Η χώρα βαδίζει προς τις εκλογές έτσι κι αλλιώς, είναι θέμα λίγων μηνών. Επομένως, τώρα είναι η ώρα να δούμε τι πήγε σωστά και τι πήγε λάθος στα χρόνια που πέρασαν, αλλά και τι είναι σκόπιμο να γίνει στο άμεσο μέλλον. Αν το κάνουμε, θα μπορέσουμε ίσως να αντιμετωπίσουμε πιο αποτελεσματικά τις αλλεπάλληλες κρίσεις που ενσκήπτουν συνεχώς εδώ μία δεκαπενταετία πλέον και που, όπως φαίνεται, δεν θα πάψουν να μας απασχολούν και στη συνέχεια.
Απαραίτητη προϋπόθεση, όμως, είναι να αποφύγουμε μια επιδερμική προσέγγιση των πραγμάτων. Η ευκολία του κομματικού και μιντιακού «καβγά» δεν συμβάλλει στην κατανόηση των βαθύτερων διεργασιών που εξελίσσονται στις σημερινές κοινωνίες.
Ας ξεκινήσουμε, λοιπόν, από τα θεμελιώδη.
Κανένα πολιτικό σχέδιο δεν μπορεί να στεφθεί από επιτυχία αν δεν απευθύνεται και δεν στηρίζεται από μια ισχυρή κοινωνική πλειοψηφία. Για τον λόγο αυτόν, η κοινωνική συνοχή και η συμπερίληψη όσο το δυνατόν περισσότερων κοινωνικών ομάδων και πολιτών σε ένα ασφαλές και δημιουργικό μέλλον είναι αναγκαία συνθήκη για την Ελλάδα του αύριο.
Ομως, η πολύχρονη οικονομική κρίση, και στη συνέχεια η πανδημία, φαίνεται πως έχουν πλήξει βαθύτατα την κοινωνική συνοχή.
Στις αρχές αυτού του αιώνα, συνηθίζαμε να μιλάμε για τις «κοινωνίες των 2/3», που είχε περιγράψει ο γερμανός σοσιαλδημοκράτης πολιτικός και κοινωνιολόγος Peter Glotz. Σήμερα, πολύ φοβάμαι ότι βρισκόμαστε μπροστά στην απειλή να μετατραπούμε σε κοινωνίες του ½, όπου οι μισοί και κάτι παραπάνω θα νιώθουν σχετικά ασφαλείς, ενώ οι υπόλοιποι θα νιώθουν ανασφαλείς και σχετικά περιθωριοποιημένοι.
Αφορμή για αυτές τις ανησυχίες δίνουν οι απαντήσεις σε μια ερώτηση (προβολικής τεχνικής) που χρησιμοποιούμε τους τελευταίους μήνες στις έρευνές μας, και ειδικότερα στη μηνιαία έρευνά μας «Metron Forum».
Η ερώτηση αυτή διατυπώνεται στους ερωτωμένους ως εξής:
«Ας φανταστούμε τον κόσμο σαν μια πόλη προστατευμένη από ένα κάστρο που περικλείεται από μια έρημο. Υπάρχουν άνθρωποι προστατευμένοι μέσα στο κάστρο και άνθρωποι απροστάτευτοι έξω από αυτό. Εσείς πού θα λέγατε ότι βρίσκεστε; Μέσα ή έξω από το κάστρο;».
Οι απαντήσεις που παίρνουμε δείχνουν ότι σχεδόν οι μισοί (45% στην έρευνα του Νοεμβρίου) νιώθουν «εκτός των τειχών».
Αλλά και η κοινωνική διαστρωμάτωση των απαντήσεων έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Ενα μόνο στοιχείο θα προσθέσουμε εδώ, με την ελπίδα ότι θα έχουμε στο μέλλον την ευκαιρία να επανέλθουμε: μεταξύ όσων αυτοτοποθετούνται κοινωνικά στην εργατική τάξη, οι 3 στους 4 (74%) νιώθουν εκτός των τειχών. Φαίνεται, δηλαδή, να επιβεβαιώνεται και στην Ελλάδα ένα μοτίβο που έχουμε δει σε πολλές χώρες της Ευρώπης: τα εργατικά-λαϊκά στρώματα αισθάνονται περιθωριοποιημένα (outsiders), και αυτός είναι ένας από τους λόγους που τείνουν να υιοθετούν αντισυστημικές πολιτικές συμπεριφορές, κλίνοντας κυρίως προς την Ακροδεξιά.
Ο κ. Στράτος Φαναράς είναι πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Metron Analysis SA.
