Με 200 άρθρα, τα 30 εκ των οποίων αφορούν τα νέα μη κρατικά, μη κερδοσκοπικά πανεπιστήμια και τα 170 τα κρατικά ΑΕΙ, το υπουργείο Παιδείας «ανοίγει» τις επόμενες ημέρες το μεγαλύτερο κεφάλαιο των τελευταίων δεκαετιών στην ανώτατη εκπαίδευση της χώρας.

Θα «κλωτσήσουν» οι διατάξεις που θα περιέχει το νέο νομοσχέδιο (που αναμένεται να ψηφιστεί ως το τέλος Φεβρουαρίου) πάνω στο άρθρο 16 του Συντάγματος; Θα δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για την υγιή δημιουργία νέων ακαδημαϊκών δομών που θα βοηθήσουν και τα δημόσια ΑΕΙ με την ώσμωση που θα προκαλέσουν; Θα ωφεληθούν επιχειρήσεις στον χώρο των ιδιωτικών κολεγίων (κάποιες από τις οποίες έχουν κατηγορηθεί για παραπλανητικά πτυχία), ώστε να διεκδικήσουν μέρος της μεγάλης «πίτας» που θα προσφέρεται πλέον στην ανώτατη εκπαίδευση της χώρας; Πρόκειται για τρεις διαφορετικούς δρόμους.

Το βέβαιο είναι ότι η κυβέρνηση και το αρμόδιο υπουργείο Παιδείας θα πρέπει να εκτιμήσουν όλες τις πλευρές του ζητήματος και να βάλουν στη νέα νομοθετική τους παρέμβαση γερές βάσεις.

Δεν μπορεί να υπάρχουν δύο συστήματα

Πάντως, στο υπουργείο Παιδείας και την εκπαιδευτική κοινότητα της χώρας είναι σαφές ότι δεν γίνεται να υπάρχουν στη χώρα παράλληλα δύο διαφορετικά συστήματα εισαγωγής στην ανώτατη εκπαίδευση: οι αυστηρές πανελλαδικές εξετάσεις για τις χιλιάδες των νέων που διαγωνίζονται ετησίως για τα δημόσια ΑΕΙ από τη μία πλευρά και η απλή εγγραφή βάσει κριτηρίων (που μπορούν να είναι από εξαιρετικά ελαστικά μέχρι περισσότερο αυστηρά) στα ιδιωτικά πανεπιστήμια από την άλλη. Το νέο νομοσχέδιο του υπουργείου Παιδείας θα έχει τέσσερα διαφορετικά μέρη: τις διατάξεις για τα μη κρατικά μη κερδοσκοπικά ΑΕΙ, τις διατάξεις για την απελευθέρωση των κρατικών ΑΕΙ από τον ασφυκτικό εναγκαλισμό τους με το κράτος, διατάξεις για τη λειτουργία του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου και διατάξεις για την ενίσχυση του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης.

Πληροφορίες των προηγούμενων ημερών (που δεν επιβεβαιώνονται από το υπουργείο Παιδείας) ανέφεραν ότι το νέο νομοσχέδιο για τα μη κρατικά, μη κερδοσκοπικά ΑΕΙ είναι πιθανόν να δίνει δυνατότητα «σύστασης ανωτάτων Σχολών και σε ιδιώτες χωρίς να είναι απαραίτητη η συμμετοχή σε αυτές ξένου πανεπιστημίου». Κάτι τέτοιο βέβαια χαρακτηρίζεται από συνταγματολόγους ξεκάθαρα αντισυνταγματικό, ενώ θα άφηνε πίσω όλα όσα έχουν συζητηθεί περί διακρατικών συμφωνιών με ομοταγή ανώτατα Ιδρύματα άλλων χωρών που δίνουν πτυχία ισότιμα των ελληνικών πανεπιστημίων.

Κατά τα άλλα, με βάση όσα στοιχεία είναι ως σήμερα γνωστά:

Για να δοθεί η δυνατότητα ίδρυσης μη κρατικού πανεπιστημίου στη χώρα μας, στο καταστατικό του παραρτήματος του ξένου πανεπιστημίου με το οποίο συνεργάζεται θα πρέπει να προβλέπεται ότι είναι μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα. Τα πανεπιστήμια αυτά θα πρέπει να διαθέτουν τουλάχιστον 30 πανεπιστημιακούς με διδακτορικό στο ακαδημαϊκό δυναμικό τους, ενώ το ειδικό διδακτικό προσωπικό τους (χωρίς διδακτορικούς τίτλους) να μην ξεπερνά σε ποσοστό το 20% του διδακτικού και ερευνητικού προσωπικού του. Στο κάθε παράρτημα θα πρέπει να λειτουργούν τουλάχιστον τρεις Σχολές, τα προγράμματα σπουδών του θα πρέπει να είναι σε συνάφεια με τα προγράμματα σπουδών του πανεπιστημίου του εξωτερικού και να πληρούνται οι αντίστοιχες προδιαγραφές για την ακαδημαϊκή διαδικασία.

Τα κριτήρια υποδομών των νέων Ιδρυμάτων θα προβλέπουν αυτοτελείς κτιριακές υποδομές οι οποίες θα περιλαμβάνουν βιβλιοθήκες, υλικοτεχνικό εξοπλισμό και χώρους εργαστηρίων ανάλογα με τα αντικείμενα σπουδών που θα διδάσκονται. Το πανεπιστήμιο θα πρέπει να καταθέσει μια πενταετή οικονομοτεχνική μελέτη βιωσιμότητας, με στόχο να εξασφαλιστεί ότι υπάρχουν οι οικονομικοί πόροι για να λειτουργήσει ομαλά, καθώς και εγγυητική επιστολή καλής εκτέλεσης αξιόχρεης τράπεζας ύψους 500.000 ευρώ για κάθε σχολή και να καταβάλουν παράβολο ύψους 500.000 ευρώ για τη χορήγηση της άδειας λειτουργίας και εγκατάστασης. Το παραπάνω βέβαια είχαν εφαρμοστεί ξανά στο παρελθόν, αλλά η κατάθεση χρηματικής εγγύησης είχε… πέσει στα δικαστήρια στα οποία και προσέφυγαν οι εκπρόσωποι μεγάλων εκπαιδευτηρίων, αναφέροντας ότι η πολιτεία νομοθετεί για να δημιουργήσει επιχειρηματικά εμπόδια στην ελεύθερη λειτουργία τους.

Στη λειτουργία των νέων μη κρατικών, μη κερδοσκοπικών ΑΕΙ ρόλο «τσάρου» θα έχει ο πρόεδρος της Εθνικής Αρχής Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΘΑΑΕ), καθώς αυτή θα καταρτίσει το σύνολο των κριτηρίων αδειοδότησης των νέων μη κρατικών, μη κερδοσκοπικών Ιδρυμάτων, αλλά και θα τα αδειοδοτεί στην πορεία.

Οι καταλήψεις και η εξεταστική

Η δρομολόγηση του νομοσχεδίου προκάλεσε τις προηγούμενες ημέρες εντάσεις στα πανεπιστήμια της χώρας, με πολλά τμήματα κεντρικών ΑΕΙ να τελούν υπό κατάληψη για τέταρτη εβδομάδα και κάποια εξ αυτών να αρνούνται για λόγους διασφάλισης της διαδικασίας να κάνουν διαδικτυακές εξετάσεις. Ετσι, παρά τις αποφάσεις των διοικήσεων των πανεπιστημίων για διαδικτυακή εξεταστική περίοδο, οι γενικές συνελεύσεις πολλών τμημάτων που έχουν εργαστήρια (όπως π.χ. τα Πολυτεχνεία) κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι μια τέτοια επιλογή θα ήταν σε βάρος της ποιότητας των σπουδών που προσφέρουν. Σε αυτή την κατεύθυνση, τα μέλη σχολών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου αποφάσισαν να μη δεχτούν την «ηλεκτρονική» εξεταστική περίοδο στα μαθήματά τους και συγκεκριμένα οι καθηγητές στις Σχολές Χημικών Μηχανικών, Εφαρμοσμένων Μαθηματικών και Φυσικών Επιστημών, Αρχιτεκτόνων και Χημικών Μηχανικών.

Παράλληλα, οι διοικήσεις πανεπιστημίων της χώρας εξέδωσαν νέες ανακοινώσεις για την υποχρηματοδότησή τους από την πολιτεία τα τελευταία χρόνια και μεταξύ αυτών το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων ανακοίνωσε ότι «σήμερα λειτουργεί κατ’ αναλογία με λιγότερο από το 50% της χρηματοδότησης των λειτουργικών αναγκών του από εκείνη με την οποία λειτουργούσε το Πανεπιστήμιο και το ΤΕΙ Ηπείρου το 2009». Οπως ανέφερε η διοίκηση του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, αντιστοιχεί ένας διοικητικός υπάλληλος για κάθε 115 φοιτητές.