Εκείνο το εορταστικό Σαββατόβραδο της 6ης Δεκεμβρίου του 2008, ανήμερα του Αγίου Νικολάου, τίποτε δεν προμήνυε τα δραματικά γεγονότα που ακολούθησαν, ούτε το κύμα πρωτοφανούς έντασης και εκρηκτικής βίας που προκάλεσαν και επεκτάθηκαν σχεδόν αυτόματα σε ολόκληρη την Ελλάδα.
Ηρκεσε ένα απρόσμενο γεγονός, μια αποτρόπαιη πράξη, μια εν ψυχρώ δολοφονία ενός εφήβου από το χέρι ενός νταή αστυνομικού στην ελευθεριακή τότε ζώνη της πλατείας Εξαρχείων, επί της οδού Μεσολογγίου. Δύο μαθητές που έτυχε να διασταυρωθούν με δύο αστυνομικούς στην επίμαχη ζώνη, να ανταλλάξουν βλέμματα και λόγια σκληρά και το μοιραίο επήλθε.
Ο ειδικός φρουρός Επαμεινώνδας Κορκονέας, κινούμενος από ένστικτα δολοφονικά, έσυρε αναίτια το όπλο του από τη θήκη και πυροβόλησε, χωρίς δισταγμό. Η σφαίρα βρήκε τον άτυχο 15χρονο Αλέξη Γρηγορόπουλο στην καρδιά και τον σκότωσε ακαριαία. Το θλιβερό και συνάμα εξοργιστικό γεγονός έλαβε χώρα λίγο πριν τις 9 μ.μ. Η πόλη ήταν γεμάτη, οι δρόμοι, τα θέατρα, οι κινηματογράφοι, τα μπαρ, τα νεανικά στέκια του κέντρου της Αθήνας έσφυζαν από ζωή.
Η ενημέρωση και οι αντιδράσεις
Το κακό νέο διαδόθηκε αστραπιαία πριν καν καταγραφεί η είδηση από τα μέσα ενημέρωσης. Από στόμα σε στόμα και με πρώτη ίσως στην Ελλάδα μαζική ενεργοποίηση του Twitter και των λοιπών social media η νεολαία κυρίως πληροφορήθηκε την αποτρόπαιη πράξη και σχεδόν αυτόματα άρχισε να πλημμυρίζει το κέντρο της πρωτεύουσας.
Στα Εξάρχεια, στους γύρω δρόμους του Πολυτεχνείου, στην Ακαδημίας κάτω από το ιστορικό κτίριο της Νομικής Σχολής, στο Μοναστηράκι, στην Ερμού, ακόμη και στην πλατεία Ομονοίας συγκροτήθηκαν αυθόρμητες συγκεντρώσεις εξοργισμένων νέων, με επιθετικές διαθέσεις. Το πλήθος των εξεγερμένων διαδηλωτών ανομοιογενές και εν πολλοίς ασυντόνιστο, συγκροτούνταν από ετερόκλητες ομάδες ελευθεριακών αναρχικών, αριστεριστών, ανένταχτων αριστερών, νέων που έβγαιναν μαζικά από τα μπαρ του κέντρου με άγριες διαθέσεις, ακόμη και φτωχών καταπιεσμένων μεταναστών που συνενώθηκαν μαζί τους επειδή απλώς βρήκαν ευκαιρία για πλιάτσικο.
Τα επεισόδια, οι εντάσεις δεν άργησαν να έλθουν και οι καταστροφές γενικεύθηκαν γρήγορα. Από τις 11 το βράδυ η Αθήνα ήταν στην κυριολεξία παραδομένη στις φλόγες. Οι συγκρούσεις με την αμήχανη και ενοχική Αστυνομία δεν είχαν προηγούμενο στα μεταπολιτευτικά χρόνια. Ολη τη νύχτα μαίνονταν οι μάχες και οι καταστροφές μαζί.
Το ξημέρωμα βρήκε το κέντρο της Αθήνας καμένο, τα μαγαζιά σπασμένα και λεηλατημένα. Αλλά δεν σταμάτησε εκεί. Το κύμα βίαιων διαμαρτυριών επεκτάθηκε σε ολόκληρη τη χώρα. Την επόμενη μέρα ήταν οι μαθητές που κινητοποιήθηκαν με τις αυτές διαθέσεις. Στα πανεπιστήμια επίσης το κλίμα ήταν εκρηκτικό. Τα επεισόδια βίας και μεγάλων εντάσεων μεταφέρθηκαν στη Θεσσαλονίκη, στα Γιάννενα, στην Πάτρα, στη Λάρισα, στον Βόλο, στο Ηράκλειο, στα Χανιά και αλλού.
Στην Αθήνα τα γεγονότα συνεχίστηκαν επί πολλές ημέρες. Η πρωτεύουσα σχεδόν ολόκληρο τον Δεκέμβρη τελούσε σε καθεστώς μεγάλης έντασης και πολιορκίας. Η χριστουγεννιάτικη αγορά καταστράφηκε, στο δέντρο της πλατείας Συντάγματος νεαροί κρεμούσαν σακούλες σκουπιδιών και στο τέλος κάηκε. Η κρατική τηλεόραση πολιορκήθηκε, νεαροί εισέβαλαν στο κεντρικό κτίριο του Ραδιομεγάρου της Αγίας Παρασκευής και απαίτησαν να μεταδοθούν ζωντανά οι απόψεις τους.
Η κλονισμένη και παραπαίουσα, εξαιτίας της παροιμιώδους απραξίας της, αλλά και της μεγάλης διεθνούς χρηματοπιστωτικής κρίσης που είχε ξεσπάσει δύο μήνες πριν, κυβέρνηση Καραμανλή είχε παραλύσει, δεν είχε τις δυνάμεις ούτε να αντισταθεί ούτε έστω να δράσει κατευναστικά. Ο τότε υπουργός Εσωτερικών και μετέπειτα Πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος δεχόταν εισηγήσεις από ακραίους του κόμματός του ακόμη και να κατεβάσει τον στρατό στους δρόμους για να επιβληθεί η τάξη. Φοβισμένος και κλονισμένος όπως ήταν επέλεξε ωστόσο την οδό του κατευνασμού, προτίμησε τις παρασκηνιακές επαφές με στελέχη της Αριστεράς προκειμένου να βρει δρόμους ειρήνευσης και καταλλαγής των παθών που προκάλεσε η δολοφονία Γρηγορόπουλου. Τότε εικάζεται ότι επιτεύχθηκε η επαφή και σφυρηλατήθηκε η σχέση του με τον Αλέξη Τσίπρα, στη βάση της οποίας διαμορφώθηκε αργότερα η αριστεροδέξια συμμαχία ή καλύτερα η βεβαιωμένη ανοχή του ΣΥΡΙΖΑ στην καραμανλική Νέα Δημοκρατία.
Η επανάκαμψη της τρομοκρατίας
Ωστόσο εκείνες οι πολλές ημέρες έντασης και εξέγερσης επέτειναν την αμφισβήτηση, συγκρότησαν μια νέα βάση ριζοσπαστικοποίησης και αντίθεσης σημαντικής μερίδας των νέων απέναντι στους εξουσιαστικούς θεσμούς και στα παραπαίοντα από τότε συστημικά κόμματα. Είχαν προηγηθεί βεβαίως τα κινήματα κατά της παγκοσμιοποίησης, υπήρχε δηλαδή διεθνώς η βάση για τέτοια γεγονότα. Επιπλέον προσέφεραν την ευκαιρία επανάκαμψης του τρομοκρατικού φαινομένου.
Πάνω στις στάχτες εκείνου του Δεκέμβρη αναγεννήθηκαν τα ελευθεριακά αναρχικά σχήματα και μαζί βρήκαν ευκαιρία αναγέννησης και νέας ανάπτυξης τα πληγέντα από την εξάρθρωση της «17 Νοέμβρη» και τη διάλυση του ΕΛΑ τρομοκρατικά δίκτυα. Ο «Επαναστατικός Αγώνας», οι «Πυρήνες της Φωτιάς» και άλλες μικρότερες ομάδες ηπιότερης βίας συγκροτήθηκαν τότε, στη βάση εκείνης της νέας αντιεξουσιαστικής αντίθεσης που γέννησε η δολοφονία Γρηγορόπουλου.
Μπορεί να πει κανείς ο Δεκέμβρης του 2008 αποτέλεσε τη μαγιά των μετέπειτα γενικευμένων συγκρούσεων στους δρόμους. Μπορεί να πει κανείς ότι αποτέλεσαν το πρόπλασμα του κινήματος των «αγανακτισμένων» στα χρόνια των μνημονίων και της μεγάλης οικονομικής κρίσης, που οδήγησε στην αποδιοργάνωση και αποσύνθεση του ήδη φθαρμένου και κλονισμένου από τις πολλές αμαρτίες και τις ακόμη περισσότερες διαχειριστικές αδυναμίες του δικομματικού μεταπολιτευτικού συστήματος εξουσίας.
Ηταν, κατά τα φαινόμενα, η εξέγερση του Δεκέμβρη ένας πρώιμος παροξυσμός και ένα είδος προπαρασκευής όσων διαδραματίστηκαν μεταξύ 2010 και 2012 και έφεραν τον ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία.
Ηττημένοι και συμβιβασμένοι
Δεκαπέντε χρόνια μετά από εκείνα τα εκρηκτικά και εξεγερσιακά γεγονότα το κλίμα στη χώρα είναι εντελώς διαφορετικό. Η συντηρητικοποίηση της ελληνικής κοινωνίας είναι προφανής διά γυμνού οφθαλμού. Τα ελευθεριακά και εξεγερσιακά σχήματα που τότε γιγαντώθηκαν έχουν πλέον υποχωρήσει, δεν βρίσκουν πολλούς πρόθυμους υποστηρικτές, ούτε μεγάλη αποδοχή στην ελληνική κοινωνία. Αντιθέτως περισσεύουν οι ακροδεξιές ή καλύτερα εθνικιστικού προσανατολισμού προσεγγίσεις και οι συντηρητικές εκδοχές της πολιτικής και κοινωνικής ζωής.
Οι αρνητές των φιλελεύθερων πολιτικών δεν πείθουν και σίγουρα δεν κινητοποιούν τους πολίτες. Και απέναντι στους δικαιωματιστές ορθώνεται ένα τείχος παλαιών αντιλήψεων που ορίζονται από τα μεταπολεμικά πρότυπα του εθνικισμού, της θρησκείας και της παραδοσιακής πυρηνικής οικογένειας, παρότι αυτή έχει διαβρωθεί σε μεγάλο βαθμό και αποδεδειγμένα δεν εξασφαλίζει την πρόοδο και την ευτυχία των μελών της, όπως οι νεοσυντηρητικοί νομίζουν.
Οπως και να έχει, η εξεγερμένη γενιά του Δεκέμβρη, όπως εκείνη του Μάη του 1968 (αν και δεν υπάρχουν αναλογίες) κατά βάση ιδιωτεύει, ηττημένη και εν πολλοίς συμβιβασμένη. Αυτό τουλάχιστον μαρτυρεί όχι μόνο η εξέλιξη των πολιτικών πραγμάτων στη χώρα, αλλά και της ελληνικής κοινωνίας η οποία εμφανώς κυριαρχείται από τις επιθυμίες της κατανάλωσης, της ευζωίας και της επικράτησης του ατομικισμού έναντι των όποιων συλλογικοτήτων…
