ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ: Άγγελος Σκορδάς
ΓΡΑΦΟΥΝ: Ανδρέας Αγγελόπουλος, Βελίκα Καραβάλτσιου, Μαρία Κρουστάλη, Πέτρος Κωνσταντινίδης, Παναγιώτης Σωτήρης, Γιώργος Φωκιανός

Οι μέρες που η χώρα πενθούσε τους νεκρούς από την τραγωδία στα Τέμπη και κορυφωνόταν η αναζήτηση ευθυνών για το δυστύχημα, για κάποιους απλώς αποτέλεσαν μια νέα ευκαιρία για ένα ακόμα προσοδοφόρο πλιάτσικο στο δίκτυο του σιδηροδρόμου. Οπως καταγγέλλουν στο «Βήμα» εργαζόμενοι του ΟΣΕ, ήδη από τις δοκιμαστικές διαδρομές επανεκκίνησης του δικτύου ήρθαν αντιμέτωποι με λεηλασίες ή απόπειρες λεηλασίας του δικτύου και των εμπορικών βαγονιών.

Παλιές ράγες, στρωτήρες, συστήματα πέδησης, φρένα, αντίβαρα και συνδετήρες οι στόχοι τους, με τα ακινητοποιημένα τρένα και το σιδηροδρομικό δίκτυο να απογυμνώνονται από ό,τι μπορεί να πουληθεί στη μαύρη αγορά. Βέβαια, δεν πρόκειται για μια καινούργια ιστορία, το πλιάτσικο στον ελληνικό σιδηρόδρομο είναι τόσο παλιό όσο… ο ίδιος ο σιδηρόδρομος.

«Μη νομίζετε ότι πρόκειται για κάτι αθώο, μην έχετε στο μυαλό σας μικρές ομάδες Ρομά που κάνουν καταδρομικές στο σιδηροδρομικό δίκτυο και μετά πουλούν να υλικά στα σκραπατζίδικα. Τα πράγματα είναι πολύ πιο οργανωμένα, με διασυνδέσεις στο εξωτερικό, στη Ρουμανία και στη Βουλγαρία. Τις περισσότερες φορές, μάλιστα, με εσωτερική πληροφόρηση και – όπως έχει δείξει το παρελθόν – κάποιες φορές με εμπλοκή επίορκων εργαζομένων του ΟΣΕ» λέει στο «Βήμα» εν ενεργεία μηχανοδηγός.

 

Το χρονικό της λεηλασίας

Θεσσαλονίκη, 15 Μαρτίου. Αγνωστοι ξεκινούν να «γδύνουν» για πέντε βράδια δεκαπέντε σταθμευμένα βαγόνια, διαφορετικών εταιρειών, κλέβοντας σημαντικά εξαρτήματα όπως συνδετήρες έλξης, δηλαδή τους μηχανισμούς που ενώνουν τα βαγόνια για να μην μπορούν να μετακινηθούν, «ταμπόνια», το σύστημα δηλαδή που ακουμπά το ένα βαγόνι με το άλλο, συστήματα πέδησης, τριγωνικές 80 κιλών (σίδερα μασίφ που συνδέονται σε μοχλούς που βοηθούν στο φρενάρισμα του τρένου) και φρένα. Τα βαγόνια ήταν σταθμευμένα στο κέντρο διαλογής λόγω της διακοπής κυκλοφορίας.

Ο Νίκος Μοδιώτης, εκπρόσωπος της εταιρείας Petrolmak, τονίζει ότι η επιχείρηση ήταν καλά οργανωμένη, αφού τα εξαρτήματα ήταν ιδιαίτερα βαριά για να απομακρυνθούν από το σημείο χωρίς καλό συντονισμό. Η πρώτη κλοπή έγινε στις 15/3 και η τελευταία στις 19/3, έκλεβαν δηλαδή για πέντε βράδια χωρίς να τους αντιληφθεί κανένας. Οπως λέει ο εκπρόσωπος της Petrolmak, η διαδικασία είναι χρονοβόρα και χρειάζεται εργαλεία. Ο συρμός είναι 250 μέτρα και το πιθανότερο είναι να έκαναν και θόρυβο, ωστόσο παραδόξως δεν έγιναν αντιληπτοί. Σύμφωνα με τον ίδιο, η ζημιά που έχει υποστεί η εταιρεία από την αφαίρεση των υλικών στα βαγόνια της ξεπερνά τις 30.000 ευρώ. Η Petrolmak έχει κάνει μήνυση κατά παντός υπευθύνου προκειμένου να αποζημιωθεί, γιατί το πλιάτσικο παροπλίζει τα βαγόνια μέχρι να βρεθούν τα ανταλλακτικά και να αποκατασταθούν οι ζημιές. Το γεγονός ότι οι κλοπές έγιναν σε χώρο, υποτίθεται, φυλασσόμενο αναδεικνύει και το διαχρονικό πρόβλημα της ασφάλειας των εγκαταστάσεων του σιδηροδρομικού δικτύου.

Στις 18/3, μάλιστα, οι εταιρείες που είναι υπεύθυνες για τα σταθμευμένα βαγόνια ανακάλυψαν τρύπα στον μαντρότοιχο του κέντρου διαλογής από όπου θεωρούν ότι βγήκαν τα υλικά. Μάλιστα ζήτησαν την παρέμβαση του συμβούλου διοίκησης του ΟΣΕ Παναγιώτη Τερεζάκη προκειμένου η τρύπα να μπαζωθεί.

Ανω Λιόσια, 15 Μαρτίου. Ενας 53χρονος τεχνικός του ΟΣΕ διαπίστωσε ότι άγνωστοι είχαν μπει στη σήραγγα και αφαίρεσαν ανενόχλητοι το αντίβαρο 300 κιλών από τη σήραγγα της «Μαύρης ώρας». Την υπόθεση έχει αναλάβει η Υποδιεύθυνση Ασφαλείας Δυτικής Αττικής προκειμένου να προσδιοριστεί ο ακριβής χρόνος της κλοπής. Σύμφωνα με μαρτυρίες, το αντίβαρο είναι τόσο βαρύ που μπορεί να μεταφερθεί μόνο με γερανό και σπασμένο σε κομμάτια. Από τη Δυτική Αττική και πάλι υπάρχουν καταγγελίες για κλοπή καλωδίων το τελευταίο 20ήμερο, καθώς σύμφωνα με την ΕΛ.ΑΣ. τα καλώδια είναι εξαιρετικά υψηλής τάσης και θα μπορούσαν να είχαν κλαπεί μόνο κατά τη διάρκεια της διακοπής του δικτύου.

Ασπρόπυργος, 18 Μαρτίου. Το κέντρο τηλεδιοίκησης του ΣΚΑ (Σιδηροδρομικό Κέντρο Αχαρνών) ελέγχει σήμερα το κομμάτι του Προαστιακού της Αθήνας, την Τιθορέα και τον Δομοκό, ενώ μακροπρόθεσμα υπολογίζεται να «βλέπει» από τον Πειραιά μέχρι και τον Δομοκό. Οπως εξηγεί ο Νικόλαος Μπορομπόκας, προϊστάμενος του κέντρου ελέγχου κυκλοφορίας στο ΣΚΑ, «κατά τη διάρκεια του 20ημέρου της διακοπής κυκλοφορίας επιχείρησαν να κάνουν δολιοφθορές στο δίκτυο στην περιοχή του Ασπροπύργου, φάνηκε όμως στον πίνακα τηλεδιοίκησης και έτσι η επέμβαση ήταν άμεση και το πλιάτσικο απετράπη. Το κέντρο τηλεδιοίκησης του ΣΚΑ λειτουργεί πλήρως, οπότε μπορούμε να ελέγχουμε μέσω πίνακα σοβαρά θέματα που αφορούν την ηλεκτροκίνηση και το ρεύμα». Κατά μήκος των γραμμών υπάρχει και φύλαξη από ιδιωτικές εταιρείες, παρ’ όλα αυτά σχεδόν πάντα οι «επαγγελματίες» βρίσκουν τον τρόπο.

Ο Γιώργος Ιωάννου, κάτοικος του Ασπροπύργου και δημοτικός υπάλληλος στον τομέα της καθαριότητας, από την πλευρά του, δείχνει τα βουνά από σκουπίδια, μπάζα και καμένα οχήματα που σχηματίστηκαν στο σημείο από όπου διέρχεται ο Προαστιακός, ειδικά στο ρεύμα προς Πελοπόννησο. «Πετάνε μπάζα για να μην τα πάνε στη χωματερή, καίνε αυτοκίνητα και τα αφήνουν δίπλα στις γραμμές. Είναι τόσο δύσκολο να βάλουν περίφραξη σε αυτό το κομμάτι του δικτύου;» αναρωτιέται.

Οι κάτοικοι της περιοχής εκφράζουν την έντονη ανησυχία τους, καθώς, όπως λένε, αν οι γραμμές δεν καθαριστούν άμεσα δεν θα αργήσουμε να δούμε έναν εκτροχιασμό, ένα «ντεραπάρισμα» τρένου, αφού τα υλικά μεταφέρονται και κατά μήκος των γραμμών. Τις 20 ημέρες που η κυκλοφορία διακόπηκε, όπως εξηγούν, η κατάσταση ξέφυγε από κάθε όριο και η τοποθέτηση περίφραξης αποτελεί πλέον επιτακτική ανάγκη. «Ο συρμός διέρχεται κανονικά κάθε μία ώρα και η επανεκκίνηση θα πρέπει να γίνει με όρους ασφαλείας» διευκρινίζει ο Γιώργος Ιωάννου.

Καταγγελίες από Πιερία και Δράμα

Σύμφωνα με καταγγελίες από συνδικαλιστές του ΟΣΕ στο «Βήμα», άλλες δύο καταγγελίες για κλοπές υλικού του τελευταίου 20ημέρου που έγιναν αντιληπτές κατά τη διάρκεια των δοκιμαστικών διαδρομών έρχονται από την Πιερία και τη Δράμα. Συγκεκριμένα, κλάπηκαν παλιά υλικά στο πλάι των γραμμών, όπως παλιές ράγες και σιδερένιοι στρωτήρες από πανάκριβο ατσάλι υψηλής ποιότητας που θα πουληθούν έναντι υψηλού τιμήματος στη μαύρη αγορά.

Διαχρονική παθογένεια

Από τις κλεμμένες ράγες, στις μίζες με… σαλάμι

Πολλά από τα υλικά του σιδηροδρομικού δικτύου καταλήγουν εδώ και δεκαετίες σε επιχειρήσεις ανακύκλωσης (σκραπ), σε περιοχές του κέντρου της Αθήνας, με την ετήσια ζημιά για τον ελληνικό σιδηρόδρομο να υπολογίζεται σε εκατομμύρια ευρώ, ενώ τίθεται σε κίνδυνο και η ασφάλεια των επιβατών.

Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι την ημέρα της τραγωδίας των Τεμπών είχε προηγηθεί μονοδρόμηση της γραμμής από Παλαιοφάρσαλο προς Λάρισα γιατί είχε υπάρξει πτώση κομμένου καλωδίου. Μάλιστα, οι διάλογοι στη δικογραφία μεταξύ δύο σταθμαρχών δείχνει ότι είκαζαν ότι αιτία ήταν ότι κάποιοι είχαν κόψει τα καλώδια με σκοπό την κλοπή τους.
Ακολουθεί ο χαρακτηριστικός διάλογος:

– Κόψαν τα καλώδια. Πέσαν πάνω στο τρένο.
– Σώπα, ρε. Γύφτοι;
– Ξέρω γω; Πέσαν πάνω στο τρένο.
– Τι καλώδια; Από πάνω; Ηλεκτροκίνησης;
– Ναι, ρε.
– Α, ρε.
– Πέσαν πάνω στο τρένο. Γίνεται πόλεμος εδώ.

Η αποψίλωση στην Πελοπόννησο

Το ρεκόρ αποψίλωσης της δημόσιας περιουσίας κατέχει το δίκτυο της Πελοποννήσου, ιδίως μετά την απόφαση να ανασταλεί η λειτουργία του το 2010. Το 2014 έγινε αποξήλωση και κλοπή από αγνώστους περίπου 200 μέτρων της κυρίας σιδηροδρομικής γραμμής κυκλοφορίας στην περιοχή Χιλιομοδίου – Αγίου Βασιλείου στον Νομό Κορινθίας. Η εντυπωσιακή εκείνη κλοπή είναι ενδεικτική του… επαγγελματισμού αλλά και των μέσων που χρησιμοποιούν οι δράστες. Την ίδια χρονιά, επιπλέον, άγνωστοι ξήλωσαν και σιδηροδρομική γραμμή 100 μέτρων κοντά στα Ναυπηγεία της Ελευσίνας. Αντίστοιχα, το 2013 και το 2017 σπείρα στα Μέγαρα διέπραττε συστηματικά κλοπές μετασχηματιστών της ΔΕΗ, ενώ το 2021 η «μαφία του χαλκού» χτύπησε στη Θήβα κλέβοντας μέχρι και βίδες.

Η συμμορία με τους επιόρκους

Το πλιάτσικο στον σιδηρόδρομο περιλαμβάνει από μικρές συμμορίες μέχρι οργανωμένα κυκλώματα που δρουν σε αρκετές περιπτώσεις με τη βοήθεια υπαλλήλων του ΟΣΕ.

Το 2017 προφυλακιστέοι κρίθηκαν οκτώ υπάλληλοι του ΟΣΕ που κατηγορήθηκαν ότι συμμετείχαν σε κύκλωμα 19 ατόμων, με συμμετοχή Ρομά, που οργάνωνε απάτες με ανακυκλώσιμο υλικό του Οργανισμού. Οι κατηγορούμενοι αρνήθηκαν κάθε εμπλοκή, ωστόσο δεν έπεισαν. Μετά τις απολογίες τους οι 11 κατηγορούμενοι (8 υπάλληλοι του ΟΣΕ και 3 Ρομά) κρίθηκαν προφυλακιστέοι και οι υπόλοιποι 8 αφέθηκαν ελεύθεροι με περιοριστικούς όρους.

Οι 3 Ρομά κατηγορούνται ότι είχαν στήσει ισάριθμες επιχειρήσεις για διαχείριση, εκμετάλλευση και πώληση παλιών σιδήρων και μετάλλων σε Θεσσαλονίκη, Βόλο και Λαμία. Από τον Φεβρουάριο του 2015 κατηγορούνται ότι δωροδοκούσαν υπαλλήλους του ΟΣΕ για να παραλαμβάνουν χωρίς νόμιμες αποδείξεις μεγαλύτερες ποσότητες άχρηστου ανακυκλώσιμου υλικού από τις αποθήκες του Οργανισμού.

Το γλωσσάρι του κυκλώματος

Τα μέλη του κυκλώματος με τους στημένους διαγωνισμούς σκραπ είχαν αναπτύξει, μάλιστα, και το δικό τους λεξιλόγιο:

Με τον όρο «παιχνίδι» εννοούσαν τη συμφωνία, «πέντε γεμιστήρες με λουκάνικο» ήταν το λάδωμα ύψους 5.000 ευρώ, «μαύρο-άσπρο φορτίο» ήταν το φορτίο χωρίς ζύγιση και «σαλάμι» ήταν τα μετρητά.

Χρήματα της οργάνωσης βρέθηκαν σε δεσμίδα με ταινία βουλγαρικής τράπεζας, ενώ ο «κοριός» της ΕΛ.ΑΣ. είχε καταγράψει τις συνομιλίες τους που «έδεσαν» την υπόθεση. Σύμφωνα με τα κατηγορητήρια, η ζημιά του Ελληνικού Δημοσίου από τη δράση της σπείρας είχε ξεπεράσει τα 7 εκατ. ευρώ στα δύο χρόνια δράσης του κυκλώματος, χρήματα που, όπως φαίνεται, έφευγαν προς Κύπρο και Βουλγαρία. Οπως είχε αποκαλύψει ο τότε επικεφαλής της Οικονομικής Αστυνομίας, η «μίζα» των επίορκων υπαλλήλων κυμαινόταν από 100 ευρώ έως 40.000 ευρώ.

Με αφορμή τη διαχρονική αυτή παθογένεια αλλά και περιστατικά του τελευταίου 20ημέρου, ο υπουργός Δικαιοσύνης Κώστας Τσιάρας δήλωσε ότι ετοιμάζονται νέες διατάξεις που θα αυστηροποιούν περαιτέρω τις ποινές για τα αδικήματα της κλοπής και κλεπταποδοχής σιδηροδρομικού υλικού, με τις προβλεπόμενες ποινές να φτάνουν υπό προϋποθέσεις ακόμη και στα ισόβια δεσμά.