Η γνωμοδότηση του Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου Ισίδωρου Ντογιάκου σχετικά με τις αρμοδιότητες της ΑΔΑΕ προκάλεσε σεισμικές δονήσεις στον νομικό και στον πολιτικό κόσμο. Παρά τη σφοδρότητα της σύγκρουσης, ενδέχεται αυτή να είναι μια προσεισμική ακολουθία και ο κύριος σεισμός να έρθει αργότερα.
Σε μια ατυχή συγκυρία για την κυβέρνηση συνέκλιναν τρεις ξεχωριστές υποθέσεις: Η ανάγκη πλήρωσης των κενών θέσεων σε 4 Ανεξάρτητες Αρχές, μια διαδικασία που γίνεται στη Διάσκεψη των Προέδρων της Βουλής με πλειοψηφία 3/5, δεν αρκεί δηλαδή ένα κόμμα για να πάρει τις αποφάσεις.
Η συνέχιση των ελέγχων από την ΑΔΑΕ και την Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων για το θέμα των παρακολουθήσεων κινητών τηλεφώνων.
Και η γνωμάτευση του Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου Ισίδωρου Ντογιάκου, η οποία προκάλεσε σφοδρή αντιπαράθεση καθώς χτύπησε χορδές δημοκρατικής ευαισθησίας. Εξαρτάται πλέον από τους χειρισμούς της κυβέρνησης αν το κλίμα που δημιουργήθηκε θα καταλήξει στη δημιουργία αντικυβερνητικού μετώπου, και μάλιστα στην ευαίσθητη προεκλογική περίοδο.
Οι παρεμβάσεις για τη γνωμοδότηση
Το κρίσιμο θέμα, ασφαλώς, είναι οι έλεγχοι της ΑΔΑΕ στους παρόχους τηλεπικοινωνιών για τις επισυνδέσεις της ΕΥΠ και της Αρχής Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων στην εταιρεία Intellexa για το κακόβουλο λογισμικό Predator. Τα ευρήματα εκτιμάται ότι θα μπορούσαν να προκαλέσουν πρόβλημα στην κυβέρνηση και για τον λόγο αυτόν, τόσο ο πρόσφατος νόμος 5002/2022 όσο και η γνωμοδότηση Ντογιάκου εξελήφθησαν από το σύνολο σχεδόν των συνταγματολόγων και από τα κόμματα της αντιπολίτευσης ως απόπειρα να περιοριστεί ο ρόλος των Ανεξάρτητων Αρχών.
Μετά τη σκληρή απάντηση του προέδρου της ΑΔΑΕ Χρήστου Ράμμου, ακολούθησε η παρέμβαση 18 κορυφαίων καθηγητών Συνταγματικού Δικαίου και του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών που αποδομούν τη γνωμοδότηση Ντογιάκου και την καταγγέλλουν ως ευθεία παρέμβαση στο έργο της ΑΔΑΕ. Αντίθεση ή επιφυλάξεις σχετικά με τις παρεμβάσεις αυτές εξέφρασαν ο Φίλιππος Σπυρόπουλος και ο Αντώνης Μανιτάκης.
Ο Ευάγγελος Βενιζέλος με ξεχωριστές προσωπικές του παρεμβάσεις κάλεσε τον κ. Ντογιάκο να εξετάσει το ενδεχόμενο της τροποποίησης ή ακόμα και της ανάκλησης της γνωμοδότησής του. Με την άποψη Βενιζέλου συντάσσεται και ο πρώην πρόεδρος Εφετών Νίκος Σαλάτας.
Η νομική άποψη Ντογιάκου
Ο κ. Ντογιάκος θεωρείται από τους πλέον καταρτισμένους νομικούς και όλοι τού πιστώνουν το θάρρος που έδειξε στη δίωξη της Χρυσής Αυγής. Πηγές από τον Αρειο Πάγο απέκλειαν να ανακαλέσει τη γνωμοδότησή του, επισημαίνοντας ότι είναι η νομική του άποψη, η οποία δεν είναι δεσμευτική και ότι άσκησε την αρμοδιότητα που του παρέχει ο Κώδικας Κατάστασης Δικαστικών Λειτουργών να παρεμβαίνει σε όποια υπόθεση κρίνει ο ίδιος. Οι ίδιες πηγές πρόσθεταν ότι η γνωμοδότηση ούτε αμφισβητεί ούτε περιορίζει τις ελεγκτικές αρμοδιότητες της ΑΔΑΕ, θεωρεί όμως απαγορευτική την ενημέρωση των ενδιαφερομένων πριν από την παρέλευση τριετίας.
Η ΑΔΑΕ, όμως, δεν σκόπευε ποτέ να ενημερώσει τα πρόσωπα και πολλά μέλη της έχουν ενοχληθεί από τις διαρροές στοιχείων των ελέγχων, θεωρώντας ότι προκύπτουν από άλλους εμπλεκομένους σε αυτούς, φέρνοντας σε δύσκολη θέση την Αρχή.
Νομικές πηγές, ωστόσο, εκτιμούν ότι η γνωμοδότηση Ντογιάκου δεν αφορά μόνο την ΑΔΑΕ αλλά αποτελεί χτύπημα προς όλες τις συνταγματικά κατοχυρωμένες Ανεξάρτητες Αρχές.
- ΠΑΣΟΚ: Ηχηρό καμπανάκι η παρέμβαση των 16 συνταγματολόγων
Όσο οι λέξεις της κριτικής γίνονται πιο σκληρές τόσο η κυβέρνηση μοιάζει να παίρνει ρόλο Πόντιου Πιλάτου. «Η κυβέρνηση δεν αντιδικεί με την επιστημονική κοινότητα» δήλωσε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Γιάννης Οικονόμου, προσθέτοντας ότι η κυβέρνηση υπερασπίζεται τους νόμους της, «αν οι νόμοι αυτοί κριθούν αντισυνταγματικοί είναι μιας άλλης τάξεως συζήτηση». Η διατύπωση αυτή προκάλεσε απορίες, καθώς ορισμένοι τη «μετέφρασαν» ως «ας κάνουμε τη δουλειά μας τώρα και αργότερα βλέπουμε». Επιπλέον, ο κ. Οικονόμου είπε ότι η Δικαιοσύνη και οι Ανεξάρτητες Αρχές πρέπει να κάνουν απροϋπόθετα τη δουλειά τους στο πλαίσιο του Συντάγματος και των νόμων του κράτους και κάλεσε το πολιτικό σύστημα να μην τοποθετείται έναντί τους ανάλογα με τις εκάστοτε επιδιώξεις του.
Τα αιτήματα ελέγχου, η απειλή για δίωξη
Η ανάφλεξη ανάμεσα στον Άρειο Πάγο και στην ΑΔΑΕ, εκτός από τις νομικές και πολιτικές εστίες που προκάλεσε, έχει και ένα πολύ ουσιαστικό υπόβαθρο.
Η ΑΔΑΕ, μετά την επιβεβαίωση της παρακολούθησης του Νίκου Ανδρουλάκη, δέχθηκε και άλλα αιτήματα για ελέγχους, μεταξύ των οποίων μια επιστολή του προέδρου του ΣΥΡΙΖΑ Αλέξη Τσίπρα, ο οποίος ζήτησε ως αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης να έχει πρόσβαση σε όλες τις διατάξεις που αφορούν πολιτικά πρόσωπα, δικαστές και τους αρχηγούς των Ενόπλων Δυνάμεων. Οι έλεγχοι αυτοί ολοκληρώθηκαν με σημαντικά ευρήματα και υπάρχει η πιθανότητα η απειλή για δίωξη των μελών της ΑΔΑΕ να αφορά τη μη κοινοποίησή τους ακόμα και στην Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας της Βουλής την οποία υποχρεούνται να ενημερώνουν.
Οι έλεγχοι της Αρχής Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων είναι πολύ πιο περίπλοκοι γιατί αφορούν την εταιρεία Intellexa, η οποία διαχειρίζεται το Predator.
Οι έρευνες για το Predator
Η πρώτη φάση της έρευνας έχει ολοκληρωθεί και αναμένεται η δημοσιοποίησή της. Σύμφωνα με πληροφορίες η Intellexa αρνείται να συμμορφωθεί στον έλεγχο και να παράσχει πληροφορίες επικαλούμενη διάφορες προφάσεις, οπότε αναμένεται να της επιβληθεί σημαντικό πρόστιμο.
Ωστόσο, η Αρχή συνεχίζει τους ελέγχους με όσους τρόπους και μέσα διαθέτει, αναζητώντας τη σύνδεση ανάμεσα στην εταιρεία και στο Predator, η οποία προς το παρόν έχει διαπιστωθεί μόνο από τη δημοσιογραφική έρευνα. Οι δυσκολίες των ερευνητών είναι πολλές. Η Intellexa δεν είναι μία εταιρεία, αλλά τρεις, σε διαφορετικές χώρες. Μέσα σε αυτό το λαβυρινθώδες εταιρικό σχήμα ερευνάται ποιοι προμηθεύτηκαν το κακόβουλο λογισμικό και αν αυτοί στη συνέχεια απευθύνθηκαν σε πλατφόρμες, μέσω των οποίων πέτυχαν τη μαζική αποστολή sms σε κινητά τηλέφωνα. Μέχρι στιγμής εντοπίστηκαν πάνω από 20 μηνύματα-δολώματα. Οι πλατφόρμες δεν έχουν προστασία από τον νόμο και εκτιμάται ότι θα βρεθεί ποιος έκανε τη συναλλαγή με αυτές. Εκτιμάται ότι στο τέλος της έρευνας θα είναι δυνατόν να εντοπιστούν όλα τα θύματα που παγιδεύτηκαν με το Predator.
Το θέμα είναι ότι η θητεία του προέδρου της Αρχής, Κώστα Μενουδάκου, ενός πανθομολογουμένως ακέραιου δικαστικού λειτουργού, έχει λήξει. Και όπως εξελίσσονται τα πράγματα, δημιουργήθηκε η καχυποψία ότι η κυβέρνηση θα επιχειρήσει να ελέγξει την Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων και την ΑΔΑΕ τοποθετώντας πρόσωπα του δικού της κλίματος.
Πώς καλύφθηκαν οι κενές θέσεις στις Αρχές
Η πλήρωση των κενών θέσεων στις Ανεξάρτητες Αρχές γίνεται με πρωτοβουλία του εκάστοτε Προέδρου της Βουλής. Επί θητείας Κώστα Τασούλα η σχετική διαδικασία πραγματοποιήθηκε επτά φορές και τα δεδομένα έχουν ενδιαφέρον. Την πρώτη φορά, τον Νοέμβριο του 2020, τοποθετήθηκαν από τη Διάσκεψη των Προέδρων στη Βουλή 6 τακτικά και αναπληρωματικά μέλη στην ΑΔΑΕ με 16 ψήφους (ΝΔ, ΚΙΝΑΛ και Ελληνική Λύση). Στη συνέχεια, τον Μάρτιο του 2021, τοποθετήθηκαν 3 μέλη στο ΕΣΡ, πάλι με ψήφους της ΝΔ, του ΚΙΝΑΛ και της Ελληνικής Λύσης. Τον Μάιο του 2021 χρειάστηκε να επιλεγούν στο ΑΣΕΠ ο πρόεδρος, ο αντιπρόεδρος και 6 σύμβουλοι, με ψήφους της ΝΔ και του ΚΙΝΑΛ.
Τον Ιούλιο του ίδιου έτους επιλέχθηκε ένας αντιπρόεδρος και ένας σύμβουλος στο ΑΣΕΠ (με ΝΔ και ΚΙΝΑΛ). Το ίδιο συνέβη δύο ημέρες αργότερα στην Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, στην οποία τοποθετήθηκαν 6 τακτικά και αναπληρωματικά μέλη με ψήφους των ίδιων δύο κομμάτων. Εναν χρόνο μετά, τον Ιούνιο του 2022, τοποθετήθηκαν 6 σύμβουλοι στο ΑΣΕΠ με ψήφους της ΝΔ και του ΣΥΡΙΖΑ. Τον Οκτώβριο του ίδιου έτους η διαδικασία επαναλήφθηκε για 18 συμβούλους του ΑΣΕΠ, πάλι με τη συναίνεση της ΝΔ και του ΣΥΡΙΖΑ.
Τον Μάιο του 2022 έγινε προσπάθεια να πληρωθούν κάποιες θέσεις σε Ανεξάρτητες Αρχές μεταξύ των οποίων στην ΑΔΑΕ, αλλά ενδο-νεοδημοκρατικές αντιπαραθέσεις οδήγησαν σε ναυάγιο την προσπάθεια. Νέα προσπάθεια έγινε και αργότερα μέσα στο καλοκαίρι, αλλά δεν επετεύχθη πλειοψηφία 3/5 στη Διάσκεψη των Προέδρων της Βουλής και έτσι το θέμα βρέθηκε σε μια διαρκή εκκρεμότητα.
Αναζητείται πλειοψηφία των 3/5
Αυτή τη στιγμή έχει λήξει η θητεία ή παραιτήθηκαν χωρίς οι θέσεις τους να έχουν καλυφθεί 17 μέλη σε 4 Ανεξάρτητες Αρχές. Στην ΑΔΑΕ χρειάζεται να πληρωθούν 7 θέσεις (αντιπρόεδρος, αναπληρωτής αντιπρόεδρος, 2 τακτικά μέλη και 3 αναπληρωματικά), η θητεία των οποίων έληξε τον Μάρτιο του 2022. Στην Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, 5 μέλη (πρόεδρος, αναπληρωτής πρόεδρος και 3 τακτικά μέλη) που η θητεία τους έληξε τον Αύγουστο του 2022. Στο ΕΣΡ, 7 μέλη (πρόεδρος και 6 μέλη) των οποίων η θητεία έληξε τον Νοέμβριο του 2022. Και ο Συνήγορος του Πολίτη, η θητεία του οποίου έληξε στις 25 Ιουλίου 2022.
Την ερχόμενη Πέμπτη ο κ. Τασούλας αναμένεται να συγκαλέσει τη Διάσκεψη των Προέδρων της Βουλής, αν και με το πολεμικό κλίμα που υπάρχει και εν μέσω προεκλογικής περιόδου θεωρείται απίθανο να υπάρξει συναίνεση. Στην περίπτωση που διαπιστωθεί ότι δεν υπάρχει ομοφωνία ή πλειοψηφία των 3/5, τότε δεν θα συζητηθεί αυτό το θέμα στη Διάσκεψη και η θητεία των μελών που είναι υπό αντικατάσταση θα παραταθεί και οι έλεγχοι θα συνεχιστούν απρόσκοπτα.
