Ζούμε την Ανθρωπόκαινο Εποχή, τη χρονική περίοδο κατά την οποία το ανθρώπινο είδος έχοντας αυξηθεί κατακόρυφα καθορίζει όσο ποτέ άλλοτε τα δεδομένα στον πλανήτη Γη. Παρά την όποια δύναμή του όμως, η τύχη του ανθρώπινου είδους παραμένει άρρηκτα δεμένη με την τύχη του πλανήτη μας. Ετσι, εδώ και δύο χρόνια μια ειδική επιτροπή (EAT-Lancet Commission), η οποία συστήθηκε από την έγκριτη ιατρική επιθεώρηση The Lancet, μελέτησε τα δεδομένα και κατέληξε σε συστάσεις για μια «διατροφή για την πλανητική υγεία» (planetary health diet), μια διατροφή η οποία δύναται να εξασφαλίσει τη θρέψη του ανθρώπινου πληθυσμού, φροντίζοντας ταυτόχρονα την υγεία της Γης. Σας μεταφέρουμε εδώ τα κύρια σημεία των συστάσεών της.

Τι πρέπει να ξέρουμε

n Το φαγητό που τρώμε, οι τρόποι που το παράγουμε και οι ποσότητες από αυτό που καταλήγουν στα σκουπίδια έχουν σημαντικές συνέπειες στην ανθρώπινη υγεία και στην περιβαλλοντική βιωσιμότητα. Η επίλυση του θέματος της διατροφής είναι ένας βασικός τρόπος για τις χώρες να πετύχουν στους στόχους που τέθηκαν από τα Ηνωμένα Εθνη για τη βιώσιμη ανάπτυξη και τη Συμφωνία των Παρισίων για την κλιματική αλλαγή.

n Μια δίαιτα που περιλαμβάνει περισσότερες φυτικές και λιγότερες ζωικές τροφές είναι υγιής, βιώσιμη και καλή τόσο για τους ανθρώπους όσο και για τον πλανήτη. Δεν είναι ένα θέμα του τύπου «όλα ή τίποτε», μικρές αλλαγές μπορούν να έχουν τεράστιο θετικό αποτέλεσμα.

n Σήμερα, οι γεωργικές εκτάσεις καταλαμβάνουν περίπου το 40% των παγκόσμιων εκτάσεων, καθιστώντας τα αγροτικά οικοσυστήματα τα μεγαλύτερα της ξηράς. Η παραγωγή τροφής ευθύνεται για το 30% των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και για το 70% της κατανάλωσης γλυκού νερού. Η μετατροπή εκτάσεων για γεωργική χρήση (παραγωγή φαγητού) είναι ο σημαντικότερος παράγοντας απώλειας της βιοποικιλότητας.

n Τα ζωικά τρόφιμα, και ειδικά το κόκκινο κρέας, έχουν σχετικά υψηλό ενεργειακό αποτύπωμα ανά μερίδα σε σχέση με άλλες ομάδες τροφίμων. Αυτό έχει συνέπειες στην εκπομπή αερίων, στη χρήση της γης και στη βιοποικιλότητα, ειδικότερα όταν πρόκειται για ζώα που τρέφονται με σιτηρά.

n Το τι ή όχι καταναλώνεται είναι και τα δύο παράγοντες υποσιτισμού. Παγκοσμίως, πάνω από 820 εκατομμύρια άνθρωποι συνεχίζουν να πεινούν καθημερινά, 150 εκατομμύρια παιδιά υποφέρουν από μακροχρόνιο υποσιτισμό που αναστέλλει την ανάπτυξή τους και 50 εκατομμύρια παιδιά υποφέρουν από οξύ υποσιτισμό εξαιτίας της ανεπαρκούς πρόσβασης σε φαγητό.

n Παράλληλα, βιώνουμε μια αύξηση της παχυσαρκίας. Σήμερα, περισσότεροι από 2 εκατομμύρια ενήλικοι είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι και οι σχετιζόμενες με τη διατροφή μη μεταδοτικές ασθένειες του διαβήτη, του καρκίνου και των καρδιοπαθειών συμπεριλαμβανομένων, είναι μεταξύ των κορυφαίων αιτιών θανάτου σε παγκόσμιο επίπεδο.

n Το καλό φαγητό μπορεί να γίνει ένας ισχυρός παράγοντας αλλαγής. Η Επιτροπή EAT-Lancet συστήνει μια διατροφή για την πλανητική υγεία η οποία είναι ευέλικτη και μπορεί να προσαρμοστεί στην τοπική γεωγραφία, στη μαγειρική παράδοση και στις προσωπικές προτιμήσεις. Επιλέγοντας αυτή τη διατροφή, μπορούμε να καθοδηγήσουμε τη ζήτηση για τα σωστά τρόφιμα και να στείλουμε ξεκάθαρα μηνύματα στην αγορά αλλά και σε όλη την αλυσίδα παραγωγής φαγητού μέχρι τους παραγωγούς.

n Παγκοσμίως, η διατροφή για την πλανητική υγεία συνιστά την αύξηση της κατανάλωσης μιας ποικιλίας φρούτων, λαχανικών, καρπών και οσπρίων σε συνδυασμό με μικρές ποσότητες κρέατος και γαλακτοκομικών. Σε ορισμένες περιοχές του πλανήτη αυτό σημαίνει αύξηση της πρόσβασης σε συγκεκριμένες τροφικές ομάδες, ενώ σε άλλες η διατροφή απαιτεί μείωση της υπερκατανάλωσης των μη υγιεινών τροφών.

n Η μεταβολή από μια ανθυγιεινή διατροφή στη διατροφή για πλανητική υγεία, δύναται να προλάβει 11 εκατομμύρια πρόωρους θανάτους ενηλίκων ανά έτος και να οδηγήσει μέχρι το 2050 σε ένα βιώσιμο τροφικό σύστημα που θα εξασφαλίζει υγιεινή τροφή για όλους.

Τι να κάνουμε

l Δεν υπάρχει μαγική λύση, αλλά η επίλυση του προβλήματος ξεκινά από το να αλλάξουμε αυτά που τρώμε αλλά και αυτά που πετούμε στα σκουπίδια. Θα πρέπει να τρώμε περισσότερα φρούτα, λαχανικά, καρπούς, όσπρια και αναποφλοίωτα δημητριακά. Είναι σημαντικό να τρώμε μια ποικιλία από αυτά ώστε να εξασφαλίσουμε ότι αφενός λαμβάνουμε όλα τα θρεπτικά συστατικά που χρειαζόμαστε και αφετέρου ότι υποστηρίζουμε τη βιοποικιλότητα των τροφικών συστημάτων. Πολλοί από εμάς στις ανεπτυγμένες χώρες θα πρέπει να καταναλώνουμε λιγότερο κόκκινο κρέας και γαλακτοκομικά.

l Υπάρχει κάτι για όλους, ανεξαρτήτως ηλικίας, κουλτούρας ή προσωπικών προτιμήσεων. Με περισσότερα από 30.000 γνωστά φαγώσιμα φυτά, μπορούμε να περάσουμε ολόκληρη ζωή εξερευνώντας και δοκιμάζοντας.

l Πολλά φυτά είναι ταυτόχρονα ωφέλιμα για την υγεία μας και βιώσιμες πηγές διατροφικής πρωτεΐνης. Στοχεύστε να καταναλώνετε καθημερινά περί τα 125 γραμμάρια φασολιών, φακών, αρακά ή άλλων οσπρίων ή καρπών.

l Παρά το γεγονός ότι το κρέας είναι σημαντική πηγή βασικών συστατικών, όπως οι πρωτεΐνες, ο σίδηρος και η βιταμίνη B12, η υπέρμετρη κατανάλωσή του βλάπτει την υγεία μας και το περιβάλλον. Στοχεύστε να καταναλώνετε όχι περισσότερα από 98 γραμμάρια κόκκινου κρέατος (χοιρινό, μοσχάρι ή αρνί), 203 γραμμάρια πουλερικών και 196 γραμμάρια ψαριών την εβδομάδα.

l Η υπερβολική κατανάλωση φαγητού μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση του σωματικού βάρους και άλλα προβλήματα υγείας, ενώ παράλληλα δημιουργεί προβλήματα στο περιβάλλον. Το να παίρνουμε χρόνο για να μοιραζόμαστε το φαγητό μας με την οικογένεια και τους φίλους μας και το να επιλέγουμε μικρές μερίδες είναι δύο απλοί τρόποι για να αποφεύγουμε να τρώμε περισσότερο από όσο χρειαζόμαστε.

l Καθώς οι αγορές ακολουθούν τη ζήτηση, αγοράστε τρόφιμα τα οποία είναι απαραίτητα για τις συνταγές σας αλλά ταυτόχρονα καλά για την υγεία σας και το περιβάλλον. Σκεφτείτε και κάνετε επιλογές που παρέχουν πρόσθετα πλεονεκτήματα για την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον, όπως παραδείγματος χάριν το να υποστηρίζετε τη βιώσιμη περιβαλλοντικά και υπεύθυνη κοινωνικά γεωργία.

l Μαγειρέψτε στο σπίτι. Σχεδιάστε προκαταβολικά το μενού της κάθε εβδομάδας προκειμένου να εξασφαλίσετε την απαραίτητη ποικιλία και κάνετε τις αγορές σας με βάση αυτόν τον προγραμματισμό. Αυτό θα σας γλιτώσει χρόνο και χρήματα, ενώ παράλληλα θα μειώσει τα σκουπίδια.

l  Μην πετάτε το φαγητό που απέμεινε. Πάρτε το στη δουλειά την επόμενη μέρα, χρησιμοποιήστε το ως βάση για μια άλλη συνταγή ή καταψύξτε το για μελλοντική κατανάλωση, κάτι που θα κάνει καλό στην τσέπη σας και στον πλανήτη. Λιγότερο φαγητό στα σκουπίδια, σημαίνει μειωμένη ανάγκη για παραγωγή φαγητού και ανάσα ζωής για τον πλανήτη.