Αποτελεί παραδοσιακά μια κρίσιμη πολιτική αναμέτρηση, όπου οι κεντρικοί παίκτες της εξουσίας διαγκωνίζονται σε επίπεδο υποσχέσεων και εξαγγελιών. Ανέκαθεν η Διεθνής Εκθεση Θεσσαλονίκης ήταν ένα βήμα όπου οι εκάστοτε πρωθυπουργοί και οι αρχηγοί της αξιωματικής αντιπολίτευσης επιδίδονταν σε έναν… αγώνα «θα», ενώ πάρα πολλές από τις εξαγγελίες τους δεν υλοποιήθηκαν. Κατά καιρούς τα προγράμματα που έχουν παρουσιαστεί έχουν «καεί» από τις εξελίξεις και άλλα απλώς έμειναν στα συρτάρια να στοιχειώνουν τους πολιτικούς αρχηγούς που τα εξήγγειλαν.
Ειδικά όλες οι Διεθνείς Εκθέσεις της Θεσσαλονίκης μετά το 2009, δηλαδή λίγους μήνες μετά την ψήφιση του πρώτου μνημονίου, έγιναν εντός ενός πλαισίου «ναρκοθετημένου» από τους πιστωτές. Παρά το γεγονός ότι η χώρα βρισκόταν εν μέσω μεγάλης δημοσιονομικής κρίσης, με σημάδια κυριολεκτικά πτώχευσης, ακούστηκαν τα προηγούμενα χρόνια εξαγγελίες που ήταν στον αέρα, ενώ κυρίαρχες ήταν και οι αντιμνημονιακές κορόνες που έμειναν έπεα πτερόεντα, κοινώς λόγια του αέρα, ενώ οι αντιμνημονιακές σημαίες κάηκαν και πετάχτηκαν στον Θερμαϊκό!
Τα μισόλογα του Καραμανλή
Η ΔΕΘ του 2009 έγινε σε άκρως προεκλογικό σκηνικό εν όψει και των βουλευτικών εκλογών. Ο Γιώργος Παπανδρέου καλπάζει προς την εξουσία και ο Κώστας Καραμανλής, πρωθυπουργός επί πεντέμισι χρόνια, προσπαθεί να διαχειριστεί το αρνητικό κλίμα για την κυβέρνησή του. Και ενώ η οικονομική κρίση που ξέσπασε στις ΗΠΑ το 2008 δεν είχε ακόμα φθάσει στην Ευρώπη, ο Κ. Καραμανλής μιλά για «θωρακισμένη οικονομία» της Ελλάδας. Ο ίδιος επιμένει ότι η ελληνική οικονομία δεν θα υποστεί τις συνέπειες της διεθνούς χρηματοπιστωτικής κρίσης, αλλά από το βήμα της ΔΕΘ εξαγγέλλει πάγωμα προσλήψεων στον δημόσιο τομέα, πάγωμα συντάξεων και μισθών και περικοπές σε δαπάνες. Σε τελείως αντίθετη κατεύθυνση από αυτή που κινήθηκε καθ’ όλη τη διάρκεια της πρωθυπουργίας του, ο κ. Καραμανλής τονίζει την ανάγκη να τιθασευτεί το δημόσιο χρέος που κατά τον ίδιο «κληροδότησε το παρελθόν» λέγοντας χαρακτηριστικά: «Είτε θα υποκύψουμε στον λαϊκισμό, είτε θα τολμήσουμε δύσκολες αποφάσεις».
Λεφτά υπάρχουν
Αντίθετα, ο Γιώργος Παπανδρέου, βλέποντας ότι είναι προ των πυλών της πρωθυπουργίας, από το βήμα της 74ης ΔΕΘ του 2009 λέει τη φράση «λεφτά υπάρχουν» που θα στιγματίσει την πορεία του. Ο τότε πρόεδρος του ΠαΣοΚ υπόσχεται πολλά και μιλά για «αυξήσεις πάνω από τον πληθωρισμό», αλλά και για έκτακτο επίδομα αλληλεγγύης. «Λεφτά υπάρχουν, αν τα προσελκύσεις, αν τα διεκδικήσεις με επενδύσεις, αν νοικοκυρέψεις το κράτος, αν αξιοποιήσεις τις παραγωγικές δυνατότητες της χώρας». Ο κ. Παπανδρέου εξηγεί αναλυτικά τι σημαίνει η αναφορά του «λεφτά υπάρχουν», με την επισήμανση ότι το κρίσιμο είναι πού πάνε αυτά, και τονίζει: «Αν πάνε στην αδιαφάνεια, αν πάνε στη φοροδιαφυγή, αν πάνε στη σπατάλη, βεβαίως δεν έχουμε να δώσουμε. Βεβαίως θα πληρώνουν οι πολλοί τους φόρους, ενώ οι λίγοι θα φοροδιαφεύγουν και θα έχουν τεράστιο πλούτο». Η φράση δεν ήταν λάθος, αλλά ο τρόπος που προβλήθηκε σε συνδυασμό με την επικοινωνιακή διαχείριση της ομιλίας Παπανδρέου στη ΔΕΘ γύρισε, όχι εκείνη την περίοδο, αλλά αρκετά μετά τις νικηφόρες εκλογές για το ΠαΣοΚ, μπούμερανγκ. Η εμφάνισή του, όμως, στη ΔΕΘ με το σύνθημα «λεφτά υπάρχουν» και κυρίως η δυσαρέσκεια για τη διακυβέρνηση της ΝΔ και της πρωθυπουργίας Κ. Καραμανλή τον φέρνουν στο Μέγαρο Μαξίμου.
«Ή αλλάζουμε ή βουλιάζουμε»
Η ένταξη της Ελλάδας στον μηχανισμό στήριξης με την έλευση της τρόικας (ΔΝΤ, ΕΕ και ΕΚΤ) και η ψήφιση του πρώτου μνημονίου τον Μάιο του 2010 αλλάζουν άρδην το πολιτικό τοπίο στην Ελλάδα. Η κατάσταση είναι έκρυθμη και αυτό αποτυπώνεται και στην 75η ΔΕΘ, την πρώτη μνημονιακή, όπου ο Γ. Παπανδρέου, ως πρωθυπουργός πλέον, έχει άλλη στόχευση και μιλά για τη μάχη που δίνει η χώρα για την επιβίωσή της. «Η μάχη αυτή δεν είναι μάχη που θα κερδίσει ή θα χάσει ο πρωθυπουργός ή η κυβέρνησή του. Αυτή τη μάχη ή την κερδίζουμε όλοι μαζί ή βουλιάζουμε όλοι μαζί». Ο κ. Παπανδρέου υπερασπίζεται, όπως ήταν αναμενόμενο, την ένταξη της χώρας στον μηχανισμό στήριξης με βασικό επιχείρημα το δάνειο των 110 δισ. ευρώ από τους δανειστές. Αν και αποφεύγει να πει πάλι τη φράση «λεφτά υπάρχουν», υπόσχεται πάταξη της φοροδιαφυγής και μιλά για τη μικρή επανάσταση, «αυτή του αυτονόητου» που γίνεται στη χώρα.
Το αντιμνημόνιο του Σαμαρά
Στην 75η ΔΕΘ ο νέος πρόεδρος της ΝΔ Αντώνης Σαμαράς εμφανίστηκε με αντιμνημονιακή σημαία και με ιδιαίτερα επιθετική κριτική στάση στην κυβέρνηση του ΠαΣοΚ. Εξάλλου, ο ίδιος είχε φροντίσει από την άνοιξη του 2010 να χαράξει αντιμνημονιακή πορεία και είναι χαρακτηριστικό ότι είχε κάνει συναντήσεις με τον τότε πρόεδρο του ΣΥΡΙΖΑ Αλέξη Τσίπρα και τη γ.γ. της ΚΕ του ΚΚΕ Αλέκα Παπαρήγα, θέλοντας να εμφανιστεί ως ο ηγέτης του αντιμνημονιακού μετώπου. Με δεδομένο ότι και το κλίμα στις τάξεις του ΕΛΚ ήταν ιδιαίτερα αρνητικό για τον κ. Σαμαρά λόγω της αντιμνημονιακής του στάσης στη ΔΕΘ, ο τότε πρόεδρος της ΝΔ λέει ουσιαστικά ότι το Μνημόνιο μεγαλώνει το έλλειμμα. «Το Μνημόνιο δεν μας βγάζει από το πρόβλημα. Το Μνημόνιο χειροτερεύει το πρόβλημα. Γιατί από τη μια πλευρά μειώνει το έλλειμμα, αλλά από την άλλη λόγω της ύφεσης που προκαλεί δημιουργεί μεγαλύτερα προβλήματα.
Γίνεται μια τρύπα στο νερό».
Παπανδρέου σε αποδρομή
Η 76η ΔΕΘ του 2011 βρίσκει την κυβέρνηση του ΠαΣοΚ εν μέσω μεγάλης κοινωνικής έντασης, ενώ είχε προηγηθεί η πολιτική σύγκρουση στα μέσα του καλοκαιριού για το εάν θα παρέδιδε τα… κλειδιά του Μεγάρου Μαξίμου παραιτούμενος από την πρωθυπουργία. Ο ίδιος από τη Θεσσαλονίκη υπερασπίζεται την πολιτική του Μνημονίου, ενώ η δύναμη του ΠαΣοΚ και η απήχησή του στην κοινωνία υποχωρούν αρκετά, ενώ η πίεση είναι πάρα πολύ μεγάλη και με τις κινητοποιήσεις των Αγανακτισμένων στις πλατείες. «Αφήστε προς στιγμήν τα Μνημόνια και τις όποιες συμφωνίες. Αμφιβάλλει κανείς ότι πρέπει πλέον να τα αλλάξουμε όλα για να επιβιώσουμε, αλλά και για να χτίσουμε μια καλύτερη χώρα, όχι επειδή μας το επιβάλλουν κάποιοι ξένοι, αλλά για την εθνική μας ανεξαρτησία και αξιοπρέπεια και για τα παιδιά μας;» διερωτάται. Ο τότε πρωθυπουργός ομνύει πίστη και προσήλωση στα συμφωνηθέντα και λέει τη φράση που προκάλεσε τότε μεγάλη ένταση: «Ο στόχος είναι να μην υπάρχει οικογένεια χωρίς τουλάχιστον έναν εργαζόμενο, να μην υπάρχει οικογένεια χωρίς εισόδημα». Το χαρακτηριστικό της ΔΕΘ είναι ότι κατά τη διάρκειά της έγινε συνεδρίαση Υπουργικού Συμβουλίου και αποφασίστηκε το χαράτσι στα ακίνητα μέσω των λογαριασμών της ΔΕΗ.
«Θα επαναδιαπραγματευτώ το Μνημόνιο»
Με το βλέμμα στη μεγάλη πτώση του ΠαΣοΚ και με συνεχή αντιμνημονιακή ρητορική, ο πρόεδρος της ΝΔ Αντώνης Σαμαράς εμφανίζεται στην 76η ΔΕΘ ως εν δυνάμει πρωθυπουργός και τονίζει ότι η μόνη λύση για τον τόπο είναι οι εκλογές ζητώντας από τους πολίτες να δώσουν στο κόμμα του «ισχυρή εντολή». «Θα ξαναπάρουμε την Ελλάδα στα χέρια μας. Εχετέ μου εμπιστοσύνη, δεν σκύβουμε το κεφάλι, οι Ελληνες μπορούμε» είπε και υπογράμμισε με ένταση ότι η επαναδιαπραγμάτευση του Μνημονίου είναι ρεαλιστική, φέρνοντας ως παράδειγμα την Ιρλανδία και την Πορτογαλία. Εκεί για πρώτη φορά, δημόσια και με ένταση, διευκρίνισε ότι ο ίδιος δεν διαφώνησε ποτέ με τους στόχους, αλλά με τους τρόπους και απαντώντας στην κριτική που έχει ασκηθεί στη ΝΔ για την επιλογή της να μη συναινέσει στην οικονομική πολιτική, είπε μεταξύ άλλων: «Εφαρμόστηκε λάθος πολιτική έπρεπε να σιωπήσω, να προσυπογράψω το λάθος;». Από το ίδιο βήμα ακούστηκε και από τον κ. Σαμαρά η πρόταση για μείωση φορολογικών συντελεστών και ΦΠΑ, μείωση εργοδοτικών εισφορών κ.ά.
«Αυτές είναι οι τελευταίες περικοπές»
Μετά την 76η ΔΕΘ ακολούθησε πολιτική αναταραχή, με επίκεντρο και τα επεισόδια στις παρελάσεις της 28ης Οκτωβρίου. Η κυβέρνηση Παπανδρέου παραιτείται και σχηματίζεται τρικομματική κυβέρνηση (ΠαΣοΚ – ΝΔ και ΛΑΟΣ) με πρωθυπουργό τον Λουκά Παπαδήμο που ψηφίζει και το δεύτερο μνημόνιο τον Φεβρουάριο του 2014. Ο Αντώνης Σαμαράς έχει ήδη κάνει τη στροφή και η ΝΔ ψηφίζει το δεύτερο μνημόνιο, μια επιλογή που προκαλεί ρήγμα στο κόμμα και αναγκάζεται να διαγράψει 20 βουλευτές. Η στόχευση όμως ήταν η πρωθυπουργία και ενώ πολλοί έλεγαν ότι έπρεπε η κυβέρνηση Παπαδήμου να προχωρήσει και άλλο, ο κ. Σαμαράς ήθελε εκλογές τον Μάιο του 2012, όπως και έγινε. Η ΝΔ κατέγραψε το ιστορικά χαμηλό ποσοστό του 18,5% και οι δεύτερες εκλογές φέρνουν τον Αντ. Σαμαρά στην πρωθυπουργία με τρικομματική κυβέρνηση (ΝΔ – ΠαΣοΚ και ΔΗΜΑΡ). Από το βήμα της 77ης ΔΕΘ, ως πρωθυπουργός πλέον και κινούμενος στη μνημονιακή τροχιά, υπόσχεται ότι οι περικοπές στις οποίες αναγκάζεται να προβεί η κυβέρνηση είναι επίπονες αλλά θα είναι οι τελευταίες. Παράλληλα, δεν απέφυγε και αυτός τις υποσχέσεις και ανέφερε ότι οι οριζόντιες περικοπές είναι άδικες και θα διορθωθούν μόλις η οικονομία της χώρας αρχίσει να εμφανίζει σημάδια ανάκαμψης. Επί της ουσίας τότε έστειλε το μήνυμα ότι το λόμπι της δραχμής, εντός και εκτός χώρας, θα ηττηθεί, ενώ η ομιλία του έγινε νωρίς το μεσημέρι σε μια λιτή εκδήλωση, παρουσία μόλις 400 ατόμων, ενώ δεν δόθηκε για πρώτη φορά συνέντευξη Τύπου.
«Η Ελλάδα γυρίζει σελίδα και το 2021»
Με μικρό καλάθι εμφανίστηκε στην 78η ΔΕΘ το 2013 ο κ. Σαμαράς που βρισκόταν εν μέσω μεγάλης πίεσης, καθώς το καλοκαίρι είχε πέσει το «μαύρο» στην ΕΡΤ, δημιουργώντας ρήγμα στην κυβέρνησή του με τη ΔΗΜΑΡ. Ο ίδιος παραδέχεται ότι το μεσοπρόθεσμο φέρνει νέα μέτρα λιτότητας, αλλά επιμένει ότι η Ελλάδα γυρίζει σελίδα ύστερα από έξι χρόνια ύφεσης. Είναι η ΔΕΘ από την οποία το πρωτογενές πλεόνασμα έρχεται ως όρος να μπει δυναμικά στη δημόσια συζήτηση και στην πολιτική αντιπαράθεση. «Το 70% απ’ αυτό θα πάει για ελάφρυνση των αδικιών που έχει υποστεί η κοινωνία» λέει, υπόσχεται ανακούφιση σε χαμηλοσυνταξιούχους, ενστόλους, αλλά βλέπει έξοδο από το τούνελ σε επτά χρόνια και υπόσχεται ότι δεν θα χρειαστούν άλλα μέτρα. «Αυτή τη στιγμή οι πιο συντηρητικοί υπολογισμοί θεωρούν ότι η Ελλάδα θα επιστρέψει στα επίπεδα ευημερίας που ήταν πριν από την κρίση γύρω στο 2020».
Το πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης
Το περίφημο πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης, που στοιχειώνει ακόμη τον ΣΥΡΙΖΑ, παρουσιάστηκε από τον εν δυνάμει πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα στην 79η ΔΕΘ τον Σεπτέμβριο του 2014. Ολα τα βλέμματα ήταν στραμμένα πάνω του, καθώς οι πιστωτές ουσιαστικά θεωρούσαν ότι η κυβέρνηση Σαμαρά έπνεε τα λοίσθια, αν και ο τότε πρωθυπουργός μιλούσε για success story και προέβλεπε έξοδο από τα μνημόνια. Ο τότε αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης Αλέξης Τσίπρας παρουσίασε το λεγόμενο «Εθνικό Σχέδιο Ανασυγκρότησης» ή αλλιώς «Πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης» που έμεινε στα χαρτιά με την εφαρμογή αργότερα του τρίτου μνημονίου. Αυτό το πρόγραμμα, που κατά τον κ. Τσίπρα ήταν συγκεκριμένο, ρεαλιστικό και κοστολογημένο, περιλάμβανε μέτρα όπως η επαναφορά του 13ου μισθού στον δημόσιο τομέα, η κατάργηση του ΕΝΦΙΑ, επαναφορά αφορολογήτου στα 12.000 ευρώ, επαναφορά κατώτατου μισθού στα 751 ευρώ, 300.000 νέες θέσεις εργασίας, κατάργηση της εξίσωσης του ειδικού φόρου κατανάλωσης στο πετρέλαιο κίνησης και θέρμανσης, αύξηση του προγράμματος δημοσίων επενδύσεων κατά 4 τουλάχιστον δισ. ευρώ, κ.ά. Απέναντι στο πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης, που κατά τον κ. Τσίπρα θα αντικαταστούσε το Μνημόνιο από τις πρώτες κιόλας μέρες της νέας διακυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ, ο Αντ. Σαμαράς περιορίστηκε σε λελογισμένες εξαγγελίες για φοροελαφρύνσεις, καθώς όλα τελούσαν υπό την αίρεση της τρόικας. Περιορίστηκε μόνο στην εξαγγελία για μείωση 30% του φόρου στο πετρέλαιο θέρμανσης, με διατήρηση των επιδομάτων θέρμανσης, και τη μείωση του ΕΝΦΙΑ στα μη ηλεκτροδοτούμενα ακίνητα.
Στη σκιά του τρίτου μνημονίου
Η 80ή ΔΕΘ έγινε στη σκιά του τρίτου μνημονίου παραμονή του Δεκαπενταύγουστου του 2015 και με υπηρεσιακή κυβέρνηση και πρωθυπουργό τη Βασιλική Θάνου. Η χώρα εν μέσω προεκλογικής περιόδου και με τον Αλέξη Τσίπρα να είναι και πάλι φαβορί για την πρωθυπουργία. Στην ομιλία του ήταν απολογητικός, καθώς έπρεπε να ισορροπήσει μεταξύ αριστερού λόγου και της ανάγκης να υπερασπιστεί την επιλογή της συμφωνίας με τους δανειστές και την ψήφιση του τρίτου μνημονίου. Το κεντρικό του σύνθημα ήταν «συμβιβαστήκαμε για την πατρίδα» και δεν θέλησε να ακυρώσει το πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης του 2014, αλλά αντίθετα, μίλησε για σταδιακή υλοποίηση των προεκλογικών δεσμεύσεων του ΣΥΡΙΖΑ. Παράλληλα σημείωσε ότι οι χαμηλότεροι δημοσιονομικοί στόχοι πρωτογενών πλεονασμάτων για τα επόμενα χρόνια θα φέρουν εξοικονόμηση πόρων 20 δισ. ευρώ σε βάθος τετραετίας για την ενίσχυση του κοινωνικού κράτους και των δημοσίων επενδύσεων.
Μείωση ΕΝΦΙΑ,10.000 προσλήψεις
Από το βήμα της 81ης ΔΕΘ το 2016 και έχοντας ουσιαστικά ενάμιση χρόνο στο τιμόνι της χώρας, ο κ. Τσίπρας, που εμφανίστηκε πρώτη φορά ως πρωθυπουργός στο κορυφαίο αυτό γεγονός, υπεραμύνθηκε της πολιτικής της κυβέρνησής του, κάνοντας λόγο για τον κύκλο της ύφεσης που κλείνει. Παράλληλα μίλησε για την Ελλάδα του 2021, μια φράση που ουσιαστικά είχε χρησιμοποιήσει παλαιότερα από το βήμα της ΔΕΘ ο Αντ. Σαμαράς που έλεγε ότι με την επέτειο 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821 η Ελλάδα θα γιορτάσει την οικονομική της ανεξαρτησία. Ο κ. Τσίπρας υποσχέθηκε μείωση των φορολογικών βαρών, αντικατάσταση του ΕΝΦΙΑ, προσλήψεις 10.000 νοσηλευτών και γιατρών.
«Ηταν δίκαιο και το κάναμε πράξη»
Στην 82η ΔΕΘ ο Αλέξης Τσίπρας υπεραμύνθηκε της προσπάθειας της κυβέρνησής του να ξεφύγει η χώρα από το Grexit και μάλιστα μίλησε για το Grinvest με έμφαση στη φράση «να οργανώσουμε το μέλλον για τους πολλούς». Ο Πρωθυπουργός αναφέρθηκε στο σχέδιό του για το μέλλον ώστε «να μην επιστρέψουμε στην Ελλάδα που χρεοκόπησε» και έστειλε μήνυμα ότι η Ελλάδα γύρισε σελίδα. «Το θέμα δεν είναι να βγούμε από την επιτροπεία για να ξανακάνουμε τα ίδια λάθη» και απαριθμώντας δράσεις της κυβέρνησης κατά τα τελευταία δυόμισι χρόνια, κυρίως στο πεδίο της κοινωνικής πολιτικής, με την επωδό “ήταν δίκαιο και το κάναμε πράξη”» επιχείρησε να απευθυνθεί και στην επιχειρηματική κοινότητα και στους οικονομικά ασθενέστερους. «Επιτυγχάνουμε τους δημοσιονομικούς στόχους και ταυτόχρονα δημιουργούμε τον δημοσιονομικό χώρο για να μπορέσουμε να προχωρήσουμε την αποκλιμάκωση των φορολογικών επιβαρύνσεων» είπε μεταξύ άλλων. Απέναντι στην ομιλία του Πρωθυπουργού, ο πρόεδρος της ΝΔ Κυριάκος Μητσοτάκης υποσχέθηκε νέες δουλειές, μείωση φόρων και στήριξη αδυνάτων με το σύνθημα: «Αξίζουμε καλύτερα». Υποσχέθηκε δραστική απλοποίηση της φορολογικής νομοθεσίας, σταθερό φορολογικό νόμο για μια πενταετία και μείωση του ΕΝΦΙΑ κατά 30% στα δύο πρώτα χρόνια της κυβέρνησής του, παραχώρηση περισσότερων δημόσιων λειτουργιών στον ιδιωτικό τομέα, κ.ά., ενώ είπε ότι όταν μιλά για μεταρρυθμίσεις έχει στο μυαλό του ανθρώπους και όταν αναφέρεται στην ανάπτυξη δεν έχει στον νου του νούμερα του ΑΕΠ.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
