Τι κοινό μπορεί να έχουν ένα οπόσουμ, ένα κουνάβι, ένα άγριο κουνέλι, μια νυχτερίδα και ένα ποντίκι «κάτοικοι» ΗΠΑ, για την ακρίβεια «πολίτες» της Βιρτζίνια, με έναν άνθρωπο;

Η προφανής απάντηση θα ήταν ότι είναι στο σύνολό τους θηλαστικά και θα ήταν σωστή. Σύμφωνα όμως με μια νέα μελέτη ερευνητών του Virginia Tech, που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό «Nature Communications», έχουν άλλο ένα κοινό (που δεν είναι για καλό): φαίνεται να τους… δείχνει προτίμηση ο διάσημος πλέον πανδημικός κορωνοϊός SARS-CoV-2, και μάλιστα ο άνθρωπος είναι εκείνος που πρέπει να καθίσει στο «εδώλιο του κατηγορουμένου» για τη μετάδοση του ιού στα κοινά αυτά είδη άγριων ζώων.

«Εργαστήρια» παραγωγής νέων μεταλλάξεων

«Ε και;» θα αναρωτιόταν κάποιος. Ε, αυτό είναι πιθανό να γυρίσει «μπούμερανγκ» στον ίδιο τον άνθρωπο, καθώς ο SARS-CoV-2 τον οποίο εμείς πολεμάμε με εμβόλια και φάρμακα, στην προσπάθειά του να επιβιώσει φαίνεται να αναζητεί άλλους ξενιστές που μετατρέπονται άθελά τους σε «εργαστήρια» παραγωγής νέων μεταλλάξεων, πιθανώς πιο εξελιγμένων και επικίνδυνων. Και τελικώς ο «πόλεμός» μας εναντίον του ιού μπορεί στο μέλλον να γυρίσει υπέρ του, όπως προειδοποίησαν, μιλώντας στο ΒΗΜΑ-Science, οι επικεφαλής της μελέτης δρ Κάρλα Φίνκελσταϊν, καθηγήτρια Βιολογικών Επιστημών στο Ινστιτούτο Βιοϊατρικής Ερευνας Fralin του Virginia Tech (FBRI) και επιστημονική διευθύντρια στο Εργαστήριο Μοριακής Διάγνωσης του FBRI και δρ Τζόζεφ Χόιτ, επίκουρος καθηγητής Βιολογικών Επιστημών στο Κολέγιο Επιστήμης του Virginia Tech.

Οι ερευνητές αποφάσισαν να «σαρώσουν» κοινά άγρια ζώα της Βιρτζίνια τόσο για ενεργή λοίμωξη με SARS-CoV-2 όσο και για ύπαρξη αντισωμάτων που μαρτυρεί προηγούμενη έκθεση στον ιό. Οπως μας εξήγησε η δρ Φίνκελσταϊν, «δεν ξέραμε ποια είδη ήταν πιο «ευάλωτα» στον κορωνοϊό και έτσι στοχεύσαμε στο να έχουμε όσο περισσότερα δείγματα μπορούσαμε από διαφορετικά είδη της περιοχής μας. Τα είδη που εξετάσαμε είναι κοινά σε αστικές, ημιαστικές και αγροτικές περιοχές ολόκληρης της Βόρειας Αμερικής ενώ είναι και εκείνα που εκτίθενται περισσότερο σε ανθρώπινα παθογόνα».

Ετσι εξετάστηκαν τελικά 23 είδη και ο ιός ανιχνεύθηκε σε έξι από αυτά. Συγκεκριμένα, «ίχνη» του SARS-CoV-2 εντοπίστηκαν στο πιο κοινό είδος ποντικιού της Βόρειας Αμερικής (Peromyscus ή deer mice), σε οπόσουμ (ή πόσουμ, μικρό μαρσιποφόρο θηλαστικό), σε ρακούν, σε μαρμότες (είδος τρωκτικού που μοιάζει με σκίουρο), σε ένα κοινό είδος κουνελιού της Αμερικής (Eastern cottontail rabbit, επιστημονική ονομασία Sylvilagus floridanus) καθώς και σε ένα μικρό είδος νυχτερίδας με χαρακτηριστικό κόκκινο-καροτί χρώμα που απαντάται ευρέως στη Βόρεια Αμερική (Eastern red bat, επιστημονική ονομασία Lasiurus borealis).

Μάλιστα σε ένα οπόσουμ οι επιστήμονες εντόπισαν μεταλλάξεις του ιού που δεν έχουν καταγραφεί μέχρι σήμερα και οι οποίες θα μπορούσαν να επηρεάσουν την ανθρώπινη ανοσολογική απόκριση στον SARS-CoV-2.

Ο άνθρωπος «ένοχος» για τη μετάδοση

Η ερευνητική ομάδα προχώρησε και σε γενετική αλληλούχηση των δειγμάτων του ιού που εντόπισε στα διαφορετικά είδη ζώων προκειμένου να παρακολουθήσει τη «διαδρομή» της μετάδοσής του.

Σύμφωνα με τον δρα Χόιτ, «το συμπέρασμα στο οποίο καταλήξαμε ήταν ότι μια μεγάλη γκάμα θηλαστικών που ζουν στη φύση εκτίθενται στον SARS-CoV-2 εξαιτίας του ότι διαβιούν κοντά σε ανθρώπους.

Προσδιορίσαμε ότι οι άνθρωποι ήταν οι υπεύθυνοι για τη μετάδοση του ιού στα ζώα και όχι το αντίθετο αναλύοντας τις γενετικές αλληλουχίες των ιικών δειγμάτων και συγκρίνοντάς τες με αλληλουχίες από δείγματα του ιού τα οποία είχαν απομονωθεί από ανθρώπους της περιοχής που είχαν μολυνθεί πρόσφατα με τον ιό.

Οπως είδαμε, οι παραλλαγές που εντοπίζονταν στα ζώα προσομοίαζαν σε μεγάλο βαθμό με εκείνες που είχαν εντοπιστεί σε άτομα που είχαν μολυνθεί προσφάτως με SARS-CoV-2. Δεν βρήκαμε κανένα στοιχείο που να μαρτυρεί ότι οι παραλλαγές του ιού εντοπίστηκαν πρώτα στα ζώα και στη συνέχεια μεταδόθηκαν στους ανθρώπους».

Ανάγκη ευρείας επιτήρησης

Τα ευρήματα αυτά μπορεί να μοιάζουν πολύ… made in USA και προορισμένα για… αμερικανική κατανάλωση, αλλά δεν είναι – άλλωστε η πανδημία της COVID-19 μάς απέδειξε περίτρανα πως οι ιοί δεν γνωρίζουν σύνορα και αυτό που συμβαίνει στην άλλη άκρη του κόσμου μπορεί πολύ γρήγορα να βρεθεί στην πόρτα μας. Και οι δύο επιστήμονες με τους οποίους ήλθαμε σε επαφή τόνισαν ότι κατ’ αρχάς καταδεικνύουν την ανάγκη «ευρείας επιτήρησης σε πολύ περισσότερα είδη άγριων ζώων.

Γνωρίζαμε ότι ο SARS-CoV-2 μολύνει άγρια ζώα, όπως ελάφια και μινκ, ωστόσο η νέα μελέτη μεγαλώνει το εύρος των ειδών που αποδεικνύονται ευάλωτα στον ιό δείχνοντας παράλληλα ότι περιοχές όπου ζουν τέτοια ζώα και στις οποίες υπάρχει έντονη ανθρώπινη δραστηριότητα αποτελούν τα «hotspots» της μετάδοσης μεταξύ διαφορετικών ειδών.

Αυτό στέλνει ένα μήνυμα στους αρμοδίους όλων των χωρών σχετικά με το ότι πρέπει να επιτηρούν πολλά είδη που ζουν στη φύση – άλλωστε το γεγονός των πολυάριθμων μολύνσεων διαφορετικών ειδών σε ζωολογικούς κήπους ανά τον κόσμο δείχνει ότι πλήθος ειδών μολύνονται με SARS-CoV-2. Και εμείς ανιχνεύσαμε τον ιό σε μια μεγάλη γκάμα ειδών, από τις νυχτερίδες ως τα οπόσουμ, τα οποία έχουν πολύ διαφορετικές εξελικτικές ρίζες».

Κίνδυνος ανάδυσης επικίνδυνων παραλλαγών

Διότι ο SARS-CoV-2 δεν νοιάζεται αν θα βρει δίποδα ή τετράποδα «θύματα» για να μολύνει, υπογράμμισε η δρ Φίνκελσταϊν. «Το μόνο που τον απασχολεί είναι να επιβιώσει. Και όσο εμείς χτίζουμε τείχος εναντίον του μέσω των εμβολίων είναι επόμενο να αναζητεί άλλους ξενιστές που θα εξασφαλίσουν την επιβίωσή του.

Οσο όμως ανοίγει η «βεντάλια» της μετάδοσης σε περισσότερα είδη, τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες ανάδυσης νέων παραλλαγών που πιθανώς να είναι πιο επικίνδυνες και μεταδοτικές για τον άνθρωπο».

Καταλήγοντας η καθηγήτρια επεσήμανε ότι αυτό που πρέπει να συνειδητοποιήσουμε είναι ότι «η COVID-19 δεν είναι μόνο ανθρώπινο πρόβλημα. Και μόλις το συνειδητοποιήσουμε θα προστατεύσουμε καλύτερα όλα τα είδη, συμπεριλαμβανομένου του δικού μας»…

Δίοδοι τα λύματα ή τα αποφάγια

Πώς μπορεί να γίνεται η μετάδοση από τον άνθρωπο στα άγρια θηλαστικά; Οι ερευνητές σημείωσαν ότι, όπως προέκυψε από τη μελέτη τους, η μεγαλύτερη έκθεση στον ιό φάνηκε να αφορά ζώα που βρίσκονταν κοντά σε μονοπάτια πεζοπορίας ή σε περιοχές όπου υπήρχε έντονη κυκλοφορία οχημάτων.

«Αν και δεν γνωρίζουμε τον ακριβή τρόπο μετάδοσης, μια υπόθεση είναι ότι τα ζώα ήλθαν σε επαφή με λύματα ή με τα αποφάγια και άλλα σκουπίδια που αφήνουν πίσω τους οι άνθρωποι. Σχεδιάζουμε στο άμεσο μέλλον να διερευνήσουμε περαιτέρω την πορεία μετάδοσης του ιού από τους ανθρώπους στα ζώα» ανέφερε η καθηγήτρια Φίνκελσταϊν.