Ηταν αναπόφευκτη η ένοπλη σύγκρουση του Δεκέμβρη του ’44; Με την απόσταση των 78 χρόνων που μας χωρίζουν από εκείνη την τραγική σελίδα της σύγχρονης Ιστορίας μας, η οποία αποτέλεσε το προοίμιο του εμφυλίου πολέμου (1946-1949), η απάντηση είναι καταφατική. Η αλληλουχία των γεγονότων καθώς και οι διακηρυγμένες θέσεις όσων διέβλεπαν πριν ακόμα από την απελευθέρωση (Οκτώβριος 1944) τον «κομμουνιστικό κίνδυνο» θέτοντας ως πρώτιστο καθήκον για την επόμενη ημέρα την εξουδετέρωση του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ που υπερείχε σε πολιτικο-στρατιωτικό επίπεδο, οδηγούν στο προφανές συμπέρασμα ότι η σύγκρουση με το ΚΚΕ αποτελούσε σαφή προτεραιότητα, τόσο για το εγχώριο κατακερματισμένο πολιτικό σύστημα και τις δυνάμεις της «εθνικοφροσύνης» (ταγματασφαλίτες, χίτες κ.λπ.) όσο και (κυρίως) για τους Βρετανούς λόγω της στρατηγικής θέσης της χώρας.
Ο Ουίνστον Τσόρτσιλ στην Αθήνα την ημέρα των Χριστουγέννων του 1944 εν μέσω Δεκεμβριανών, με τον Αρχιεπίσκοπο και αντιβασιλέα Δαμασκηνό
Τα μοιραία σφάλματα
Αλλά και οι διεθνείς ισορροπίες που βρίσκονταν υπό διαμόρφωση κατά τη φάση εκείνη προσέδιδαν στην «Ελληνική περίπτωση» ιδιάζοντα χαρακτηριστικά – στις 9 Οκτωβρίου 1944, τρεις μέρες πριν από την απελευθέρωση της Αθήνας από τους γερμανούς κατακτητές, Τσόρτσιλ και Στάλιν «χώριζαν» την Ευρώπη σε σφαίρες επιρροής σε μισό φύλλο χαρτί με το βρετανικό ενδιαφέρον για την Ελλάδα να εκδηλώνεται απερίφραστα διεκδικώντας να έχει το 90% της επιρροής.
Η απουσία σχεδίου εκ μέρους του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ για έγκαιρη συγκέντρωση στρατιωτικών δυνάμεων στα αστικά κέντρα και κυρίως στην Αθήνα, η έλλειψη σχεδίου για τη διεξαγωγή μαχών, η υποτίμηση του ρόλου του συμμαχικού παράγοντα των Βρετανών, αλλά και τα λάθη στρατηγικής σημασίας που έχει προσάψει ο Περισσός στην τότε ηγεσία του ΚΚΕ όσον αφορά το κομβικό ζήτημα της κατάληψης της εξουσίας, ενισχύουν το επιχείρημα περί αναπόφευκτης σύγκρουσης.
Η μαρτυρία του «Γέρου»
Ο Γεώργιος Παπανδρέου, πρωθυπουργός της κυβέρνησης εθνικής ενότητας με τις ευλογίες των Βρετανών, σε μακροσκελή επιστολή του προς την «Καθημερινή» (2 Μαρτίου 1948) σκιαγραφούσε τα βήματα που έγιναν στην κατεύθυνση του εγκλωβισμού του ΚΚΕ και του ΕΑΜ, στόχο που επιτεύχθηκε πλήρως: «Διά να υπάρξη ο Δεκέμβριος, έπρεπε προηγουμένως να είχωμεν έλθει εις την Ελλάδα» (σ.σ.: η εξόριστη κυβέρνηση) και «τούτο ήτο δυνατόν μόνο με την συμμετοχήν και του ΚΚΕ εις την κυβέρνησιν, δηλαδή με τον Λίβανον» (σ.σ.: τη συμφωνία Μαΐου 1944 με την οποία «κλείδωσε» η συμμετοχή του παντοδύναμου ΕΑΜ στην κυβέρνηση) «και διά να ευρεθούν εδώ οι Βρετανοί, οι οποίοι ήσαν απαραίτητοι διά την Νίκην, έπρεπε προηγουμένως να είχεν υπογραφή το Σύμφωνον της Καζέρτας» (σ.σ.: η συμφωνία του Σεπτεμβρίου 1944 με την οποία οι εγχώριες ανταρτικές δυνάμεις ετίθεντο υπό τις διαταγές του βρετανού στρατηγού Σκόμπι).
Από εκεί και πέρα δύο ήταν τα ενδεχόμενα: είτε ο ΕΛΑΣ να αποδεχόταν τον αφοπλισμό του (την ίδια στιγμή που οργανώνονταν στρατιωτικά οι λεγόμενες «εθνικές ομάδες» και συγκεντρώνονταν ισχυρές βρετανικές στρατιωτικές δυνάμεις με σαφή υπεροπλία, ενώ από τον αφοπλισμό εξαιρούνταν ο Ιερός Λόχος και η Ορεινή Ταξιαρχία), είτε να αρνείτο, όπως και έπραξε αποσύροντας τους υπουργούς του από την κυβέρνηση σε απάντηση του τελεσιγράφου του Παπανδρέου για αφοπλισμό ΕΑΜ και ΕΔΕΣ στις 10 Δεκεμβρίου και κατεβάζοντας τις πολυπληθείς μάζες που επηρέαζε στον δρόμο, εκδηλώσεις που καταπνίγηκαν στο αίμα.
«Επρεπε προηγουμένως να επιμείνω εις την άμεσον αποστράτευσιν του ΕΛΑΣ και να θέσω το ΚΚΕ ενώπιον του διλήμματος ή να αποδεχθή ειρηνικώς τον αφοπλισμόν του ή να επιχειρήση την Στάσιν, υπό συνθήκας όμως πλέον, αι οποίαι ωδήγουν εις την συντριβήν του» θα γράψει ο Παπανδρέου παρουσιάζοντας το πλαίσιο «παγίδευσης» του ΚΚΕ.
Η ρήξη και η αιματοχυσία
Ετσι επελέγη η ρήξη με την αιματοχυσία της διαδήλωσης της 3ης Δεκεμβρίου («Ματωμένη Κυριακή») και ακολούθως της ένοπλης επίθεσης την επομένη ημέρα κηδείας των πρώτων νεκρών. Θα ακολουθήσει η γενική απεργία που κήρυξε το ΕΑΜ στις 4 Δεκεμβρίου και οι 33 ημέρες ανελέητων μαχών σε Αθήνα και Πειραιά που θα λήξουν με τη συντριπτική ήττα των ανταρτών και την ανακωχή στις 11 Ιανουαρίου 1945 αφήνοντας πίσω χιλιάδες νεκρούς και από τις δύο πλευρές.
Ο απολογισμός:
- Τη «Ματωμένη Κυριακή» της 3ης Δεκεμβρίου 1944 οι διαδηλωτές του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ δέχθηκαν από τις αστυνομικές δυνάμεις υπό τις διαταγές του Αγγελου Εβερτ καταιγισμό πυρών με 21 νεκρούς και 140 τραυματίες.
- Στις 4 Δεκεμβρίου, ημέρα της κηδείας των πρώτων νεκρών, οι διαδηλωτές θα δεχθούν νέα ένοπλη επίθεση από χίτες, με τραγικό απολογισμό 100 νεκρούς και τραυματίες, ενώ ο Σκόμπι κηρύσσει στρατιωτικό νόμο.
- Πάνω από 17.000 σύμφωνα με κάποιους υπολογισμούς ήταν οι νεκροί της σφοδρής ένοπλης σύγκρουσης του Δεκέμβρη.
