H απίθανη συνάντηση δύο προϊστορικών ειδών ανθρώπου

Κανείς δεν γνωρίζει αν αντίκρισαν ο ένας τον άλλον ή αν απλώς βρέθηκαν στην ίδια περιοχή: δύο προϊστορικά είδη της οικογένειας του ανθρώπου άφησαν τα αποτυπώματά τους στην ίδια όχθη μιας λίμνης στην Κένυα πριν από 1,5 εκατ. χρόνια, δίπλα σε πατημασιές αλόγων, αντιλοπών και γιγάντιων γερανών.

Τα απολιθωμένα ίχνη που βρέθηκαν πρόσφατα στο Κούμπι Φόρα της Κένυας προσφέρουν τις πρώτες ενδείξεις για τη συνύπαρξη των δύο αρχαϊκών συγγενών μας, του Homo erectus και του Paranthropus bosei. H ανακάλυψη που δημοσιεύεται στο περιοδικό «Science» εγείρει ερωτήματα για τη σχέση μεταξύ των δύο ειδών και τον πιθανό ανταγωνισμό τους για τους φυσικούς πόρους της περιοχής.

Ο Paranthropus bosei, ο πιο μακρινός από τους δύο συγγενείς μας, έζησε από τα 2,3 έως τα 1,2 εκατομμύρια χρόνια πριν. Είχε ύψος γύρω στα 1,4 μέτρα και έφερε ένα έπαρμα στο κρανίο και ειδικότερα στο σημείο όπου συνδέονται ισχυροί μασητικοί μύες (το ίδιο συμβαίνει και στο κρανίο του αρσενικού γορίλα). Τα πόδια τους, ειδικά το μεγάλο δάχτυλο, παραπέμπει περισσότερο σε πίθηκο παρά σε άνθρωπο.

Ο Homo erectus, από την εξέλιξη του οποίου πιστεύεται ότι προέκυψε τελικά ο Homo sapiens, είχε σωματικές αναλογίες που μοιάζουν περισσότερο με τις ανθρώπινες, με ύψος έως 1,85 μέτρα, και εξαπλώθηκε από την Αφρική στην Ευρασία από τα 1,89 εκατομμύρια έως τα 110 χιλιάδες χρόνια πριν. Ο εγκέφαλός του ήταν μεγαλύτερος από του P.bosei αλλά μικρότερος σε σύγκριση με τον σύγχρονο άνθρωπο.

Τα απολιθώματα βρέθηκαν το 2021 κοντά στη λίμνη Τουρκάνα, μια περιοχή διάσημη για τα απολιθώματα αρχαϊκών ειδών ανθρώπου. Μια σειρά από 12 πατημασιές (εικόνα), με μήκος γύρω στα 26 εκατοστά η καθεμία, αποδόθηκαν στον Paranthropus boisei με βάση το σχήμα τους και τον τρόπο βάδισης. Δύο διαφορετικά αποτυπώματα βρέθηκαν να διασχίζουν σχεδόν κάθετα την κύρια σειρά και αποδόθηκαν σε νεαρό άτομο Homo erectus. Τα ίχνη του έχουν μήκος έως 23,5 εκατοστά και μοιάζουν περισσότερο με πατημασιές σύγχρονων ανθρώπων.

Το γεγονός ότι οι δύο διαφορετικές ομάδες πατημασιών βρέθηκαν μαζί μαρτυρούν ότι έγιναν σχεδόν ταυτόχρονα, με διαφορά λίγων ωρών ή ημερών, όσο η λάσπη παρέμενε υγρή, λένε οι ερευνητές. Διαφορετικές πατημασιές που βρέθηκαν σε άλλα σημεία υποδεικνύουν ότι τα δύο είδη συνυπήρχαν για περίπου 200.000 χρόνια, εκτιμά η μελέτη. Δεν αποκλείεται να ανταγωνίζονταν άμεσα το ένα το άλλο, αυτό όμως θεωρείται απίθανο λόγω των διαφορετικών διατροφικών προτιμήσεων.

Ο Paranthropus boisei ήταν φυτοφάγος και έπρεπε να μασά καλά την τροφή του, όπως και τα σημερινά φυτοφάγα είδη, ενώ ο Homo erectus ήταν πιθανότατα παμφάγος και χρησιμοποιούσε εργαλεία για να κυνηγά και να κόβει το κρέας, επισήμαναν οι ερευνητές. Τέλος, ο Paranthropus boisei πιστεύεται ότι εξαφανίστηκε μερικές εκατοντάδες χρόνια μετά την εποχή των πατημασιών, ενώ ο Homo erectus άκμασε και έγινε το πρώτο είδος της ανθρώπινης οικογένειας που εξαπλώθηκε πέρα από την Αφρική.

Από την εξελικτική γραμμή του Homo erectus πιστεύεται ότι προέκυψαν τελικά ο σύγχρονος άνθρωπος, ο άνθρωπος του Νεάντερταλ και ο άνθρωπος της Ντενίσοβα, τρία συγγενικά είδη που διασταυρώθηκαν μεταξύ τους πριν από μερικές δεκάδες χιλιάδες χρόνια. Γονίδια των Νεάντερταλ και των Ντενίσοβαν ανιχνεύονται στο DNA σχεδόν όλων των σημερινών ανθρώπων.