Η τηλεοπτική εκλογική βραδιά είναι στενά συνδεδεμένη με τη μέθοδο του exit poll, δηλαδή της δημοσκόπησης που διεξάγεται έξω από τα εκλογικά κέντρα, σε ψηφοφόρους που μόλις έχουν ασκήσει το εκλογικό τους δικαίωμα. Ο συγκεκριμένος τύπος έρευνας αναπτύχθηκε σταδιακά στη δεκαετία του 1960 στις ΗΠΑ και για πρώτη φορά διενεργήθηκε σε εθνικό επίπεδο στις προεδρικές εκλογές του 1972, ενώ σταδιακά άρχισε να εφαρμόζεται και στην Ευρώπη. Στην Ελλάδα για πρώτη φορά εφαρμόστηκε στις ευρωεκλογές του 1994, από το Mega Channel, υπό την επιστημονική επιμέλεια του Ηλία Νικολακόπουλου, του μεγάλου απόντος της σημερινής εκλογικής βραδιάς.
Η προβλεπτική αξία
Η χρησιμότητα του συγκεκριμένου επιστημονικού εργαλείου έχει πολλαπλές διαστάσεις, με πιο φανερή φυσικά τη στενά προβλεπτική (και επικοινωνιακή ή δημοσιογραφική), καθώς παρέχει από την πρώτη στιγμή τη δυνατότητα στους πολίτες-τηλεθεατές να γνωρίζουν κατά προσέγγιση το τελικό εκλογικό αποτέλεσμα.
Η διάσταση αυτή είχε ιδιαίτερη αξία ειδικά σε παλαιότερες εποχές, όπου η μετάδοση των επίσημων αποτελεσμάτων γινόταν με μεγαλύτερη καθυστέρηση, ενώ για αρκετό χρονικό διάστημα τα ενσωματωμένα συγκεντρωτικά στοιχεία δεν ήταν απολύτως αντιπροσωπευτικά του τελικού αποτελέσματος. Σε κάποιες χώρες μάλιστα (του Τρίτου Κόσμου συνήθως) το exit poll συχνά έχει και μια επιπλέον χρησιμότητα, αυτήν του μέτρου αξιοπιστίας και του ελέγχου εγκυρότητας των εκλογικών αποτελεσμάτων.
Φυσικά, τα τελευταία χρόνια το φαινόμενο της επικοινωνιακής κυριαρχίας του exit poll επί των πραγματικών αποτελεσμάτων τείνει να αντιστραφεί, κυρίως λόγω της ανάπτυξης της τεχνολογίας η οποία επιτρέπει την ταχύτερη δυνατή μετάδοση των αποτελέσματων και την ασφαλέστερη εκτίμηση των τελικών ποσοστών, με την προβλεπτική αξία του exit poll να περιορίζεται σχετικά.
Είναι έτσι τα ίδια τα εκλογικά αποτελέσματα που σε σύντομο χρονικό διάστημα επαληθεύουν ή διορθώνουν το exit poll, το οποίο άλλωστε, ενώ κατά κανόνα παρέχει μια απολύτως αντιπροσωπευτική εικόνα ως προς τη δημογραφία του εκλογικού σώματος, μπορεί να παρουσιάζει αποκλίσεις ως προς την πολιτική του ταυτότητα.
Αυτό συνήθως συμβαίνει σε περιπτώσεις που οι εκλογές διεξάγονται σε μεγάλη χρονική απόσταση από τις προηγούμενες, με αποτέλεσμα μια βασική μεταβλητή ελέγχου, αυτή της προηγούμενης ψήφου, σε αρκετές περιπτώσεις να μην αναπαράγεται πιστά από τους ερωτώμενους.
Αντίστοιχο πρόβλημα μπορεί να δημιουργείται σε εκλογικές αναμετρήσεις με υψηλά ή απότομα αυξημένα ποσοστά αποχής (όπως π.χ. στις εκλογές του Σεπτεμβρίου του 2015), που έχουν ως συνέπεια το δείγμα να παρουσιάζει σημαντικές διαφοροποιήσεις από εκείνο των προηγούμενων εκλογών. Πρόκειται ίσως για τη δομικότερη αδυναμία της μεθόδου του exit poll, το οποίο αναγκαστικά βασίζεται σε μετρήσεις επί των προσερχομένων ψηφοφόρων, χωρίς να έχει εικόνα εκείνων που απέχουν.
Τα ερωτηματολόγια
Ειδικά αυτό το τελευταίο πρόβλημα επιλύεται με τη συμπλήρωση της έρευνας από παράλληλες τηλεφωνικές συνεντεύξεις την ημέρα των εκλογών, όπως παραδοσιακά συμβαίνει στις ΗΠΑ, όπου ένα επιπλέον ζήτημα αποτελεί η προσέγγιση των ψηφοφόρων που επιλέγουν τη διαδικασία της «επιστολικής ψήφου».
Πρέπει πάντως να τονιστεί ότι στην Ελλάδα ακόμα και οι όποιες αστοχίες έχουν παρατηρηθεί σε επιμέρους εκτιμήσεις του exit poll είναι πολύ μικρότερες από εκείνες που κατά καιρούς έχουν καταγραφεί στα παραδείγματα άλλων χωρών και ποτέ δεν έχουν οδηγήσει σε πλήρη αντιστροφή της συνολικής εικόνας του εκλογικού αποτελέσματος, σε επίπεδα πέραν του επιτρεπτού στατιστικού λάθους.
Επιπλέον όλα τα παραπάνω όχι απλώς δεν αναιρούν τη χρησιμότητα της μεθόδου του exit poll αλλά αντιθέτως επιτάσσουν την ενίσχυσή του με παράλληλες έρευνες, αλλά και με εμπλουτισμό του περιεχομένου του.
Αλλωστε, σε αντίθεση με την αμερικανική παράδοση που θέλει το ερωτηματολόγιο του exit poll να καλύπτει μια ευρύτατη γκάμα δημογραφικών, κοινωνιολογικών, ιδεολογικών, αλλά και θεματικών παραμέτρων ή διαστάσεων της ψήφου (με συνολικά περίπου 50-80 ερωτήσεις, που εκ περιτροπής εναλλάσονται ανάλογα με την περιοχή και τις ιδιαιτερότητες του εκάστοτε τοπικού πληθυσμού σε κάθε Πολιτεία), στην Ευρώπη τα ερωτηματολόγια συνήθως είναι πιο σύντομα, γεγονός που στερεί ένα μεγάλο μέρος πληροφορίας. Ισως είναι καιρός και στη χώρα μας να γίνουν περισσότερα βήματα προς αυτή την κατεύθυνση.
3+1 συμβουλές της «τελευταίας στιγμής»
Στις 7 το πρωί άνοιξαν οι κάλπες στα 21.197 εκλογικά τμήματα όλης της χώρας, με περισσότερους από 9.800.000 Ελληνες, ανάμεσά τους και 438.595 νέοι κάτω των 20 ετών, που καλούνται να ψηφίσουν στις εθνικές εκλογές.
Οι κάλπες θα μείνουν ανοικτές μέχρι τις 7 το απόγευμα, ενώ την ίδια ώρα θα δημοσιευθεί το μεγάλο exit poll στα ελληνικά ιδιωτικά τηλεοπτικά δίκτυα. Τα πρώτα ασφαλή αποτελέσματα για το 25% των εκλογικών τμημάτων θα δοθούν γύρω στις 8 το βράδυ, ενώ μια ώρα μετά, στις 9, θα είναι έτοιμο το 80% των εκλογικών αποτελεσμάτων. «Το Βήμα» θυμίζει όσα πρέπει να ξέρουν την «τελευταία στιγμή» πριν από την εκλογική διαδικασία.
Πού ψηφίζω
Οσοι δεν έχουν ενημερωθεί έγκαιρα για το εκλογικό τμήμα στο οποίο ψηφίζουν μπορούν να το βρουν με λίγα… κλικ μπαίνοντας στην ειδική πλατφόρμα του υπουργείου Εσωτερικών «Μάθε πού ψηφίζεις» είτε μέσω της ιστοσελίδας ypes.gov.gr είτε μέσω του gov.gr. Παρ’ όλα αυτά, όσοι δεν είναι τόσο εξοικειωμένοι με τις νέες τεχνολογίες θα μπορούν να καλέσουν στους αριθμούς 213-1361.500 και 213-1313.800 που θα λειτουργούν και σήμερα σε 24ωρη βάση.
Δεν έχω ταυτότητα
Για όσους έχασαν την αστυνομική τους ταυτότητα ή δεν έχουν παραλάβει έγκαιρα το διαβατήριό τους, το Αρχηγείο της Ελληνικής Αστυνομίας έχει ήδη ανακοινώσει πως τα Γραφεία Ταυτοτήτων και τα Γραφεία Διαβατηρίων των αστυνομικών υπηρεσιών σε όλη τη χώρα θα λειτουργούν εκτάκτως σήμερα από τις 7 το πρωί έως τις 7 το απόγευμα. Σε περιπτώσεις αρχικής έκδοσης ή αντικατάστασης δελτίων ταυτότητας, αυτό θα γίνεται άμεσα, ακόμα και ανήμερα της ψηφοφορίας, εφόσον προσκομιστούν αυτοπροσώπως από τον ίδιο τον ενδιαφερόμενο όλα τα προβλεπόμενα δικαιολογητικά.
Μέσω app
Για πρώτη φορά στις σημερινές εκλογές δίνεται η δυνατότητα της ψηφιακής ταυτοποίησης των εκλογέων. Οσοι αποφασίσουν να χρησιμοποιήσουν το κινητό τους για να ψηφίσουν – μόνο όσοι έχουν ολοκληρώσει τη διαδικασία ψηφιοποίησης της ταυτότητάς τους στην εφαρμογή wallet του κινητού τους τηλεφώνου – θα πρέπει να γνωρίζουν πως θα πρέπει να έχουν την ημέρα εκείνη μαζί τους την αστυνομική τους ταυτότητα ή τη σχετική προσωρινή βεβαίωση της αρμόδιας αρχής ή το διαβατήριό τους ή την άδεια οδήγησης ή το ατομικό βιβλιάριο υγείας όλων των ασφαλιστικών ταμείων. Και αυτό γιατί στην περίπτωση που για οποιονδήποτε λόγο δεν είναι εφικτή η ψηφιακή ταυτοποίηση, αυτή θα γίνει… παραδοσιακά.
Χωρίς διόδια
Οι ψηφοφόροι που θα χρειαστεί να μετακινηθούν για να ασκήσουν το εκλογικό τους δικαίωμα θα πρέπει να γνωρίζουν πως οι διελεύσεις από τα διόδια, μεταξύ αυτών και της Αττικής Οδού και της γέφυρας Ρίου – Αντιρρίου, είναι δωρεάν. Το μέτρο των ελεύθερων διοδίων ξεκίνησε την Παρασκευή και θα διαρκέσει μέχρι αύριο στις 8 το πρωί.
