Ηταν την άνοιξη του 1495 όταν η εκστρατεία του γάλλου βασιλιά Καρόλου Η’ στην Ιταλία διακόπηκε από μια μυστηριώδη επιδημία που παραμόρφωνε και τελικά σκότωνε τους στρατιώτες. Ηταν τα πρώτα γνωστά κρούσματα σύφιλης στην Ευρώπη, τα οποία σύντομα οδήγησαν σε μια υποψία που ζητεί απάντηση μέχρι σήμερα: μήπως το μικρόβιο της ασθένειας έφτασε στην Ευρώπη με τις αποστολές του Χριστόφορου Κολόμβου που επέστρεφαν από τη νέα ήπειρο της Αμερικής;
Οι υποψίες τώρα ενισχύονται από γενετική μελέτη που επιβεβαιώνει ότι το βακτήριο της σύφιλης Treponema pallidum (εικόνα), γνωστό και ως ωχρά σπειροχαίτη, ήταν παρόν στη Βόρεια και Νότια Αμερική πριν από την άφιξη των πρώτων Ευρωπαίων το 1492.
Οταν οι μισθοφόροι του Καρόλου Η’ επέστρεψαν στις χώρες τους, μετέφεραν μαζί τους το βακτήριο της σεξουαλικά μεταδιδόμενης ασθένειας, η οποία προκαλεί ανοιχτές πληγές στα γεννητικά όργανα και στο πρόσωπο.
Οι ασθενείς συχνά έπεφταν θύματα στιγματισμού, μια κοινωνική παρενέργεια που επέμεινε μέχρι την άφιξη των αντιβιοτικών τον 20ό αιώνα.
Η νέα μελέτη που δημοσιεύεται στο περιοδικό «Nature» ανιχνεύει γενετικό υλικό του Τ.pallidum στα οστά πέντε ανθρώπων που πέθαναν στο Μεξικό, στην Αργεντινή, στη Χιλή και στο Περού τη χιλιετία που προηγήθηκε της άφιξης του Κολόμβου.
Η ανάλυση επιβεβαιώνει ότι το βακτήριο προϋπήρχε και υποδεικνύει πως όλα τα σημερινά στελέχη του διαχωρίστηκαν από έναν κοινό πρόγονο πριν από περίπου 9.000 χρόνια.
Οι ερευνητές επισημαίνουν ωστόσο ότι το μικρόβιο της σύφιλης που κυκλοφορούσε στην Αμερική πριν από την πρώτη επαφή με τους Ευρωπαίους πιθανώς δεν ήταν σεξουαλικά μεταδιδόμενο, αλλά προκαλούσε μόνο έλκη στο δέρμα. Το ίδιο συμβαίνει σήμερα με την τροπική μόρωση, μια χρόνια δερματική λοίμωξη που προκαλείται από κάποια στελέχη του T.pallidum.
H ανάλυση υποδεικνύει ότι η σύφιλη έγινε αφροδίσιο νόσημα λόγω ενός απότομου εξελικτικού άλματος του βακτηρίου περίπου την εποχή που κατέφθανε στην Αμερική ο Κολόμβος.
Η αλλαγή αυτή φαίνεται ότι διευκόλυνε την εξάπλωση του βακτηρίου από την Αμερική στην Ευρώπη και από εκεί σε όλον τον κόσμο μέσω των εμπορικών διαδρόμων. Τα ευρήματα δείχνουν πειστικά, δεν αρκούν όμως για να αποδείξουν ότι η σύφιλη δεν προϋπήρχε στην Ευρώπη, όπως πιστεύουν κάποιοι ερευνητές.
Η αναζήτηση για δείγματα γενετικού υλικού και άλλες ενδείξεις πρέπει να συνεχιστεί όχι μόνο στην ευρωπαϊκή ήπειρο αλλά και στην Ασία και στην Αφρική, σχολίασαν ανεξάρτητοι ειδικοί.
Στο μεταξύ, η διεθνής κοινότητα πρέπει να αντιμετωπίσει ένα άλλο εξελικτικό άλμα του βακτηρίου, χάρη στο οποίο αναπτύσσει ανησυχητική ανθεκτικότητα στα αντιβιοτικά.
Ανεξάρτητα από την προέλευσή της, η σύφιλη ήρθε για να μείνει.
