«Πριν από μία εβδομάδα βρίσκονταν για τον γάμο της Αγγέλας στην Αθήνα. Τώρα επιστρέφουν στη Λιβύη για την κηδεία της» είναι οι φράσεις που ηχογραφεί και μας στέλνει μέσω Viber επιφανές μέλος της ελληνικής παροικίας Βεγγάζης, στην πολύπαθη χώρα, περιγράφοντας την τραγική παράπλευρη απώλεια της δολοφονικής θεομηνίας «Ντάνιελ», με τα 11.300 θύματα και τους 10.000 αγνοουμένους: το τροχαίο που στοίχισε τη ζωή σε 5 Ελληνες, μέλη της ελληνικής ανθρωπιστικής βοήθειας για τους πλημμυροπαθείς – ανάμεσά τους και η νιόπαντρη Αγγέλα Μανδαλιού και ο αδελφός της Φιλίπ, παιδιά του προέδρου της ελληνικής κοινότητας της Βεγγάζης, Κανάκη Μανδαλιού.
«Αγαπητέ Κόσμε. Τη Δευτέρα, 11 Σεπτεμβρίου 2023, δύο φράγματα κατέρρευσαν στην ανατολική πόλη Ντέρνα, μετατρέποντας τις πλημμύρες που προκάλεσε η καταιγίδα «Ντάνιελ» σε τσουνάμι θανάτου. Η αγαπημένη μου φίλη και συνάδελφος Αντζελα-Μοίρα Μανδαλιός μόλις είχε παντρευτεί δύο μέρες πριν, στις 9 Σεπτεμβρίου με τον έρωτα της ζωής της. Αντί να πάει μήνα του μέλιτος (…) την Κυριακή 17 Σεπτεμβρίου έφτασε στη Βεγγάζη. Δεν έμεινε στη Βεγγάζη, αλλά μπήκε στο λεωφορείο της ελληνικής αποστολής διάσωσης στην Ντέρνα με τον αδελφό για να βοηθήσει (…)» σημείωνε την Πέμπτη στην προσωπική της σελίδα στο Facebook η Λίβυα Aya Burweila, η οποία είχε παραχωρήσει νωρίτερα συνέντευξη στο BBC, με τίτλο ένα θέμα που συζητιέται ευρύτατα στη χώρα της, διχάζοντας: «Παίζει ρόλο η παραμέληση στον αριθμό των νεκρών στη Λιβύη;», εξηγώντας εν μέρει τα πρόσφατα έκτροπα από αγανακτισμένους πολίτες στην πληττόμενη Ντέρνα.
Η ελληνική παροικία
Η κατάσταση στη διχοτομημένη σε δύο κυβερνήσεις χώρα δεν είναι χαοτική, ασταθής και έκρυθμη σήμερα, λόγω θεομηνίας. Ασταθής κι επικίνδυνη παρέμενε πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά και μετά την «πτώση» Καντάφι. Ωστόσο, το ελληνικό στοιχείο, που έχει ισχυρή παρουσία, με ιστορικά κενά, στην Κυρηναϊκή από την αρχαιότητα – οι πρώτοι έποικοι προέρχονται από την Κρήτη, εξού και τα κρητικά επίθετα στη Βεγγάζη κυρίως – και μεγαλύτερες μεταναστευτικές ροές από την Ελλάδα, την Πόλη και την Κύπρο, τον 19ο αιώνα – η κορύφωση της ακμής της είναι μεταξύ ’50 και ’70, με 3.000 Ελληνες στη Βεγγάζη και 1.000 στην Τρίπολη –, άρχισε να φυλλορροεί από τη δεκαετία του ’70. Συνέχισε σταθερά να χάνεται και μετά το τέλος του καθεστώτος Καντάφι και επί των ημερών της Αραβικής Ανοιξης και τη διάρκεια του αιματηρού εμφυλίου, όπου σταδιακά διαλύονταν οι εγκαταστάσεις της χώρας. Το 2011 η Λιβύη εκκενώθηκε από ξένους. Η ελληνική παροικία επιβίωσε παρ’ όλα αυτά – κάτι που δεν συνέβη σε άλλες της Αφρικής που επίσης έπληξε ο Εμφύλιος –, σχολιάζει στο «Βήμα» πηγή που υπηρέτησε στο υπουργείο Εξωτερικών. Οι μεικτοί γάμοι και η επιχειρηματικότητα ήταν οι δύο βασικοί λόγοι που κράτησαν τους Ελληνες στη χώρα, αλλά «με κόστος ζωής… Λουξεμβούργου. Για λόγους ασφαλείας, είναι αναγκασμένοι να διαβιούν περιορισμένοι σε περίκλειστες ζώνες».
Επικρατεί το χάος
«Οι δύο κυβερνήσεις ελέγχουν μόνο τον περίγυρο της Βεγγάζης και της Τρίπολης. Στη μεγάλη ενδοχώρα τον έλεγχο έχουν πολιτοφυλακές, που άλλες υποστηρίζουν τον Χάφταρ και άλλες την κυβέρνηση της Τρίπολης. Αλλά κι αυτό μεταστρέφεται διαρκώς. Στον Νότο είναι οι τζιχαντιστές. Αυτό είναι η Λιβύη. Δεν υπάρχει κανένας έλεγχος. Επικρατεί το χάος. Δεν υπάρχει καμία έννοια κράτους» προσθέτει η ίδια πηγή από το ΥΠΕΞ, υπογραμμίζοντας, ενόσω διενεργείται η ΕΔΕ για το τροχαίο, ότι ακόμα και ο δρόμος από όπου έπρεπε να περάσει η μοιραία ελληνική ανθρωπιστική αποστολή «δεν είναι ένας κανονικός δρόμος. Είναι διαλυμένη άσφαλτος, με κομμάτια χωμάτινα».
Η ελληνική κοινότητα Βεγγάζης, η οποία μετρά 80 και πλέον χρόνια ζωής – παρότι της Τρίπολης υπήρξε, από το 1913, πιο οργανωμένη –, παρέμεινε η πιο ακμαία μέχρι σήμερα (και με διεθνές σχολείο), αριθμώντας κάποια στιγμή και 1.000 μέλη (της Τρίπολης αριθμούσε τα μισά), παρότι η χώρα θεωρήθηκε «χαμένη» υπόθεση για την Ελλάδα, όχι μόνο λόγω του διαβόητου τουρκολιβυκού μνημονίου.
«Οταν όμως πλέον κανείς μιλάει για Λιβύη, πρέπει να γνωρίζουμε ότι δεν το κάνει χωρίς πολιτική ατζέντα. Κανένας, δυστυχώς. Ούτε Ελληνας. Η χώρα είναι διχασμένη και ρημαγμένη. Αλλοι είναι με τον Χάφταρ, όπως οι Ελληνες της Λιβύης, άλλοι υποστηρίζουν την αναγνωρισμένη από τον ΟΗΕ κυβέρνηση» επισημαίνει ελληνίδα μουσουλμάνα, με δεσμούς με τη χώρα. «Δεν μπορούμε όμως να μιλάμε για διχασμό των Ελλήνων της Λιβύης. Αναλόγως με τη δύναμη που ελέγχει μια περιοχή οι κάτοικοί τους επιλέγουν στρατόπεδο. Είναι ζήτημα επιβίωσης» διευκρινίζει διπλωματική πηγή.
