«Sedotta e abbandonata» – «Ατιμασμένη και εγκαταλελειμμένη» είναι ο τίτλος της κλασικής ιταλικής κωμωδίας του Πιέτρο Τζέρμι, του 1964, με πρωταγωνίστρια τη Στεφανία Σαντρέλι στον ρόλο της ωραίας νεαράς, η οποία αποπλανήθηκε και εγκαταλείφθηκε από τον μνηστήρα της αδελφής της. Οι λάτρεις του ιταλικού σινεμά θα μπορούσαν να βλέπουν μια σύγχρονη εκδοχή αυτού του σεναρίου σε μια ιστορία που απασχολεί το τελευταίο διάστημα στις Βρυξέλλες με πρωταγωνίστρια την Εύα Καϊλή.
Η ανεξάρτητη ευρωβουλευτής, πρώην ευρωβουλευτής του ΠαΣοΚ, η οποία διαγράφηκε από το κόμμα της, αλλά και πρώην αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου κατηγορείται για διαφθορά, ξέπλυμα χρήματος και συμμετοχή σε εγκληματική οργάνωση. Προ ημερών αφέθηκε ελεύθερη, ύστερα από κράτηση έξι μηνών (τέσσερις μήνες στη φυλακή Αρέν των Βρυξελλών και δύο σε κατ’ οίκον περιορισμό), στο πλαίσιο του σκανδάλου Qatargate, στο οποίο αποκαλύφθηκε ένα σύστημα δωροδοκίας με μεγάλα χρηματικά ποσά από χώρες όπως το Κατάρ και το Μαρόκο, προκειμένου οι χώρες αυτές να επηρεάσουν σχετικές αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
Οι όροι της αποφυλάκισης
Η Καϊλή βρίσκεται πλέον στο σπίτι της, χωρίς ούτε το ηλεκτρονικό βραχιόλι επιτήρησης, εν αναμονή της δίκης της, η οποία σύμφωνα με νομικούς κύκλους μπορεί να καθυστερήσει αρκετά. Οι όροι της αποφυλάκισής της προέβλεπαν, μεταξύ άλλων, να μην εγκαταλείψει την εθνική επικράτεια του Βελγίου χωρίς προηγούμενη γραπτή άδεια του ανακριτή και να μην έρθει σε επαφή με πρόσωπα που εμπλέκονται στην υπόθεση, ούτε μέσω του Τύπου.
Το περασμένο Σαββατοκύριακο η Καϊλή παραβίασε τον έναν από αυτούς τους όρους: Εδωσε απανωτές συνεντεύξεις στη γαλλική «Libération», στην ιταλική «Corriere della Sera» και στην ισπανική «El Mundο» για να υπερασπιστεί την αθωότητά της. Ο άλλος όρος, αυτός που της επέβαλλε να παραμείνει εντός βελγικού εδάφους, ήρθη από το αρμόδιο Συμβούλιο, κάτι που σημαίνει ότι μπορεί να παραστεί στις εργασίες της Ολομέλειας του Ευρωκοινοβουλίου.
Η ίδια πάντως εξέταζε το ενδεχόμενο να παραβιάσει και τον δεύτερο όρο πριν από την άρση του. «Θέλω να παραστώ στην Ολομέλεια» δήλωσε στην «Corriere della Sera», αλλά «θα πρέπει να συμβουλευτώ τους δικηγόρους μου για το πώς πρέπει να κινηθώ». Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο της έχει αφαιρέσει όλα τα οφίκια αλλά δεν μπορεί να την καθαιρέσει από το αξίωμά της, διότι η ευρωβουλευτής έχει εκλεγεί από τον ελληνικό λαό. Η Καϊλή εξακολουθεί να αμείβεται με μισθό 7.646 ευρώ (καθαρό ποσό, μετά τις παρακρατήσεις φόρων).
«Προσεκτική στρατηγική»
Η Εύα Καϊλή έχει πολύ συγκεκριμένη, πολύ προσεκτική στρατηγική, τονίζουν συνομιλητές του «Βήματος», οι οποίοι γνωρίζουν εκ των έσω τη λειτουργία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Μόνο η παρέμβαση εισαγγελέα ή άλλης δικαστικής αρχής θα στεκόταν εμπόδιο, διότι μια τέτοια εξέλιξη θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί εναντίον της στο δικαστήριο. Πηγές από τις Βρυξέλλες έκαναν ωστόσο λόγο για «πλήγμα κατά του κύρους του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου», προσθέτοντας πως γινόταν προσπάθεια να αναθεωρήσει την απόφασή της. Παρέμενε άγνωστο ποιοι ακριβώς ασκούσαν αυτές τις πιέσεις. Αυτό που ήταν γνωστό ήταν πως οι θιασώτες της αποχής από την Ολομέλεια δεν προτίθεντο να φτάσουν στα άκρα, ζητώντας δικαστική παρέμβαση εναντίον της. «Εχουμε ευρωεκλογές σε έναν χρόνο» έλεγαν με νόημα οι ίδιες πηγές.
Το αφήγημα και η παρουσίασή του
Και στις τρεις συνεντεύξεις της στις ευρωπαϊκές εφημερίδες η Καϊλή υπηρέτησε με αφοσίωση το αφήγημά της. Αλλά βρήκε και απέναντί της δημοσιογράφους με αρκετά αποθέματα καλής πίστης. Ο Ζαν Κατρμέρ αρχίζει το ρεπορτάζ του στη «Libération» με την πληροφορία ότι «η Εύα Καϊλή δεν είναι γυναίκα που αφήνεται να την καταρρίψουν». Ο Κατρμέρ θεωρεί «εξωφρενικό το ότι έξι μήνες μετά την εντυπωσιακή της σύλληψη στις 9 Δεκεμβρίου 2022, εξακολουθούμε να μη γνωρίζουμε ποιος ακριβώς ήταν ο ρόλος της στην υπόθεση Qatargate. Το μόνο που γνωρίζουμε είναι ότι βρέθηκαν στο διαμέρισμα της ίδιας και του συντρόφου της, Φραντσέσκο Τζόρτζι, 600.000 ευρώ. Αυτό, από μόνο του, είναι ξέπλυμα χρήματος αλλά δεν δικαιολογεί κατηγορία για άλλο έγκλημα, όπως αυτό της διαφθοράς».
Στη συνέχεια ενημερώνει το αναγνωστικό κοινό της εφημερίδας του πως «παρέλυσε από τον φόβο όταν συνέλαβαν τον Φραντσέσκο», στον οποίο «είχε απόλυτη εμπιστοσύνη και γι’ αυτό δεν σκάλιζε τα πράγματά του ούτε το γραφείο του». Είναι αναμφίβολα η εικόνα μιας υποδειγματικής συντρόφου «διότι έχοντας ζήσει σε σχέσεις στις οποίες δεν υπήρχε αμοιβαία εμπιστοσύνη, δεν ήθελε να ζήσει σε αυτές τις συνθήκες με τον ιταλό σύντροφό της». Εδώ ο γάλλος δημοσιογράφος εισέρχεται σε αυτό που οι Γάλλοι ονομάζουν etat d’ ame («ψυχική κατάσταση») της Καϊλή, προκειμένου να τονίσει την ευαισθησία που τη διακρίνει – και η οποία θα μπορούσε να αποτελέσει ελαφρυντικό.
Ούτε παλτό ούτε κουβέρτα
Ολα αυτά η Καϊλή τα αφηγείται στον Κατρμέρ, παρουσία των δικηγόρων της, «στο ταπεινό διαμέρισμά της στις Βρυξέλλες το οποίο στερείται οποιασδήποτε γοητείας». Σε αυτό το «άχρωμο» duplex (διαμέρισμα που εκτείνεται σε δύο ορόφους) των 90 τ.μ., ο Κατρμέρ ακούει με προσοχή την ευρωβουλευτή να εξιστορεί ότι φυλακίστηκε για κάτι στο οποίο δεν έχει ανάμειξη. Οτι κατά τη σύλληψή της οι βελγικές αρχές δεν της επέτρεψαν να πάρει ούτε το παλτό της, παρότι έκανε κρύο. Οτι στη φυλακή δεν της έδωσαν δεύτερη κουβέρτα. Και, το σπουδαιότερο, ότι δεν επέτρεψαν σε αυτή, μια νεαρή μητέρα, να δει το 20 μηνών κοριτσάκι της.
Ο γάλλος δημοσιογράφος διηγείται μια ανθρώπινη ιστορία στην οποία δεν έχουν θέση οι ψηφοφορίες για το Κατάρ, οι έπαινοι από το βήμα του Ευρωκοινοβουλίου, η αντίληψη πως μπορεί να εξελίσσεται σε «φάρο της δημοκρατίας» μια χώρα όπου εκατοντάδες, αν όχι χιλιάδες άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους εξαιτίας άθλιων συνθηκών εργασίας, στην κατασκευή των γηπέδων που φιλοξένησαν το Μουντιάλ του 2022.
Στο ζήτημα της απαγόρευσης των βελγικών αρχών να της επιτρέψουν να δει το παιδί της, η Καϊλή επανήλθε σε όλες τις συνεντεύξεις που έδωσε.
«Θα μπορούσε να το δει»
Η άλλη ανάγνωση ήρθε από τη βελγική εφημερίδα «Le Soir» – εφημερίδα που έπαιξε βασικό ρόλο στην αποκάλυψη του σκανδάλου -, η οποία δεν προσέφερε το δικό της βήμα στην Εύα Καϊλή αλλά στον βέλγο εισαγγελέα Φρεντερίκ Βαν Λεού. Αυτός, πάλι, επιμένει ότι η Καϊλή ζήτησε κατά τη διάρκεια της κράτησής της να έχει προνόμια που δεν της αναλογούν. Σύμφωνα με βελγικό νόμο της 12/1/2005, οι κρατούμενοι των φυλακών έχουν δικαίωμα να δέχονται καθημερινά επισκέψεις. Το επισκεπτήριο στη φυλακή Αρέν, όπου κρατούνταν η Καϊλή, είναι, από Δευτέρα ως Παρασκευή, από τις 12.00 ως τις 20.00. «Η νεαρή μητέρα (σ.σ.: η Καϊλή) θα μπορούσε να βλέπει το παιδί της στη διάρκεια αυτών των καθημερινών επισκέψεων. Επέλεξε όμως να μην κάνει χρήση αυτού του δικαιώματός της» δηλώνει στη «Soir» και η Βαλερί Καγεμπό, εκπρόσωπος της διοίκησης των βελγικών φυλακών.
Οι Βέλγοι αποδίδουν τουλάχιστον επικοινωνιακό δαιμόνιο στη φυλακισμένη τους. «Θα προκαλούνταν ανάλογος θόρυβος για τα δικαιώματα που υποτίθεται ότι στερείται μια νεαρή μητέρα κρατούμενη στις φυλακές αν αυτή ήταν Τσιγγάνα και όχι ευρωβουλευτής;» διερωτάται ο εισαγγελέας Βαν Λεού, προσθέτοντας ότι ο εγκλεισμός μιας μητέρας είναι πάντα τραγωδία, αλλά μερικές φορές απαραίτητος, και τα αδικήματα για τα οποία κατηγορείται η Καϊλή είναι πολύ σοβαρά. Ούσα ελεύθερη πλέον η Εύα Καϊλή μιλάει και στην «Corriere della Sera» και στον Τζουζέπε Γκουαστέλα. Επαναλαμβάνει ότι είναι αθώα. Το ποσό των 1,5 εκατ. ευρώ που προκύπτει αθροίζοντας τα ποσά που βρέθηκαν στο σπίτι της και στο σπίτι του πρώην ευρωβουλευτή Αντόνιο Παντσέρι, «μέντορα» του συντρόφου της, Φραντσέσκο Τζόρτζι, ο οποίος (Παντσέρι) συνεργάζεται πλέον με τις βελγικές αρχές, είναι για την Καϊλή κάτι που δεν αφορά την ίδια. Και σε αντίθεση με τον Παντσέρι, η Καϊλή προτάσσει το δικό της ηθικό πλεονέκτημα: «Αν έδινα ονόματα, θα ήμουν από την αρχή ελεύθερη» λέει.
Υποστηρίζει ακόμη ότι η απόφαση του Παντσέρι να συνεργαστεί με τις Αρχές και να ομολογήσει ελήφθη υπό το καθεστώς απειλής από τις βελγικές αρχές. Οταν ο δημοσιογράφος της «Corriere», πιο πιεστικός από τον συνάδελφο της «Libération», τη ρωτάει για τις δύο συναντήσεις της με τον υπουργό Εργασίας του Κατάρ, η ευρωβουλευτής επιστρέφει με την επωδό περί στρατηγικής σημασίας του Κατάρ για την ΕΕ, λόγω της ικανότητάς του να εξάγει υγροποιημένο φυσικό αέριο το οποίο τόσο έχει ανάγκη η Ευρώπη. Αυτή είναι, για την Καϊλή, άλλη μια απόδειξη του δημοκρατικού φρονήματος του Κατάρ: η μικρή αυτή χώρα του Κόλπου καταδίκασε τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία – κάτι που πάντως απέφυγε να κάνει ανοιχτά η ίδια όταν τον Μάρτιο του 2022 επισήμαινε ότι «οι ευρωπαϊκές κυρώσεις κατά της Ρωσίας φέρνουν επιπτώσεις» (Open, 11/3/2022).
Το κατά Καϊλή πραγματικό σκάνδαλο
Το ενδιαφέρον πάντως της ευρωβουλευτού για το μέλλον της δημοκρατίας είναι σταθερό. Οπως τονίζει στην ιταλική εφημερίδα, οι βελγικές μυστικές υπηρεσίες παρακολουθούσαν την ίδια και άλλα μέλη της ειδικής επιτροπής Pegasus (η οποία ερευνά τις παράνομες παρακολουθήσεις ευρωπαίων ηγετών, για παράδειγμα, από το Μαρόκο): «Αυτό είναι το μείζον θέμα», λέει η Καϊλή, «ότι εκλεγμένα μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου παρακολουθούνται από τις μυστικές υπηρεσίες, αυτό είναι το πραγματικό σκάνδαλο».
Σε αυτό το σκάνδαλο επανέρχεται η Καϊλή και στην τηλεοπτική συνέντευξη για λογαριασμό της ισπανικής «El Mundo», απόσπασμα της οποίας υπάρχει και στο Διαδίκτυο. Εδώ η ευρωβουλευτής εμφανίζεται χαμογελαστή, ντυμένη με απλό λευκό πουκάμισο, ελαφρά μακιγιαρισμένη αλλά πολύ προσεγμένη, και επιμελώς αχτένιστη. Το φως στο δωρικό διαμέρισμά της των Βρυξελλών είναι διακριτικό, η κάμερα σταματά στα χέρια με τα κοντοκομμένα κόκκινα νύχια της, στο στιλό που κρατάει, στο βλέμμα της έξω από το παράθυρο. Η Καϊλή μιλάει αγγλικά με πιο έντονη προφορά από ό,τι συνήθως, ακούγεται κάπως σαν την ισπανίδα ηθοποιό Πενέλοπε Κρους όταν μιλάει αγγλικά, χειρονομεί, είναι μεσογειακός τύπος παρά την αλαβάστρινη λευκή επιδερμίδα της. Ούτε όμως και από αυτή τη συνέντευξη μαθαίνουμε κάτι διαφωτιστικό για την υπόθεση που έπληξε το κύρος του Ευρωκοινοβουλίου εξαερώνοντας και αρκετό από το κύρος των Ευρωπαίων Σοσιαλιστών, αφού οι περισσότεροι εμπλεκόμενοι στο Qatargate είναι είτε πρώην είτε νυν σοσιαλιστές.
Η διαδρομή από τη δημοσιογραφία στην πολιτική
Στο αναφαίρετο δικαίωμα της Εύας Καϊλή να υπερασπιστεί τον εαυτό της με τον τρόπο που θέλει μπορεί να αντιτάξει κανείς το εύλογο ενδιαφέρον για ένα σκάνδαλο που έπληξε το κύρος της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Θα μάθουμε ποτέ τι συνέβη με το Qatargate; Στον τρόπο πάλι που χειρίζεται τα μέσα μαζικής ενημέρωσης οφείλει να αναγνωρίσει κανείς μια δεξιοτεχνία από τις πρώτες της εμφανίσεις στα τοπικά μέσα της Θεσσαλονίκης. Επειτα ήρθαν τα τηλεοπτικά δίκτυα εθνικής εμβελείας, το νεανικό Μad TV, η πορεία στη δημοσιογραφία που διακόπηκε από την καριέρα στην πολιτική.
Αν ο δημοσιογράφος της «Liberation» Ζαν Κατρμέρ εντοπίζει ένα θύμα, κάποιος άλλος μπορεί να διακριβώσει ένα πρακτικό πνεύμα – σε αυτό ίσως έχουν συμβάλει οι σπουδές στην Αρχιτεκτονική και στην τετράγωνη λογική που πρέπει να πλαισιώσει τη δημιουργική φαντασία για να μείνει όρθιο ένα κτίριο.
Η μετεωρική άνοδός της επί μία εικοσαετία, από δημοτική σύμβουλος στον Δήμο Θεσσαλονίκης, το 2002, παρουσιάστρια ειδήσεων στην ιδιωτική τηλεόραση (2004-2007), βουλευτής του ΠαΣοΚ το 2007, και ευρωβουλευτής του από το 2014, δεν είχε προκαλέσει εντάσεις στην Ελλάδα των παχιών αγελάδων.
Ούτε φανταζόταν κανείς ότι η νεαρή αρχιτέκτονας, παράλληλα με τη μεγάλη πολιτική στήριξη, την ψήφο του λαού (145.000 ψήφους έλαβε στις ευρωεκλογές του 2019, εξελέγη δεύτερη ευρωβουλευτής του ΠαΣοΚ, μετά τον Νίκο Ανδρουλάκη), θα έχτιζε με τόση μεθοδικότητα ένα δίχτυ ασφαλείας και στα ευρωπαϊκά ΜΜΕ, αν κρίνει κανείς από τη μεταχείριση που της επιφυλάσσουν, τώρα που βρίσκεται με την πλάτη στον τοίχο. Το παράρτημα της Διεθνούς Αμνηστίας στην Ιταλία έφτασε να συγκρίνει το Βέλγιο και την ΕΕ με τη Λευκορωσία, λόγω των δυσμενών συνθηκών κράτησης της Καϊλή, «της μητέρας που την αποκόπτουν από το παιδί της».
Μια μητέρα όμως μπορεί να αναρωτηθεί αν η ίδια οργάνωση προβληματίζεται τώρα που η Καϊλή χρησιμοποιεί το παιδί της με κάθε τρόπο – χωρίς προφανώς να δείχνει το πρόσωπό του –, προκειμένου να μιλήσει στο θυμικό των ανθρώπων.
Η αθωότητα ή μη της Εύας Καϊλή θα κριθεί σε κάποιο βελγικό δικαστήριο. Οι Βέλγοι, στο μεταξύ, αλλά και η υπόλοιπη Ευρώπη μπορούν να υποκλιθούν σε μια μαστόρισσα της τέχνης της επιβίωσης.
Η ευρωβουλευτής μοιάζει να είναι φτιαγμένη από το ανθεκτικό υλικό της επανάκαμψης. Αν όχι στην ΕΕ, στη χώρα της. Στο κάτω κάτω, η χώρα της έχει συγχωρήσει πολλούς, πολλά και πολύ χειρότερα.
