Στις 5 Φεβρουαρίου 2023 διεξάγεται ο πρώτος γύρος των προεδρικών εκλογών στην Κυπριακή Δημοκρατία, σε μία περίοδο που το Κυπριακό βρίσκεται για ακόμη μία φορά σε αδιέξοδο, ενώ οι γεωπολιτικές εξελίξεις είναι ραγδαίες λόγω και της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία.
Ο Νίκος Αναστασιάδης δεν θα δώσει τη μάχη, ωστόσο οι τρεις επικρατέστεροι υποψήφιοι υπήρξαν όλοι στενοί του συνεργάτες: Ο Νίκος Χριστοδουλίδης, ως πρώην κυβερνητικός εκπρόσωπος και υπουργός Εξωτερικών, ο Αβέρωφ Νεοφύτου, ως ο πρόεδρος του Δημοκρατικού Συναγερμού, και ο Ανδρέας Μαυρογιάννης, ως ο επικεφαλής διαπραγματευτής για το Κυπριακό, καθ’ όλη τη διάρκεια της διακυβέρνησης Αναστασιάδη. Τι πρωτοβουλίες θα πάρουν για να σπάσουν το αδιέξοδο στο Κυπριακό, πώς θα αντιμετωπίσουν τα τετελεσμένα, τι στάση θα κρατήσουν απέναντι στον παράγοντα Ρωσία και πώς θα αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις που δημιουργεί η ενεργειακή κρίση, η οποία μπορεί να αναδειχθεί σε καταλύτη εξελίξεων για την Ανατολική Μεσόγειο, απαιτώντας λύσεις;
Χριστοδουλίδης, Νεοφύτου και Μαυρογιάννης απαντούν σε τρεις κοινές ερωτήσεις στο «Βήμα της Κυριακής» τρεις βδομάδες πριν από τις κυπριακές εκλογές, την πρώτη αναμέτρηση του 2023, ενώ αναμένεται να ακολουθήσουν οι κάλπες σε Ελλάδα και Τουρκία.
Αυτές είναι οι εξής:
- Κυπριακό. Μπορεί να σπάσει το αδιέξοδο και πώς; Τι πρωτοβουλίες θα αναλάβετε απέναντι στα τετελεσμένα και ποιες είναι οι κόκκινες γραμμές σας;
- Πώς θα αντιμετωπίσετε τον παράγοντα Ρωσία; Η ρήξη μπορεί να έχει συνέπειες στο Κυπριακό;
- Ενεργειακή κρίση. Μπορεί να γίνει καταλύτης για συμβιβασμούς στην Ανατολική Μεσόγειο, ακόμα και αν η Τουρκία δεν συναινέσει σε λύσεις; Θα λέγατε ναι σε μία συμφωνία τύπου Λιβάνου – Ισραήλ μεταξύ Κύπρου και Τουρκίας, ή σε διαμοιρασμό των κερδών από τους υδρογονάνθρακες με τους Τουρκοκυπρίους, χωρίς λύση του Κυπριακού;
Νίκος Χριστοδουλίδης, Ανεξάρτητος υποψήφιος
Το ζητούμενο είναι η προσπάθεια να αρθεί το αδιέξοδο και να επαναρχίσουν οι συνομιλίες για λύση του Κυπριακού στη βάση του συμφωνημένου πλαισίου των αρχών και αξιών της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Με ενεργή εμπλοκή της ΕΕ, έχουμε συγκεκριμένο σχεδιασμό που αφορά την ανάγκη η Ευρωπαϊκή Ενωση να αναλάβει πρωταγωνιστικό ρόλο, πάντα εντός του πλαισίου των Ηνωμένων Εθνών, έτσι ώστε όχι μόνο να επαναρχίσουν οι συνομιλίες αλλά να οδηγηθούμε και σε ένα θετικό αποτέλεσμα.
Θεωρούμε ότι η ΕΕ έχει εκείνα τα εργαλεία που να οδηγηθούμε σε μια κατάσταση όπου όλα τα μέρη θα έχουν να κερδίσουν μέσα από την επίλυση του Κυπριακού. Υπάρχουν ευρωτουρκικά θέματα και γνωρίζουμε πολύ καλά πόσο σημαντικές είναι οι τουρκικές απαιτήσεις για την Τουρκία μέσα από τον διάλογό της με την Ευρωπαϊκή Ενωση. Εμείς, είμαστε έτοιμοι αυτά τα θέματα μαζί με το Κυπριακό να συνδυαστούν και να σταλεί σε όλους το μήνυμα ότι μέσα από μια θετική κατάληξη στο Κυπριακό θα υπάρξουν οφέλη και για την ίδια την Τουρκία και όχι μόνο.
Είναι μέσα σε αυτό το πλαίσιο που είναι και η πρότασή μας έτσι ώστε να διοριστεί μια ισχυρή πολιτική προσωπικότητα από πλευράς ΕΕ, από πλευράς Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, να δώσει εντολή προς αυτή την κατεύθυνση που θα αναλάβει την προσπάθεια για επανέναρξη συνομιλιών. Πάντα μέσα στο πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών, για να μην υπάρχει οποιαδήποτε αμφιβολία.
Η θέση μας σε σχέση με την παράνομη εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία δεν μπορεί να είναι διαφορετική από την κοινή στάση που έχουμε εντός της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Πρέπει, οφείλουμε και είναι σωστό να βρισκόμαστε στη σωστή πλευρά της ιστορίας.
Δεν υπάρχουν διαφορετικές προσεγγίσεις σε σχέση με παράνομες εισβολές, σε σχέση με παράνομες κατοχές. Αυτό θέλω να το ξεκαθαρίσω με τον πλέον κατηγορηματικό τρόπο. Από εκεί και πέρα, ναι η Ρωσία είναι μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας και μέσα στο πλαίσιο των διεργασιών που γίνονται στο Συμβούλιο Ασφαλείας των ΗΕ για το Κυπριακό, υπάρχει ένας διάλογος με όλα τα μέλη και αυτός ο διάλογος θα συνεχιστεί.
Αλλά θέλω να ξεκαθαρίσω και πάλι ότι όσον αφορά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, καμία απολύτως διαφοροποίηση από τη στάση αρχών που και εμείς και οι εταίροι μας στην ΕΕ ακολουθούν.
Δεν έχουμε να ανησυχήσουμε για οτιδήποτε σε σχέση με τα νομικά μας δικαιώματα, τα δικαιώματα της Κυπριακής Δημοκρατίας στο πλαίσιο της άσκησης των κυριαρχικών της δικαιωμάτων εντός της αποκλειστικής οικονομικής της ζώνης.
Είμαστε έτοιμοι για συζητήσεις, ναι και με την Τουρκία για καθορισμό των θαλασσίων μας συνόρων. Εξάλλου, να σας θυμίσω ότι έγινε και σχετική πρόταση για διμερείς διαβουλεύσεις, έγινε και σχετική πρόταση για να πάμε από κοινού στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο στη Χάγη.
Και με αφορμή το ερώτημά σας, να σας θυμίσω ότι γι’ αυτό είναι σημαντικές οι αποφάσεις της Ευρωπαϊκής Ενωσης όπου νομικά κατοχύρωσαν τα δικαιώματα της Κυπριακής Δημοκρατίας στην αποκλειστική οικονομική της ζώνη. Οι νομικές αποφάσεις της ΕΕ που λάβαμε με αφορμή τις παράνομες ενέργειες της Τουρκίας που κάποιοι επιχειρούν να υποβαθμίσουν τη σημασία τους, αντιλαμβάνεστε ότι θα είναι καθοριστικής σημασίας στο πλαίσιο των όποιων διεργασιών και συζητήσεων, για καθορισμό των θαλασσίων μας συνόρων με την Τουρκία στα βορειοδυτικά της Κύπρου.
Αβέρωφ Νεοφύτου, Υποψήφιος ΔΗΣΥ
Ξέρουμε καλά ποια Τουρκία έχουμε απέναντί μας. Είναι η κατοχική αναθεωρητική δύναμη που απειλεί από τον Εβρο έως την ΑΟΖ μας, ο υποκινητής υβριδικών συγκρούσεων και ο βασικός υπαίτιος για το σημερινό αδιέξοδο.
Το θέμα είναι ποια πρέπει να είναι η δική μας στρατηγική ώστε να διασφαλίσουμε το μέλλον μας, την επιβίωση του κυπριακού ελληνισμού και να μεγιστοποιήσουμε τις πιθανότητες για επανένωση της χώρας. Κάθε μέρα που περνά χωρίς λύση μάς φέρνει πιο κοντά στην απώλεια, τη διχοτόμηση ή την προσάρτηση. Δεν επαναπαυόμαστε, ούτε τα περιμένουμε όλα από τους ξένους.
Οφείλουμε να ενισχύουμε τις αμυντικές μας ικανότητες, να αναβαθμίζουμε τις σχέσεις μας με φίλους και συμμάχους και να αποδεικνύουμε στην πράξη πως εμείς θέλουμε επιστροφή στον διάλογο και λύση.
Πρέπει σε κάθε ευκαιρία να στέλνουμε το μήνυμα στη διεθνή κοινότητα ότι εμείς θέλουμε λύση, με προσήλωση στη συμφωνημένη βάση λύσης της ΔΔΟ και του πλαισίου του ΓΓ του ΟΗΕ. Και να κάνουμε ό,τι περνά από το χέρι μας προς αυτή την κατεύθυνση. Η θετική προσέγγιση εκ μέρους μας σημειώνεται από τη διεθνή κοινότητα και η άρση του αμερικανικού εμπάργκο αμυντικού εξοπλισμού είναι η απόδειξη.
Για να σπάσουμε το αδιέξοδο έχω καταθέσει δημόσια την πρότασή μου που συνδυάζει ασφάλεια και ενέργεια, για να φτάσουμε στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και σε λύση. Δυο παράγοντες που μπορούν να επιδράσουν καταλυτικά και σήμερα βρίσκονται στην κορυφή της ευρωπαϊκής και δυτικής ατζέντας.
Η ασφάλεια να γίνει υπόθεση και του ΝΑΤΟ με αίτημα για άμεση ένταξη. Να απελευθερώσουμε το ενεργειακό δυναμικό μας, παρέχοντας στην περιοχή και στην Ευρώπη έναν εναλλακτικό διάδρομο φυσικού αερίου, κάτι που θα έχει όφελος για όλες τις πλευρές, ακόμη και για την Τουρκία.
Δεν είμαστε αφελείς για να θεωρούμε άμεση την ένταξή μας στη Βορειοατλαντική Συμμαχία με άλυτο το Κυπριακό. Σας θυμίζω τη στάση της Τουρκίας απέναντι στην απόφασή μας για ένταξη στην ΕΕ, όταν απειλούσε με πόλεμο.
Μπορεί όμως να έχει την αποδοχή άλλων διεθνών παραγόντων που παίζουν καταλυτικό ρόλο στις τελικές αποφάσεις. Εξάλλου κανείς δεν υποστήριξε ότι θα λύσουμε το Κυπριακό με το ΝΑΤΟ. Το ΝΑΤΟ όμως, όπως και η ΕΕ, είναι σημαντικοί παράγοντες που μπορούν να συμβάλουν στη λύση.
Η παρούσα κατάσταση πραγμάτων στην Ευρώπη και στον κόσμο είναι εύθραυστη και ρευστή. Τα δεδομένα είναι δύσκολα, ειδικά για την Ευρώπη που πάλεψε να κλείσει τις πληγές που άφησαν πίσω δύο Παγκόσμιοι Πόλεμοι.
Σεβόμαστε τη στάση της Ρωσίας σε πολλές ψηφοφορίες στον ΟΗΕ αλλά και ως μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας, αλλά η καταδίκη της παραβίασης κυριαρχίας και κυριαρχικών δικαιωμάτων οποιασδήποτε χώρας είναι για εμάς θέση απαραβίαστη.
Η Κύπρος δεν μπορεί να πατά σε δύο βάρκες. Ιστορικά, αυτή η στρατηγική μόνο κακό μάς έκανε. Ανήκουμε στην Ευρώπη και τη Δύση. Για λόγους αρχής αλλά και συμφέροντος συντασσόμαστε με την οικογένειά μας και τους συμμάχους μας.
Ελπίζουμε να ομαλοποιηθεί η κατάσταση με την αποχώρηση της Ρωσίας από την Ουκρανία. Μια φιλειρηνική και δημοκρατική Ρωσία είναι πολύτιμος σύμμαχος για την Κύπρο και την Ευρώπη.
Η θέση μου είναι ξεκάθαρη. Να αξιοποιήσουμε την ασφάλεια και την ενέργεια ως καταλύτες για τη λύση. Και με τη λύση του Κυπριακού και μόνο με τη λύση, να μπουν όλες οι χώρες της γειτονιάς μας στην ενεργειακή εξίσωση με αυστηρά εμπορικούς όρους και με άξονα τη διανομή του φυσικού αερίου. Της Τουρκίας συμπεριλαμβανομένης.
Αλλιώς, αν χάσουμε το μοναδικό μας πλεονέκτημα, γιατί να συναινέσει η Τουρκία στον διάλογο και την τελική συμφωνία για το εθνικό μας θέμα;
Μια συμφωνία με την Τουρκία για οριοθέτηση των ΑΟΖ ευπρόσδεκτη, όχι όμως ρεαλιστική.
Ανδρέας Μαυρογιάννης, Ανεξάρτητος Υποψήφιος
Από την πρώτη κιόλας μέρα ανάληψης των καθηκόντων μου θα επικοινωνήσω με τον ΓΓ του ΟΗΕ, με τον οποίο πρέπει να σας πω ότι διατηρώ άριστες σχέσεις, ώστε να του ζητήσω να αναλάβει άμεσα πρωτοβουλία και αν είναι δυνατόν να έρθει στην Κύπρο. Την ίδια ώρα θα αποστείλω επιστολή στον Πρόεδρο και στα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας, με την οποία να τους καλώ να στηρίξουν την προσπάθεια επανέναρξης των διαπραγματεύσεων. Επειτα θα ζητήσω συνάντηση με την τουρκοκυπριακή πλευρά και θα έρθω σε επαφή με τις εγγυήτριες δυνάμεις, ζητώντας τους να συνεχίσουμε τις συνομιλίες από το σημείο όπου διακόπηκαν πριν από 6 χρόνια.
Οφείλω όμως να σας πω ότι ως διπλωμάτης για τρεις και πλέον δεκαετίες, γνωρίζω πως οι πρωτοβουλίες αυτές που προανέφερα δεν είναι αρκετές. Απαιτούνται επιπρόσθετες ενέργειες. Αυτό που εμείς ονομάζουμε «οργανικές συνθήκες της ειρήνης». Είμαστε αποφασισμένοι να προχωρήσουμε επί του εδάφους σε επιθέσεις φιλίας και συνεργασίας με τους συμπατριώτες μας Τουρκοκύπριους. Στόχος μας είναι να έρθουν οι δύο κοινότητες κοντά σε μικρά-μικρά αλλά συνάμα σημαντικά ζητήματα. Είμαστε υποχρεωμένοι να πιάσουμε το νήμα από την αρχή, να συνεργαστούμε ακόμα και πριν από τη λύση σε ζητήματα όπως η ενέργεια, οι ΑΠΕ στη νεκρή ζώνη, το φυσικό αέριο και η διευκόλυνση της καθημερινότητας των συμπατριωτών μας που ενδεχομένως να κατευθύνονται προς τις αγκάλες της Τουρκίας καθώς δεν τους επιτρέψαμε, όσο μπορούμε, να αισθάνονται κύπριοι πολίτες. Αν δεν υπάρχει η ελπίδα, είμαστε αποφασισμένοι να τη δημιουργήσουμε από την πέτρα.
Η συνέχιση του πολέμου προκαλεί τεράστιες και σοβαρές συνέπειες πρώτα και κύρια στον ουκρανικό λαό και έπειτα στους λαούς της Ευρώπης. Βιώνουμε ήδη αυτές τις συνέπειες με την ενεργειακή κρίση, τον υψηλό πληθωρισμό και τα αποτελέσματα των κυρώσεων σε βάρος της Ρωσίας. Μπροστά σε αυτά τα δεδομένα η ανθρωπότητα δεν μπορεί παρά να νιώθει αβεβαιότητα, ανασφάλεια και αμηχανία και κυρίως να κλονίζεται η πίστη της στην ικανότητα του διεθνούς δικαίου και του διεθνούς συστήματος που τάχθηκε μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο να διαφυλάττει την ειρήνη.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο η μικρή μας πατρίδα πρέπει να προχωρήσει με μια εξωτερική πολιτική που να είναι πολυδιάστατη και να αξιοποιεί στο έπακρο όλα τα περιθώρια για να διεκδικήσει τα δίκαια αιτήματα του κυπριακού λαού για την απελευθέρωση από την κατοχική δύναμη και για την επανένωση. Σε αυτό τον στόχο η Ρωσία υπήρξε διαχρονικά ένας σταθερός υποστηρικτής. Δεν υπάρχει λοιπόν άλλος δρόμος από το να την αντιμετωπίσουμε ως δυναμικό παράγοντα στην εξίσωση της λύσης του Κυπριακού, το οποίο θέλουμε να αξιοποιήσουμε, όπως και όλα τα υπόλοιπα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, και δη τα υπόλοιπα μόνιμα μέλη.
Η εξωτερική πολιτική που θέλουμε να ακολουθήσουμε έχει συγκεκριμένη προσέγγιση: εσωστρέφεια, δυναμικές πρωτοβουλίες, αποφασιστικότητα, συνέπεια και πολιτική βούληση έτσι ώστε να επαναρχίσει ο διάλογος στο Κυπριακό αλλά και να καθιερωθεί η Κύπρος ως ένας πολύτιμος σύμμαχος και εταίρος για την ειρήνη και τη συνεργασία στην ευρύτερη περιοχή. Η Κύπρος είναι υπερήφανο μέλος της ΕΕ. Στο πλαίσιο αυτό αναπτύσσεται η εξωτερική μας πολιτική, συμμετέχοντας πλήρως στη συλλογική προσπάθεια της ευρωπαϊκής ενοποιητικής διαδικασίας όπως και για τη θέση της Ευρώπης στον κόσμο.
Υπάρχει σήμερα μια συγκυρία λόγω του πολέμου που μας επιτρέπει να δούμε την ενέργεια ως κίνητρο και με αυτόν τον τρόπο πρέπει να κάνουμε τον προγραμματισμό μας. Κίνητρο όμως για να πετύχουμε τον στόχο μας, που είναι η απελευθέρωση της πατρίδας μας και η επανένωσή της. Συνεπώς αυτό που χρειάζεται είναι να εξετάσουμε πώς δημιουργούμε μία αμοιβαία επωφελή κατάσταση (win-win situation) με την Τουρκία, για να συμπεριφερθεί εποικοδομητικά και να ανταποκριθεί στο τραπέζι του διαλόγου για εξεύρεση δίκαιης, βιώσιμης και λειτουργικής λύσης του Κυπριακού προβλήματος, από την οποία να είμαστε κερδισμένοι. Η ευρωπαϊκή διάσταση είναι καταλυτική από αυτή την άποψη.
Οπως έχω ήδη εξαγγείλει, αμέσως μετά την εκλογή μου, αν ο λαός μάς τιμήσει με την ψήφο του, θα επικοινωνήσω με τον ΓΓ του ΟΗΕ και θα ξεκινήσω δυναμική εκστρατεία μέσα από συγκεκριμένες πρωτοβουλίες έτσι ώστε να επαναρχίσει ο διάλογος από το σημείο που διακόπηκε στο Κραν Μοντανά. Σε αυτό το πλαίσιο, θα αξιοποιηθεί και ο παράγοντας ενέργεια ως κίνητρο για τη λύση του Κυπριακού, ως παράγοντας ειρήνης και ευημερίας που θα μπορεί μετά τη λύση του Κυπριακού να διαμορφώσει νέα δεδομένα συνεργασίας στην Ανατολική Μεσόγειο.
