Πολλοί πασχίζουν να προσεγγίσουν την πολιτική συμπεριφορά και στάση των πολιτών με τα συνήθη παραδοσιακά ερμηνευτικά εργαλεία. Αποδίδουν εξαιρετική σημασία στη δυσαρέσκεια που μπορεί να προκαλούν τα κύματα ακρίβειας, η ανεργία, η φτώχεια, η εισοδηματική στασιμότητα, οι κοινωνικές ανισότητες, το βάρος των φόρων και άλλα συναφή.
Είναι αυτή μια ευθύγραμμη προσέγγιση της διαμόρφωσης των πολιτικών θέσεων και αντιλήψεων της κοινωνίας.
Ωστόσο, τις περισσότερες φορές λαθεύουν, καθώς τα προφανή τούς προδίδουν.
Γιατί απλούστατα η ελληνική κοινωνία είναι πιο σύνθετη και οριζόμενη από περισσότερα του ενός συμφέροντα.
Την έχει αποδώσει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, σε ανύποπτο χρόνο, στα τέλη της δεκαετίας του ’80, ο καθηγητής Κωνσταντίνος Τσουκαλάς με τον όρο «πολυσθένεια».
Είχε περιγράψει τότε με πολύ απλό και καθαρό τρόπο ότι οι πολίτες στην πλειονότητά τους συγκεντρώνουν περισσότερες από μία ιδιότητες, εν πολλοίς συγκρουόμενες μεταξύ τους. Υποστήριζε μετά πάθους ότι ο καθένας και η καθεμιά μας μπορεί να μην είναι απλώς και μόνο εργάτες ή υπάλληλοι, αλλά ταυτόχρονα να είναι και ιδιοκτήτες ακινήτων, να ασκούν παράλληλα ελεύθερο επάγγελμα, να καλλιεργούν τη γη ή να εποπτεύουν τουριστική δραστηριότητα. Μπορεί, επίσης, να είναι εφοριακοί και στον ελεύθερο χρόνο τους να παρέχουν λογιστικές υπηρεσίες σε ιδιώτες και επιχειρήσεις ή ακόμη να είναι εκπαιδευτικοί σε δημόσια σχολεία και μαζί να παραδίδουν μαθήματα κατ’ οίκον.
Κατ’ αυτόν, η «πολυσθένεια» – και η σύγκρουση και η σύγχυση συμφερόντων που μπορεί να μετέφερε στα πρόσωπα – επηρέαζε και επηρεάζει την κοινωνική και πολιτική συμπεριφορά των Ελλήνων.
Η εκτεταμένη επίσης διάχυση της ιδιοκτησίας στη χώρα μας, μοναδική ίσως στην Ευρώπη, συνιστά κρίσιμο παράγοντα στάσης και συμπεριφοράς, γιατί απλούστατα η ενεργός διαχείρισή της παράγει υψηλά και πολλές φορές απρόσμενα εισοδήματα. Αν αξιολογήσει κανείς την τουριστική ανάπτυξη και τη δι’ αυτής μεταμόρφωση της χώρας τις τελευταίες δεκαετίες, θα διαπιστώσει του λόγου το αληθές. Και δεν μιλάμε μόνο για τις Κυκλάδες, τα Ιόνια Νησιά ή τα Δωδεκάνησα, παρά για ολόκληρη την ηπειρωτική χώρα, τόσο την ακτογραμμή της όσο και τις διακεκριμένες ορεινές κοινότητες. Μέχρι πριν από κάμποσα χρόνια η Μάνη ήταν ξεχασμένη, διάσπαρτη από σχολάζουσες κληρονομιές και γκρεμίδια. Στο Λιμένι έστεκαν μόνο ο πύργος του Πετρόμπεη και η ταπεινή, τότε, ψαροταβέρνα του Τάκη. Τώρα, τέσσερις δεκαετίες μετά, έχει εξελιχθεί σε πρότυπο παραδοσιακό οικισμό και σε πολυτελέστατο τουριστικό προορισμό. Περιττό προφανώς να καταγράψουμε τι αξίες και τι εισοδήματα παρήχθησαν όλα αυτά τα χρόνια. Αντίστοιχη έκρηξη αξιών έχει καταγραφεί σε ολόκληρη τη Δυτική Ελλάδα, από τα Σύβοτα της Θεσπρωτίας μέχρι τη Μεθώνη και την Κορώνη της Μεσσηνίας. Ή ακόμη σε ολόκληρη την ακτογραμμή της Χαλκιδικής, της Πιερίας, της Λάρισας και της Μαγνησίας και του Πηλίου βεβαίως, όπου οι αξίες εκτινάχθηκαν στα ύψη. Αλλά και στα ορεινά του Δήμου Αετού της Φλώρινας, στο Νυμφαίο, στο Λουτράκι, στα Πόζαρ και στον Αγιο Αθανάσιο της Αριδαίας και στο Καϊμάκτσαλαν, στα ταπεινά Τρία Πέντε Πηγάδια και στον Αγιο Παύλο του Βερμίου και νοτιότερα, στα βλαχοχώρια των Γρεβενών, στα γιαννιώτικα Ζαγοροχώρια και πολλών άλλων ορεινών προορισμών, οι αξίες εκτοξεύθηκαν στα ύψη, μεταφέροντας πόρους και εισοδήματα απροσδιόριστα στους κατόχους αυτών.
Με άλλα λόγια, δεν αρκεί η πρώτη και εμφανής ιδιότητα που ορίζει την πολιτική στάση και συμπεριφορά. Αναξιολόγητη και αδιερεύνητη παραμένει από τις περισσότερες των πολιτικών δυνάμεων η επίδραση της δημιουργίας και της ανάπτυξης.
