Είναι 36 ετών, αγαπά τη «βαθιά» έρευνα στη Βιοϊατρική και στη Βιοχημεία και τα τελευταία έξι χρόνια, στο Πανεπιστήμιο του Βίρτσμπουργκ όπου εργάζεται, έχει βρει όλα τα «εφόδια» ώστε να κάνει την αγάπη του πράξη μέσα από τη μελέτη του σε επιθετικούς παιδιατρικούς καρκίνους.
Μάλιστα η… ερευνητική αγάπη του δρος Δημητρίου Παπαδόπουλου, περί ου ο λόγος, πρόσφατα ανταμείφθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Ερευνας (European Research Council, ERC) με χρηματοδότηση της τάξεως των 1,5 εκατομμυρίων ευρώ για τα επόμενα πέντε έτη, στο πλαίσιο των αποκαλούμενων επιχορηγήσεων εκκίνησης (starting grants) που δίνονται σε νέους ερευνητές.
«Φιλικές» θεραπείες για το νευροβλάστωμα
Η χρηματοδότηση αυτή, όπως ο ίδιος αναφέρει στο Βήμα-Science, θα δώσει σημαντική ώθηση στην ερευνητική δουλειά του με απώτερο στόχο να βρεθούν αποτελεσματικότερες και πιο «φιλικές» προς τους μικρούς ασθενείς θεραπείες για έναν από τους επιθετικότερους καρκίνους που «χτυπούν» στις πολύ μικρές ηλικίες, το νευροβλάστωμα, το οποίο αποτελεί τον πιο συχνό εξωκρανιακό καρκίνο στα παιδιά.
Ο δρ Παπαδόπουλος, ο οποίος σπούδασε αρχικώς Βιολογία στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και εκπόνησε τη διδακτορική διατριβή του στο Πανεπιστήμιο Justus-Liebig στο Γκίσεν της Εσσης, ξεκίνησε να εργάζεται στην ερευνητική ομάδα του καθηγητή Βιοχημείας και Μοριακής Βιολογίας Μάρτιν Αϊλερς στο Πανεπιστήμιο του Βίρτσμπουργκ το 2018.
Πέρυσι δημιούργησε τη δική του ομάδα ως επικεφαλής ερευνητής με χρηματοδότηση του Γερμανικού Ιδρύματος Ερευνών, ενώ παράλληλα έλαβε το βραβείο νέου ερευνητή της Γερμανικής Εταιρείας για τον Καρκίνο. Τώρα η χρηματοδότηση του ERC θα του επιτρέψει να «ανοίξει κι άλλο τα φτερά του» ώστε να ενισχύσει την ομάδα του που επικεντρώνεται στην έρευνα μιας πρωτεΐνης-«κλειδιού» στον καρκίνο, της MYCN.
Στο επίκεντρο μια πρωτεΐνη-«κλειδί»
Οπως εξηγεί ο ίδιος «όλες οι πρωτεΐνες MYC που έχουν εντοπιστεί εδώ και 40 χρόνια βρίσκονται στο επίκεντρο του ερευνητικού ενδιαφέροντος καθώς εντοπίζονται σε πολύ υψηλά επίπεδα στους περισσότερους ανθρώπινους καρκίνους.
Η ΜΥCN, η οποία είναι περί τις 100.000 φορές μικρότερη από μια ανθρώπινη τρίχα, είναι ένας μεταγραφικός παράγοντας – μια πρωτεΐνη δηλαδή που προσδένεται στο ανθρώπινο DNA και ελέγχει την κυτταρική ανάπτυξη.
Τα μη φυσιολογικά επίπεδα της MYCN σε ένα κύτταρο μπορεί να οδηγήσουν σε καρκίνο και έχει ήδη αποδειχθεί ότι η συγκεκριμένη πρωτεΐνη αποτελεί σημαντικό παράγοντα που συμβάλλει στην ανάπτυξη επιθετικών όγκων οι οποίοι εμφανίζονται κυρίως στα παιδιά, όπως το νευροβλάστωμα, που είναι ένας από τους πιο συχνούς καρκίνους της παιδικής ηλικίας».
Το νευροβλάστωμα αποτελεί τον πιο συχνό εξωκρανιακό καρκίνο στα παιδιά.
Η ομάδα του έλληνα ερευνητή έχει θέσει κάτω από το «μικροσκόπιό» της αυτή την πρωτεΐνη με στόχο να την αναλύσει εις βάθος ώστε μια ημέρα να προκύψουν στοχευμένες, μη παρεμβατικές θεραπείες για τα παιδιά με νευροβλάστωμα.
Και αυτό διότι «οι υπάρχουσες θεραπείες είναι συχνά εξαντλητικές για τα παιδιά». Προς αυτόν τον στόχο που παίρνει «σάρκα και οστά» μέσω του προγράμματος «ΤerSor», το οποίο τρέχουν ο δρ Παπαδόπουλος και η ομάδα του, η νέα ευρωπαϊκή χρηματοδότηση θα αποτελέσει σημαντική «χείρα βοηθείας». Και δεν είναι τυχαίο ότι το ERC επέλεξε να ενισχύσει χρηματικά αυτή την ομάδα, καθώς έχει ήδη κάνει σημαντικές ανακαλύψεις στο… MYCN πεδίο.
Η πρόσδεση της MYCN και στο RNA
Ο επικεφαλής της περιγράφει ότι «έχουμε ανακαλύψει – και έχουμε κάνει δύο σχετικές δημοσιεύσεις στο επιστημονικό περιοδικό «Molecular Cell» – πως η πρωτεΐνη ΜΥCN δεν προσδένεται μόνο στο DNA προάγοντας έτσι την ανάπτυξη των καρκινικών κυττάρων αλλά και στο RNA. Το RNA (ριβονουκλεϊκό οξύ), το οποίο θεωρείται «ξαδερφάκι» του DNA, αποτελεί ένα όχημα μεταφοράς γενετικών πληροφοριών.
Η πρόσδεση της ΜΥCN στο RNA οδηγεί ουσιαστικώς στο αντίθετο μοριακό αποτέλεσμα από την πρόσδεση στο DNA – με απλά λόγια αν αναστείλουμε την πρόσδεση της πρωτεΐνης στο RNA, μπορούμε να καταστήσουμε τα καρκινικά κύτταρα πιο ευαίσθητα στη χημειοθεραπεία.
Έχουμε μάλιστα δει σε πειράματα ότι όταν χρησιμοποιήθηκε μεταλλαγμένη MYCN η οποία δεν κατάφερνε να προσδεθεί στο RNA, κύτταρα νευροβλαστώματος κατέστησαν πιο ευαίσθητα σε υπάρχοντες χημειοθεραπευτικούς παράγοντες που χορηγούνται ενάντια στον συγκεκριμένο καρκίνο. Απώτερος στόχος του ΤerSor είναι να κατανοήσουμε σε βάθος τη λειτουργία της ΜYCN όταν προσδένεται στο RNA ώστε να αναπτυχθούν μελλοντικά νέες θεραπείες οι οποίες θα πολεμούν στοχευμένα τους επιθετικούς όγκους αφήνοντας ανέπαφα τα υγιή κύτταρα γύρω τους».
Ελπίδα και για άλλους καρκίνους
Η αρχή γίνεται με το νευροβλάστωμα, ωστόσο κατά τον δρα Παπαδόπουλο, η έρευνα αυτή μπορεί να ανοίξει τον δρόμο για καλύτερη αντιμετώπιση και άλλων καρκίνων οι οποίοι «κυβερνώνται» από την MYCN όπως κάποιοι τύποι μυελοβλαστώματος, καρκίνου του προστάτη ή ενδοκρινών όγκων.
Ωστόσο ο έλληνας ερευνητής τονίζει ότι «έχουμε πολύ δρόμο ακόμη μπροστά μας. Χρειάζεται πρώτα να εντρυφήσουμε στην κατανόηση των μηχανισμών με τους οποίους η ΜΥCN «γεννά» και «τρέφει» τον καρκίνο προτού φθάσουμε σε νέες θεραπείες εναντίον του».
Κλείνοντας ο δρ Παπαδόπουλος επιθυμεί να στείλει ένα μήνυμα προς άλλους νέους ερευνητές που θέλουν να αποκτήσουν τη δυνατότητα να πραγματοποιήσουν έρευνα υψηλού επιπέδου: «Πρέπει να πιστεύουν στον εαυτό τους, να εργάζονται σκληρά στα κατάλληλα εργαστήρια όπου οι ικανότητές τους μπορούν να ανθίσουν και το αποτέλεσμα θα έρθει, όπως ήρθε και σε εμένα». Με (ελληνική ερευνητική) δύναμη από το Βίρτσμπουργκ…
Τι είναι οι επιχορηγήσεις του ERC
Οι ατομικές επιχορηγήσεις του ERC είναι τριών ειδών. Η πρώτη ονομάζεται ΕRC Starting Grant και δίδεται σε νέους άκρως υποσχόμενους ερευνητές (2 ως 7 έτη μετά την ολοκλήρωση του διδακτορικού τους) με στόχο να τους ενισχύσει στην αρχή της καριέρας τους ώστε να αποκτήσουν επιστημονική ανεξαρτησία – μπορεί να φθάσει τα 1,5 εκατ. ευρώ για πέντε έτη.
Η δεύτερη ονομάζεται ERC Consolidator Grant: απευθύνεται σε ήδη ανεξάρτητους άριστους ερευνητές οι οποίοι έχουν ολοκληρώσει τη διδακτορική διατριβή τους 7-12 χρόνια νωρίτερα και μπορεί να φθάσει το ποσό των 2 εκατ. ευρώ για πέντε έτη.
Η τρίτη είναι το ERC Advanced Grant που αφορά κύριους ερευνητές οι οποίοι έχουν στις «αποσκευές» τους σημαντικά ερευνητικά επιτεύγματα τα τελευταία 10 χρόνια – η συγκεκριμένη επιχορήγηση μπορεί να φθάσει τα 2,5 εκατομμύρια ευρώ για πέντε έτη. Να σημειωθεί ότι το 2024 το ΕRC μοίρασε συνολικά περί τα 780 εκατομμύρια ευρώ σε starting grants.
Και ήταν σημαντικό ότι το 44% των επιχορηγήσεων εκκίνησης δόθηκαν σε γυναίκες (το υψηλότερο ποσοστό ως σήμερα καθώς το 2023 το 43% των starting grants αφορούσαν γυναίκες ενώ το 2022 το 39%).
