Η πρόσφατη πολιτική τοποθέτηση και πολυδιάστατη διαφοροποίηση του Αντώνη Σαμαρά από κεντρικές επιλογές της κυβέρνησης (τροπολογία για τους μετανάστες, ελληνοτουρκικός διάλογος, γάμος ομοφύλων) υπενθύμισε ένα γνωστό στοιχείο, το οποίο είχε αγνοηθεί τα τελευταία χρόνια: Η ΝΔ είναι μεν το μοναδικό κόμμα το οποίο κατόρθωσε και επέδειξε αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα στην πολυετή οικονομικο-πολιτική κρίση, εξακολουθεί δε να έχει πολυσυλλεκτικά χαρακτηριστικά, τα οποία εκδηλώνονται σε διάφορες πολιτικές αποχρώσεις.

Το κατά πόσον οι διαφοροποιήσεις συγκροτούν κάποια πολιτική ατζέντα και πλατφόρμα μένει να φανεί στο μέλλον. Στην παρούσα συγκυρία πάντως ο Κυριάκος Μητσοτάκης δεν αμφισβητείται, ούτε και απειλείται από κάποιον δελφίνο, με την παραδοσιακή έννοια.

Επιπλέον, όσο και αν εκ των πραγμάτων καλείται να κάνει κάποιους πολιτικούς ελιγμούς, δεν εξαναγκάζεται για λόγους εσωτερικών ισορροπιών να ανατρέψει κεντρικές πολιτικές επιλογές του και να θέσει ο ίδιος σε αμφισβήτηση την κεντρώα-φιλελεύθερη πολιτική ατζέντα του. Βάσει αυτής παραμένει ο κυρίαρχος του πολιτικού παιχνιδιού τα τελευταία πέντε χρόνια και, επί της ουσίας, ο πόλος γύρω από τον οποίο συσπειρώνεται η κεντροδεξιά παράταξη, ως η μοναδική πρόταση διακυβέρνησης.

Παρά ταύτα, οι πρόσφατες κινήσεις του Αντώνη Σαμαρά έδωσαν αφορμή για κατηγοριοποιήσεις, άλλες βάσιμες, άλλες όχι, ομάδων των βουλευτών της ΝΔ, ασχέτως του αν πίσω από αυτές υπάρχουν πολιτικές επιδιώξεις αυτή την περίοδο.

Εν όψει του Συνεδρίου της ΝΔ της προσεχούς άνοιξης, εκτιμάται ότι αυτή η εσωκομματική κινητικότητα θα ανοίξει ένα ζήτημα ταυτοτικού προσδιορισμού της ΝΔ. Αναλόγως δε και του αποτελέσματος των ευρωεκλογών, μένει να φανεί αν, πότε, με ποιους όρους και κυρίως από ποιον θα τεθεί για πρώτη φορά και το ερώτημα «μετά τον Μητσοτάκη, τι;».  

Οι μητσοτακικοί και οι πασοκογενείς

Προφανώς και κατά τα αναμενόμενα, η πλέον οργανωμένη πολιτική ομάδα στην κυβέρνηση είναι αυτή που έχει αναφορά απευθείας στον Πρωθυπουργό και έναν ξεκάθαρα φιλελεύθερο-κεντρώο προσανατολισμό. Με κέντρο το Μέγαρο Μαξίμου και το δίδυμο των υπουργών Επικρατείας Σταύρου Παπασταύρου και Ακη  Σκέρτσου (οι οποίοι ωστόσο δεν έχουν βουλευτική ιδιότητα), η άτυπη αυτή ομάδα συγκροτείται από στελέχη όπως οι υπουργοί Παιδείας, Κυριάκος Πιερρακάκης, Υγείας, Μιχάλης Χρυσοχοΐδης, Δικαιοσύνης, Γιώργος Φλωρίδης, Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Θεόδωρος Σκυλακάκης, ο αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών Νίκος Παπαθανάσης, η υπουργός Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας Σοφία Ζαχαράκη, κ.ά. Γύρω από αυτά τα πρόσωπα ξεδιπλώνεται κατά βάση η μεταρρυθμιστική ατζέντα του Πρωθυπουργού, είτε αυτή τίθεται σε εφαρμογή, είτε μένει μέχρι νεωτέρας στο επίπεδο του σχεδιασμού και σε αυτήν κυριαρχούν στοιχεία που προσιδιάζουν περισσότερο σε σοσιαλδημοκρατικές φιλοσοφίες.

Πρόκειται κατά μείζονα λόγο για πρόσωπα της απολύτου εμπιστοσύνης του Κυριάκου Μητσοτάκη, πολλά από τα οποία ενσαρκώνουν και την πολιτική διεύρυνση η οποία επιχειρήθηκε τα τελευταία χρόνια προς τον χώρο του Κέντρου και της Σοσιαλδημοκρατίας και πιο συγκεκριμένα του ΠαΣοΚ. Σε αυτή την ομάδα εντοπίζονται πολιτικά στοιχεία τα οποία παραπέμπουν στην περίοδο διακυβέρνησης του Κώστα Σημίτη και υπό αυτή την έννοια είναι σαφής η προσπάθεια του Κυριάκου Μητσοτάκη να προσδώσει μία έννοια συνέχειας, με την πολιτική και τη συνθηματολογία του «πολυδύναμου εκσυγχρονισμού». Παραμένει πάντως σε εκκρεμότητα και υπό συζήτηση το αν η διείσδυση αυτών των στελεχών στη βάση της ΝΔ και στους μηχανισμούς θα ισχυροποιηθεί σε τέτοιον βαθμό ώστε να τους καταστήσει σημαντικούς παίκτες και στο κομματικό πεδίο.

Η «ομάδα» Σαμαρά

Με αφορμή την πρόσφατη διαφοροποίηση του Αντώνη Σαμαρά από μια σειρά κυβερνητικές επιλογές, εκδηλώθηκε και μία, επίσης άτυπη, ομάδα βουλευτών, οι οποίοι είτε βρίσκονται στη σφαίρα άμεσης επιρροής του πρώην πρωθυπουργού, είτε πάντως, επιθυμούν να ταυτιστούν μαζί του πολιτικά ως προς την εκπροσώπηση ενός ακραιφνούς, δεξιού κομματικού ακροατηρίου. Σε αυτή την κατηγορία συγκαταλέγονται οι Χαράλαμπος Αθανασίου, Μίλτος Χρυσομάλλης, Στράτος Σιμόπουλος, ενώ από αντίστοιχη πολιτική φιλοσοφία διαπνέονται οι Θάνος Πλεύρης, Ανδρέας Κατσανιώτης και Κώστας Καραγκούνης, αλλά και στελέχη τα οποία σε αυτή τη φάση δεν εκδηλώθηκαν, όπως οι Νότης Μηταράκης, Κώστας Κυρανάκης, κ.ά.

Ο μόνος που διά της ψήφου του στάθηκε απέναντι στην κυβέρνηση σε αυτή τη φάση και με αφορμή την τροπολογία για τους μετανάστες, ήταν ο ίδιος ο Αντώνης Σαμαράς, ο οποίος ωστόσο είναι γνωστό ότι έχει ως προτεραιότητα την εθνική ατζέντα και ειδικότερα τη διαφωνία του ως προς την ελληνοτουρκική προσέγγιση. Ο πρώην πρωθυπουργός δεν έχει κρύψει την πολιτική του εκτίμηση, σύμφωνα με την οποία η στροφή στο Κέντρο κρύβει τον κίνδυνο της πολιτικής απώλειας από τα δεξιά και υπό αυτή την έννοια έχει διαφοροποιηθεί ανοιχτά από τον Κυριάκο Μητσοτάκη, κατ’ αντιστοιχία με τον Κώστα Αλ. Καραμανλή, ο οποίος όμως δεν είναι πλέον εν ενεργεία βουλευτής. Μέχρι ποιου σημείου μπορεί να φτάσει πάντως η διαφοροποίηση του Αντώνη Σαμαρά από την κυβέρνηση, πόσοι βουλευτές θα τον ακολουθούσαν σε τέτοιες επιλογές και ποια είναι η ευρύτερη επιρροή του στο σημερινό εκλογικό ακροατήριο της ΝΔ, είναι αυτή τη στιγμή ένα από τα υπό εξέταση ζητήματα.

Η λαϊκή Δεξιά

Πρόκειται για στελέχη και βουλευτές που είτε έχουν αναφορές στον πρώην πρωθυπουργό Κώστα Καραμανλή, είτε έχουν επιλέξει αυτή την πολιτική τοποθέτηση, θεωρώντας ότι έτσι εκφράζονται η συνέχεια και η διασύνδεση με τις ιδρυτικές αρχές της ΝΔ του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Είναι μία μάλλον ετερόκλητη κατηγορία, στην οποία μπορούν να συγκαταλεγούν βουλευτές και υπουργοί όπως οι Μάκης Βορίδης, Αδωνις Γεωργιάδης, Ολγα Κεφαλογιάννη, Χρήστος Σταϊκούρας, Νικήτας Κακλαμάνης, Θόδωρος Ρουσόπουλος, κ.ά. Σε αυτή τη φάση ωστόσο δεν έχουν εκδηλώσει καμία διάθεση πολιτικής αποστασιοποίησης από την κυβέρνηση, έστω και αν ορισμένοι από αυτούς, όπως ο πρώην αντιπρόεδρος της Βουλής Νικήτας Κακλαμάνης, συχνά εκφράζουν δημοσίως από τα ΜΜΕ ή και στο Κοινοβούλιο τις ενστάσεις τους για επιλογές της κυβέρνησης, προβάλλοντας πάντα την πολιτική ταυτότητα της «λαϊκής Δεξιάς».

Είναι σαφές ότι η πολιτική φιλοσοφία του Κυριάκου Μητσοτάκη απέχει από την αντίστοιχη αυτών των στελεχών και εκτιμάται ότι για διαφορετικούς λόγους ο καθένας και αναλόγως του θέματος είναι πιθανόν να διαφοροποιηθούν μελλοντικά σε συγκεκριμένα ζητήματα. Για παράδειγμα, ο υπουργός Επικρατείας Μάκης Βορίδης έχει ήδη ανακοινώσει ότι δεν πρόκειται να ψηφίσει υπέρ της νομοθέτησης του γάμου ομοφύλων. Την ίδια στιγμή πάντως, φαίνεται ότι πρόκειται για μία άτυπη ομάδα βουλευτών και στελεχών, με την οποία ο Πρωθυπουργός και το επιτελείο του έχουν προς το παρόν βρει πεδία και τρόπους συνεννόησης και αλληλοκατανόησης.

Οι «καραμανλικοί»

Παρά τις συχνές πλέον δημόσιες εμφανίσεις του πρώην πρωθυπουργού Κώστα Καραμανλή, δεν διαπιστώνεται η ενεργοποίηση κάποιας συγκροτημένης ομάδας και η κατηγοριοποίηση βουλευτών με βάση τον πολιτικό χαρακτηρισμό ο οποίος παραπέμπει απευθείας σε εκείνον είναι κάπως ασαφής.

Πρόκειται μάλλον για μια «ομάδα-φάντασμα», καθώς είναι δύσκολο να πει κανείς ότι υπάρχει ένα σύνολο βουλευτών της άμεσης επιρροής του πρώην πρωθυπουργού ή που ενεργεί υπό την καθοδήγησή του και κατ’ εντολήν του.

Θεωρητικά μπορεί κανείς να μιλήσει για βουλευτές όπως οι Γιώργος Βλάχος, Ευριπίδης Στυλιανίδης, Μάξιμος Χαρακόπουλος και προφανώς ο Κώστας Αχ. Καραμανλής, κ.ά. Ομως μέχρι στιγμής δεν έχουν εκδηλωθεί ανοιχτά κατά του Κυριάκου Μητσοτάκη, ούτε καν στη δύσκολη περίοδο κατά την οποία κυριάρχησε το θέμα των υποκλοπών, με αφορμή το οποίο ο Κώστας Καραμανλής τοποθετήθηκε δυναμικά και δημοσίως κατά του Πρωθυπουργού και του περιβάλλοντός του.

Το αξιοσημείωτο στοιχείο της άτυπης αυτής «καραμανλικής» ομάδας είναι η ταύτιση σε πολλά ζητήματα με τον Αντώνη Σαμαρά και με αιχμή τα εθνικά θέματα και τον ελληνοτουρκικό διάλογο. Δεν είναι ωστόσο ορατή αυτή τη στιγμή μία εξέλιξη η οποία θα έδινε σε αυτά τα στελέχη την αφορμή για ανοιχτή διαφοροποίηση από την κυβέρνηση και τον Κυριάκο Μητσοτάκη, ενώ το γεγονός ότι ο Κώστας Καραμανλής επέλεξε να μην είναι πλέον βουλευτής, πιθανώς έχει περιορίσει και την άμεση πολιτική επιρροή του.

Οι (ισχυροί) ανένταχτοι

Στην κατηγορία αυτή, η οποία επ’ ουδενί συνιστά πολιτική ομάδα, μπορούν να συγκαταλεγούν υπουργοί οι οποίοι είτε διαθέτουν ισχυρά εσωκομματικά ερείσματα, είτε προσωπικό και πολυπληθές κομματικό και εκλογικό ακροατήριο, είτε νευραλγικές θέσεις στην κυβέρνηση, από τις οποίες αντλούν εκ των πραγμάτων πολιτική ισχύ.

Μεταξύ αυτών, η πλέον χαρακτηριστική περίπτωση είναι ο υπουργός Εθνικής Αμυνας Νίκος Δένδιας, ο οποίος άλλωστε τα τελευταία χρόνια είναι και το μόνο πολιτικό πρόσωπο το οποίο αναφέρεται σε συζητήσεις ως πιθανός υποψήφιος για την ηγεσία της ΝΔ στη μετα-μητσοτακική εποχή, η οποία ωστόσο κανείς δεν γνωρίζει πότε θα αρχίσει.

Με πολύ διαφορετικά χαρακτηριστικά, ένα άλλο ισχυρό πρόσωπο της κυβέρνησης είναι ο υπουργός Οικονομικών Κωστής Χατζηδάκης. Εχει το προφίλ του μεταρρυθμιστή και πιστώνεται αλλαγές τις οποίες έχει προωθήσει σε όλα τα υπουργεία όπου υπηρέτησε, ενώ είναι και ο πρώτος σε σταυρούς βουλευτής του Βόρειου Τομέα της άλλοτε Β’ Περιφέρειας Αθηνών.

Στην ίδια, ετερόκλητη κατηγορία τοποθετούν ορισμένοι και την υπουργό Εσωτερικών Νίκη Κεραμέως. Εκλέχθηκε τρίτη, επίσης στον Βόρειο Τομέα, πίσω από τον Αδωνι Γεωργιάδη και στη δεύτερη περίοδο διακυβέρνησης Μητσοτάκη τοποθετήθηκε στο κατ’ εξοχήν πολιτικό υπουργείο, αυτό των Εσωτερικών, το οποίο θεωρείται εφαλτήριο πολιτικής σταδιοδρομίας. Από ορισμένους ωστόσο επισημαίνεται ότι εξακολουθεί να έχει σημαντικό πρόβλημα δημοφιλίας, καθώς στις δημοσκοπήσεις κατατάσσεται σταθερά λίγο πάνω από τις τελευταίες θέσεις μεταξύ των υπουργών.