβδομάδα ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) ανακοίνωσε διά στόματος του γενικού διευθυντή του δρος Τέντρος Αντανόμ Γκεμπρεγέσους, μετά από τρία και πλέον πανδημικά έτη, ότι ο SARS-CοV-2 σταματά να αποτελεί παγκόσμια κατάσταση έκτακτης ανάγκης για τη δημόσια υγεία. Ο δρ Τέντρος πάντως δεν παρέλειψε να τονίσει ότι ο SARS-CoV-2 ήρθε για να μείνει.
«Συνεχίζει να σκοτώνει και να μεταλλάσσεται. Παραμένει o κίνδυνος από την ανάδυση νέων παραλλαγών που προκαλούν αύξηση κρουσμάτων και θανάτων» είπε. Και μπορεί οι θάνατοι (ευτυχώς) να έχουν μειωθεί παγκοσμίως σε σχέση με το παρελθόν χάρη στα μεγάλα «όπλα» που δεν είναι άλλα από τα εμβόλια και τις θεραπείες, ωστόσο η διασπορά του ιού συνεχίζεται ακάθεκτη.
Και αυτό δεν χρειάζεται επιστημονική ανάλυση, το ακούμε καθημερινά γύρω μας, καθώς όλο και κάποιον γνωρίζουμε που μολύνθηκε τώρα για πρώτη φορά ή επαναμολύνθηκε με τον «επίμονο» ιό – άλλωστε νέες παραλλαγές του κάνουν συνεχώς… παρέλαση και στη χώρα μας, με τον «Αρκτούρο» να είναι ο τελευταίος ανεπιθύμητος «επισκέπτης», μια παραλλαγή που, όπως δείχνουν τα μέχρι στιγμής στοιχεία από το εξωτερικό, φαίνεται να διασπείρεται ταχέως, χωρίς όμως να συνδέεται με σοβαρότερη νόσηση.
«Υπουλες» εκπλήξεις
Ωστόσο και η ήπια νόσος δεν είναι πάντα «αθώα» – μπορεί να κρύβει «ύπουλες» μακροπρόθεσμες εκπλήξεις για το καρδιαγγειακό σύστημα, όπως προειδοποιεί μια νέα διεθνής μελέτη με ελληνική συμμετοχή, αυτή της επίκουρης καθηγήτριας στην Κλινική Εργοφυσιολογία της Ασκησης του Πανεπιστημίου του Πόρτσμουθ με ειδίκευση στην αγγειακή υγεία Μαρίας Περίσσιου.
Η μελέτη αυτή, που δημοσιεύθηκε πριν από μερικές ημέρες στο επιστημονικό περιοδικό «Journal of Clinical Medicine», ήταν η πρώτη παγκοσμίως η οποία συνέκρινε τα επίπεδα της σκληρότητας των αρτηριών – δείκτης που συνδέεται με τη λειτουργία και τη γήρανσή τους – πριν και μετά τη νόσηση με COVID-19. Οπως εξηγεί η δρ Περίσσιου στο ΒΗΜΑ-Science, «τα αγγεία μας πρέπει να είναι ελαστικά για να είναι λειτουργικά. Η σκλήρυνση των αγγείων συμμετέχει στην αύξηση της αρτηριακής πίεσης που οδηγεί σε υπέρταση, σε αθηροσκλήρωση και τελικώς σε καρδιαγγειακά νοσήματα και επεισόδια».
Νέοι και υγιείς οι εθελοντές
Η μελέτη διεξήχθη σε νέους, υγιείς εθελοντές από ειδικούς του Πανεπιστημίου του Σπλιτ στην Κροατία. «Υπάρχει ένα ευρωπαϊκό κονσόρτσιουμ όπου συμμετέχω το οποίο ασχολείται με την αγγειακή ηλικία και τους παράγοντες που επηρεάζουν το καρδιαγγειακό σύστημα. Στο πλαίσιο αυτής της επιστημονικής σύμπραξης οι ερευνητές του Εργαστηρίου Αγγειακής Γήρανσης της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Σπλιτ είχαν διεξαγάγει πριν από την πανδημία μια μελέτη η οποία εξέταζε την αρτηριακή σκληρότητα (ΝοrmPreven project). Εχοντας αυτές τις προπανδημικές μετρήσεις αναφοράς στα χέρια τους, οι συνάδελφοι πραγματοποίησαν ανάλογες μετρήσεις στην ίδια ομάδα εθελοντών μετά τη νόσησή τους με COVID-19» αναφέρει η καθηγήτρια.
Σημειώνεται ότι οι εθελοντές παρακολουθήθηκαν μεταξύ Οκτωβρίου του 2019 και Απριλίου του 2022 και στην πλειονότητά τους ήταν νέοι – κάτω των 40 ετών. Ηταν επίσης υγιείς – μόλις το 9% είχε υψηλή αρτηριακή πίεση, κανένας δεν είχε υψηλή χοληστερόλη. Δύο ήταν διαβητικοί ενώ το 78% ήταν μη καπνιστές. Το 56% της ομάδας ήταν άνδρες και το 44% γυναίκες.
Γηρασμένες αρτηρίες
Ολοι οι συμμετέχοντες νόσησαν ήπια με COVID-19. Η συγκριτική ανάλυση των μετρήσεων σχετικά με την αγγειακή λειτουργία των ατόμων αυτών πριν και μετά τη νόσηση προκάλεσε έκπληξη στους ερευνητές, τονίζει η ελληνίδα καθηγήτρια, η οποία είχε ενεργό ρόλο στην ανάλυση των αποτελεσμάτων.
«Η ήπια νόσηση φάνηκε να επηρεάζει τις αρτηρίες ακόμη και επί δύο χρόνια μετά τη λοίμωξη. Συγκεκριμένα οι εθελοντές εμφάνιζαν μεγαλύτερη σκληρότητα αρτηριών και πιο «δυσλειτουργικές» και «γηρασμένες» αρτηρίες, χαρακτηριστικά που μπορούν να οδηγήσουν σε ανάπτυξη καρδιαγγειακών νοσημάτων. Με απλά λόγια η COVID-19 έκανε τις αρτηρίες των ατόμων αυτών να «γεράσουν» πολύ γρήγορα μέσα σε μικρό διάστημα».
Επιδείνωση με την πάροδο του χρόνου
Μάλιστα, σύμφωνα με την ερευνήτρια, το πιο αναπάντεχο εύρημα ήταν ότι «αυτή η επιβάρυνση στη λειτουργικότητα και στην υγεία των αγγείων δεν παρουσίαζε βελτίωση με την πάροδο του χρόνου – σε κάποιες μάλιστα περιπτώσεις γινόταν μεγαλύτερη όσο περνούσε ο καιρός μετά τη λοίμωξη. Συνήθως η φλεγμονή μειώνεται όσο περνά ο χρόνος από τη λοίμωξη και οι λειτουργίες σταδιακώς επανέρχονται σε φυσιολογικά επίπεδα».
Για ποιον λόγο μπορεί να συμβαίνει αυτό; «Απαιτούνται περαιτέρω μελέτες για να εξαγάγουμε ασφαλή συμπεράσματα. Προς το παρόν μπορούμε να κάνουμε μόνο υποθέσεις για τα αίτια του φαινομένου, ωστόσο αυτό που έχουμε δει μέχρι στιγμής είναι ότι η COVID-19 επηρεάζει το ενδοθήλιο των αγγείων – τη φόδρα που τα ντύνει εσωτερικά -, το οποίο ρυθμίζει την ελαστικότητά τους. Δεν ξέρουμε όμως για ποιον λόγο επηρεάζει τόσο το ενδοθήλιο» απαντά η δρ Περίσσιου.
Σύμπτωμα της long COVID;
Θα μπορούσε αυτή η κακή αγγειακή εικόνα που έχει ως «ηθικό αυτουργό» την COVID-19 να καταστεί μόνιμη; «Αυτό μένει να το δούμε σε επόμενες μακροπρόθεσμες μελέτες. Σκοπεύουμε να συνεχίσουμε την παρακολούθηση των ίδιων εθελοντών για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα ώστε να ελέγξουμε τους καρδιαγγειακούς δείκτες τους σε μάκρος χρόνου» λέει η καθηγήτρια και προσθέτει ότι «ίσως τα αγγειακά προβλήματα που εμφανίζονται μετά τη λοίμωξη να αποτελούν συμπτώματα της long COVID. Μπορεί σε κάποια άτομα να μην παρουσιάζονται τα κλασικά συμπτώματα που έχουν συνδεθεί με τη μακρά COVID όπως η κόπωση αλλά να εμφανίζονται αυτά τα «σιωπηλά» συμπτώματα. Και λέω σιωπηλά διότι το μεγάλο ζήτημα με τα προβλήματα των αγγείων, με την υψηλή πίεση, είναι ότι δεν προκαλούν πόνο ή άλλα φανερά συμπτώματα. Διαφεύγουν από το «ραντάρ» αν κάποιος δεν τα ψάξει».
Ετοιμότητα και περαιτέρω έρευνες
Σύμφωνα με την ερευνήτρια, τα νέα ευρήματα έρχονται να προστεθούν σε προηγούμενα άλλων ομάδων που μαρτυρούν ότι η… μεταπανδημική πανδημία θα αφορά τα καρδιαγγειακά νοσήματα. «Η μελέτη μας αν και ήταν μικρή – περιέλαβε 32 εθελοντές – ενισχύει την πρόβλεψη των αγγειολόγων ότι στο μέλλον θα εμφανιστεί αύξηση των καρδιαγγειακών νοσημάτων εξαιτίας της COVID-19. Για αυτό απαιτείται οι ειδικοί και τα συστήματα υγείας να βρίσκονται σε ετοιμότητα. Απαιτείται επίσης να αναζητήσουμε και τις υπόλοιπες παραμέτρους που συμβάλλουν σε αυτή τη διαφαινόμενη αύξηση των σχετιζόμενων με την πανδημία καρδιαγγειακών νοσημάτων στο μέλλον».
Μια πανδημία λοιπόν που επισήμως τελείωσε, ανεπισήμως όμως τα «παρελκόμενά» της είναι εδώ και θέλει (ερευνητική) δουλειά πολλή ώστε να… γυρίσει ο ήλιος στις ζωές μεγάλου αριθμού ασθενών που συνεχίζουν να ταλαιπωρούνται, ακόμη και μετά από μια φαινομενικώς «αθώα συνάντηση» με τον SARS-CoV-2.
Κλειδί η μέτρηση της πίεσης
Είναι εύλογο το ερώτημα αν πρέπει οι ήπια νοσήσαντες από COVID-19 να προχωρήσουν σε ενδελεχή καρδιαγγειακό έλεγχο μετά την ανάρρωσή τους, με δεδομένο ότι τα αγγειακά προβλήματα που προκαλεί η λοίμωξη είναι δύσκολο να γίνουν αντιληπτά. Η απάντηση της δρος Περίσσιου είναι ότι «το πιο απλό που μπορούν όλοι να κάνουν μετά τη νόσηση είναι να παρακολουθούν την πίεσή τους – είναι μια πολύ εύκολη μέτρηση που γίνεται στο σπίτι.
Αν κάποιο άτομο που είναι νέο, υγιές και ακολουθεί μια κατά το δυνατόν υγιεινή ζωή, έχει για περισσότερες από τρεις με τέσσερις ημέρες συνεχώς υψηλή πίεση – υψηλότερη από 140 mm Hg για τη συστολική και 90 mm Hg για τη διαστολική – μετά την ανάρρωση από COVID-19, τότε θα ήταν καλό να επισκεφθεί κάποιον ειδικό. Ενδείκνυται η μέτρηση να γίνεται μια συγκεκριμένη σταθερή ώρα της ημέρας».
Τα νέα «όπλα» στη (μεταπανδημική) μάχη με τον ιό
Mπορεί η πανδημία, σύμφωνα τουλάχιστον με τις επίσημες ανακοινώσεις, να τελείωσε, ωστόσο η μεταπανδημική μάχη με τον SARS-CoV-2 συνεχίζεται στα εργαστήρια ανά τον κόσμο. Ας δούμε κάποιες ερευνητικές «νίκες» που υπόσχονται ένα καλύτερο μέλλον για όλους μας.
Νέο εμβόλιο υπόσχεται διαρκή προστασία
Ενα νέο εμβόλιο για τον SARS-CoV-2 με την κωδική ονομασία ΜΤ-001 που αναπτύχθηκε από ερευνητές του Πανεπιστημίου Rutgers υπόσχεται μακροπρόθεσμη προστασία ενάντια στον ιό, σύμφωνα με δημοσίευση στο επιστημονικό περιοδικό «Vaccines». Οπως εξήγησε ο κύριος συγγραφέας της μελέτης, αναπληρωτής καθηγητής Μοριακής Βιολογίας και Βιοχημείας στο Κέντρο για την Προηγμένη Βιοτεχνολογία και Ιατρική του Rutgers Στίβεν Αντερσον, η διαφορά του νέου πειραματικού εμβολίου σε σχέση με τα υπάρχοντα mRNA εμβόλια για τον SARS-CoV-2 είναι ότι το ΜΤ-001 δεν χρησιμοποιεί ολόκληρη την πρωτεΐνη-ακίδα του ιού για την πρόκληση ανοσοαντίδρασης, αλλά ένα συγκεκριμένο τμήμα της, το οποίο είναι σταθερό, γεγονός που μαρτυρεί ότι είναι πιθανότερο να παραμένει αποτελεσματικό ενάντια στις υπάρχουσες και στις μελλοντικές παραλλαγές του ιού.
Τα μέχρι τώρα στοιχεία δείχνουν ότι το ΜΤ-001 μπορεί να επάγει μεγάλο εύρος εξουδετερωτικών αντισωμάτων ενάντια σε πλήθος παραλλαγών. «Θεωρητικώς είναι πιθανό μια ενισχυτική δόση μιας επικαιροποιημένης εκδοχής του ΜΤ-001 να μπορεί να προσφέρει διά βίου προστασία. Τα δεδομένα από τις μελέτες στα ζώα μέχρι στιγμής δείχνουν ότι το εμβόλιο μπορεί να προσφέρει προστασία τουλάχιστον για ένα έτος ή περισσότερο, κάτι που αποτελεί μεγάλη εξέλιξη σε σύγκριση με τα σημερινά εμβόλια, με δεδομένο μάλιστα ότι πολλοί άνθρωποι δεν είναι δεκτικοί στο να κάνουν ενισχυτική δόση κάθε λίγους μήνες» κατέληξε ο δρ Αντερσον.
Εισπνεόμενη αιθανόλη εναντίον ιών του αναπνευστικού
Εισπνεύστε ατμό που περιέχει αιθανόλη σε χαμηλή δόση και κατατροπώστε τους ιούς του αναπνευστικού συστήματος! Αυτό ουσιαστικώς προτείνει μελέτη ειδικών του Ινστιτούτου Επιστήμης και Τεχνολογίας της Οκινάουα που διεξήχθη σε ποντίκια με γρίπη τύπου Α και η οποία δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό «The Journal of Infectious Diseases».
Σύμφωνα με τους ερευνητές, η νέα… αέρινη θεραπευτική προσέγγιση μπορεί να είναι αποτελεσματική και ενάντια στον ιό της COVID-19. «Η αιθανόλη είναι αποτελεσματικό απολυμαντικό για το δέρμα και θελήσαμε να δούμε αν θα μπορούσε να είναι αποτελεσματική και εντός του οργανισμού» ανέφερε ο δρ Μίχο Ταμάι που συμμετείχε στη μελέτη.
Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν έναν υγραντήρα ο οποίος παρήγαγε ατμό με αιθανόλη σε περιεκτικότητα 20% και εξέθεσαν σε αυτόν τον ατμό επί 10 λεπτά ποντίκια με γρίπη τύπου Α. Οπως είδαν, η εισπνοή του ατμού οδήγησε στην εξουδετέρωση του ιού. Η γρίπη τύπου Α είναι ένας ιός που φέρει εξωτερική μεμβράνη, τον αποκαλούμενο φάκελο.
Την ίδια μεμβράνη φέρει και ο SARS-CoV-2 (όπως και όλοι οι ιοί που έχουν μέχρι σήμερα προκαλέσει πανδημίες) και για αυτόν τον λόγο οι ερευνητές εκτιμούν ότι ο ατμός της αιθανόλης θα μπορεί να «εξολοθρεύσει» και τον συγκεκριμένο κορωνοϊό. Μελετούν μάλιστα την επίδραση της εισπνεόμενης θεραπείας στην COVID-19 αλλά και στη γρίπη των πτηνών για την οποία αυξάνονται το τελευταίο διάστημα οι φόβοι ότι μπορεί να αποτελέσει τον επόμενο «πανδημικό εχθρό».
Υπεραντισώματα εναντίον νέων παραλλαγών
Ενας εμβολιασμένος με το mRNA εμβόλιο της Moderna κάτοικος του Σαν Ντιέγκο αποτελεί το εκπληκτικό παράδειγμα του πώς το ανθρώπινο ανοσοποιητικό σύστημα μπορεί να πάρει μια μεγάλη νίκη ενάντια στον SARS-CoV-2. Ερευνητές του Ινστιτούτου για την Ανοσολογία La Jolla είδαν ότι ο εθελοντής αυτός ανέπτυξε μετά τον εμβολιασμό του «υπερ-αντισώματα» ενάντια στον ιό, τα οποία μάλιστα φάνηκε να εξουδετερώνουν όλες τις υποπαραλλαγές της Ομικρον.
Οι ερευνητές μάλιστα αποτύπωσαν μέσω κρυο-ηλεκτρονικής μικροσκοπίας τρισδιάστατες δομές υψηλής ανάλυσης τριών τέτοιων υποσχόμενων εξουδετερωτικών αντισωμάτων του εθελοντή τα οποία προσδένονταν στην πρωτεΐνη-ακίδα του ιού, όπως ανέφεραν στο επιστημονικό περιοδικό «Cell Reports».
Με αυτόν τον τρόπο ανακάλυψαν ποιες ακριβώς περιοχές της πρωτεΐνης-ακίδας αποτελούν τις «αχιλλείους πτέρνες» της – αυτές τις περιοχές θα μπορούν να στοχεύσουν τα μελλοντικά εμβόλια και οι θεραπείες αντισωμάτων ώστε να γίνουν πιο αποτελεσματικά. Μάλιστα, μελέτες σε ποντίκια μαρτυρούν ήδη ότι αυτά τα αντισώματα μπορούν να προλάβουν τη σοβαρή νόσηση με COVID-19.
