Αν έπρεπε να συνοψίσω το συμπέρασμα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, θα έλεγα κάτι πολύ απλό: πέταξε το μπαλάκι στον Ερντογάν. Του έδωσε την ευκαιρία να δείξει τι θέλει να κάνει. Προσδιορίζοντας όμως σαφώς τι περιμένει από εκείνον. Και τι μπορεί να συμβεί αν επιλέξει διαφορετικό δρόμο. Αν υπήρξε μια ελληνική και κυπριακή επιτυχία στις Βρυξέλλες δεν αφορά την επιτίμηση του Ερντογάν, ούτε τις περίφημες κυρώσεις.
Εξ αρχής φάνηκε ότι κάτι τέτοιο θα ήταν δύσκολο ή έστω δευτερεύον αφού δεν υπήρχε συναντίληψη μεταξύ των μελών της Ενωσης. Την ίδια στιγμή μάλιστα που υπήρχαν και ζωηρές αμφιβολίες για την αποτελεσματικότητα των κυρώσεων. Η επιτυχία είναι ότι το Συμβούλιο υιοθέτησε το ελληνικό και κυπριακό αφήγημα για την κρίση.
Τι υποστήριζε ο Ερντογάν προφορικώς και εγγράφως; Οτι Ελλάδα και Κύπρος αυθαιρετούν, αγνοούν το διεθνές δίκαιο (το οποίο πάντως ο ίδιος δεν έχει αναγνωρίσει!), επιδιώκουν να απομονώσουν την Τουρκία και να την αποκλείσουν από την Ανατολική Μεσόγειο. Μιλούσε μάλιστα για «μαξιμαλιστικές απαιτήσεις» της Ελλάδας υιοθετώντας τις ανοησίες και διαφόρων δικών μας. Θεωρούσε επιπροσθέτως ότι η Ευρωπαϊκή Ενωση μεροληπτεί σε βάρος των νόμιμων δικαιωμάτων της Τουρκίας και υπέρ των δυο «κακομαθημένων» μελών της.
Τι απαντούσε η άλλη πλευρά; Οτι η κρίση είναι αποκλειστικό δημιούργημα (και υπαιτιότητα) του Ερντογάν. Προκαλεί, δείχνει επιθετικότητα και προχωρεί σε μονομερείς ενέργειες απειλώντας την κυριαρχία και τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας και της Κύπρου.
Το κείμενο συμπερασμάτων του Συμβουλίου υιοθετεί με απόλυτη σαφήνεια τη δεύτερη εκδοχή.
Νωρίτερα και με τη συνδρομή του Μακρόν, η Ευρωπαϊκή Ενωση είχε προσχωρήσει στην άποψη ότι δεν πρόκειται για μια υπόθεση ελληνοτουρκικών διαφορών αλλά για ένα ζήτημα περιφερειακής ασφάλειας και ευρωπαϊκής κυριαρχίας στη Μεσόγειο.
Το αποτέλεσμα δεν ήταν αυτονόητο. Το σημείο εκκίνησης των περισσοτέρων κρατών ήταν πως Τουρκία, Ελλάδα και Κύπρος συντηρούν μια αντιδικία, η οποία δεν τους αφορά και στην οποία δεν έχουν λόγο να εμπλακούν. Ανομολόγητα φοβόντουσαν ότι θα καταστούν «όμηροι» της ελληνικής/κυπριακής πλευράς στη σύγκρουσή της με την Τουρκία.
Ετσι κατέληγαν σε ένα αποστασιοποιημένο «βρείτε τα!».
Ηταν περίπου η στάση της Ανγκελα Μέρκελ όπως αποτυπώθηκε ακόμη και στο πρώτο προσχέδιο απόφασης. Δεν είχες την αίσθηση ότι η προεδρεύουσα της Ευρωπαϊκής Ενωσης αντιμετώπιζε μια διαμάχη μεταξύ μελών της Ενωσης και μιας τρίτης χώρας. Ηταν μια προσέγγιση που εκ των πραγμάτων αποδυνάμωνε τα μέλη της Ενωσης. Αφού κατά περίεργο τρόπο η γερμανίδα καγκελάριος διεκδικούσε και να είναι διαιτητής και να κτυπάει τα κόρνερ!
Σε αυτό το επίπεδο βγήκε φυσικά ηττημένη από τη σύνοδο. Επιτυχία της όμως θα είναι αν καταφέρει να κρατήσει τον Ερντογάν στο τραπέζι του διαλόγου, ακόμη και μετά από μια καταφανώς αρνητική απόφαση των Ευρωπαίων.
Με άλλα λόγια, το Συμβούλιο έδειξε στον Ερντογάν δύο δρόμους – παρότι η Μέρκελ προσπάθησε ανεπιτυχώς να καταστήσει τον έναν κάπως ελκυστικότερο για την Τουρκία.
Υπό αυτή την έννοια, η έκκληση του Ιμπραήμ Καλίν προς τους Ευρωπαίους «μην τα περιμένετε όλα από την Τουρκία» (υπονοώντας «δώστε κάτι»…) δεν εισακούστηκε.
Εφεξής λοιπόν θα πρέπει η Τουρκία να κάνει πολλά. Και θα δούμε τι θα πάρει στο τέλος.
Και γι’ αυτό η δήλωση του Αλ. Τσίπρα ότι «για ακόμη μία φορά ο κ. Μητσοτάκης έφυγε από ένα Ευρωπαϊκό Συμβούλιο με άδεια χέρια» είναι ελαφρώς ακατανόητη.
Εκτός αν περίμενε να κλέψει ο Μητσοτάκης και τίποτα τασάκια!
Μεραρχία
Δεν ξέρω αν θα υλοποιηθεί η απειλή του Πολάκη να επιστρέψει στην εξουσία επικεφαλής «μεραρχίας μαυροσκούφηδων». Και δεν εννοώ ότι μάλλον δύσκολα θα επιστρέψει από επιλογή των ψηφοφόρων. Η ζωή κρύβει εκπλήξεις.
Στη δημοκρατία φυσικά που ζούμε ο καθένας μπορεί να θαυμάζει τον Βελουχιώτη ή τον Ντόναλντ Ντακ. Δικαίωμά του. Αλλά η δημοκρατική Ελλάδα έχει ξεμπερδέψει με τους «μαυροσκούφηδες» από το 1945. Και με τις «μεραρχίες» από το 1974.
Εκτοτε τη χώρα κυβερνούν πολιτικοί που ψηφίζει ο ελληνικός λαός. Και ο Πολάκης μάλιστα ως πολιτικός κυβέρνησε με τους προηγούμενους, όχι ως «μαυροσκούφης».
Αλλά ποιος είπε ότι η δημοκρατία δεν έχει και ελαττώματα;
Η επιστροφή του ΣΥΡΙΖΑ
Ολα δείχνουν ότι τα μεγαλόπνοα σχέδια μετατροπής του ΣΥΡΙΖΑ σε ένα κόμμα της ευρύτερης Κεντροαριστεράς ή της «αριστερής Σοσιαλδημοκρατίας» είτε ναυάγησαν είτε εγκαταλείφθηκαν.
Ισως η πιο προφανής εξήγηση είναι ότι το κομματικό προσωπικό του δεν είχε στο πολιτικό του DNA κάτι άλλο από εκείνο που υπήρξε και παραμένει ο ΣΥΡΙΖΑ.
Ο ίδιος ο Αλ. Τσίπρας (παρά τις ικανότητές του) δεν έδειξε να διαθέτει τη συγκρότηση, τον χαρακτήρα και την έμπνευση που θα τον οδηγούσε σε άλλους ορίζοντες. Καλώς ή κακώς, ούτε Παπανδρέου είναι ο άνθρωπος, ούτε Σημίτης.
Το ίδιο το σχέδιο έμπαζε από παντού. Ηταν ταυτοχρόνως ακατανόητο και πρωτοφανές. Ποτέ άλλοτε κόμμα δεν θέλησε να αλλάξει για να γίνει κάποιο άλλο κόμμα. Σε σημείο που η αναδίπλωση τελικά δεν ήταν παρά μια άσκηση ρεαλισμού.
Αντί για ένα άλμα στο κενό, ο ΣΥΡΙΖΑ και ο Τσίπρας επέστρεψαν (ίσως με λίγο περισσότερη ωριμότητα) στη σιγουριά της πεπατημένης. Αλλά ήταν άσκηση ρεαλισμού και για έναν δεύτερο λόγο.
Το πολιτικό σύστημα δεν δείχνει να εξελίσσεται σε έναν «νέο δικομματισμό» – όπως πίστευαν, υπολόγιζαν ή διαφήμιζαν διάφοροι επιπόλαιοι… Θυμίζει περισσότερο «γερμανικό σύστημα» με ένα μεγάλο κόμμα της Κεντροδεξιάς και μια σειρά από άλλα κόμματα μεσαίου ή μικρότερου μεγέθους.
Η αναδίπλωση του ΣΥΡΙΖΑ θα του επιτρέψει ενδεχομένως να βγει από την απομόνωση και να πολιτευτεί χωρίς φούμαρα, μικρομεγαλισμούς και νταηλίκια αλλά σε μια προοπτική συγκλίσεων.
Είναι προφανές, για παράδειγμα, ότι θα μπορέσει ενδεχομένως να επιχειρήσει κάποια διακομματική συνεννόηση με το ΚΙΝΑΛ στο μέτρο που η «επιχείρηση απορρόφησης της Κεντροαριστεράς» απέτυχε και οι δύο πλευρές δεν θα διαγκωνίζονται πλέον στον ίδιο πολιτικό χώρο.
Δεν ξέρω φυσικά αν κάτι τέτοιο θα πετύχει. Αλλά δεν βλέπω κι άλλο δρόμο για κόμματα που δύσκολα θα περάσουν ξανά το 30%.
Ούτως ή άλλως, οι σύνθετες ισορροπίες χρειάζονται μεγάλη στρατηγική προσήλωση και ακόμη μεγαλύτερη πολιτική σαφήνεια, τις οποίες δεν έχουν επιδείξει έως τώρα ούτε ο ΣΥΡΙΖΑ ούτε το ΚΙΝΑΛ.
Αλλά ποτέ δεν είναι αργά. Ιδίως αν δεν έχεις κι άλλο δρόμο.
