Oχι μία, όχι δύο, αλλά 21 καμπανάκια έχει χτυπήσει στη χώρα μας η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για ζητήματα μεταφορών τα τελευταία δέκα χρόνια, με έμφαση, όχι μεν αποκλειστικά αλλά κυρίως, στην ασφάλεια. Οδικές, αεροπορικές, σιδηροδρομικές και θαλάσσιες μεταφορές έχουν βρεθεί στο μικροσκόπιο και η Ελλάδα εισέπραξε τρεις παραπομπές στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Eνωσης. Οι δύο από τις τρεις φορές που η χώρα μας εξάντλησε όλα τα περιθώρια μη συμμόρφωσης, αφορούν τον σιδηρόδρομο. Ειρωνεία της τύχης άραγε ή προδιαγεγραμμένη εξέλιξη;
Παραπομπές για τα τρένα
Η πιο πρόσφατη προειδοποίηση ήρθε μόλις δύο εβδομάδες πριν την εθνική τραγωδία στα Τέμπη. Η Ελλάδα παραπέμφθηκε επειδή το Δημόσιο δεν έχει προχωρήσει στη συμβατική συμφωνία που καθορίζει όχι μόνο τα δικαιώματα, αλλά κυρίως τις υποχρεώσεις της χώρας και του διαχειριστή της υποδομής, του δημόσιου δηλαδή ΟΣΕ, για τη διαχείριση του σιδηροδρομικού δικτύου.
Υποχρεώσεις που αφορούν τη διαχείριση και την αποδοτικότητα της υποδομής, αν μη τι άλλο άρρηκτα συνδεδεμένες με την ποιότητα του δικτύου, την ασφάλεια και τη συντήρηση. Περιλαμβάνουν, επίσης, τους κανόνες για την αντιμετώπιση καταστάσεων έκτακτης ανάγκης και σοβαρών διαταραχών στη λειτουργία.
Παρότι η εν λόγω συμφωνία βρίσκεται, κατά πληροφορίες, στο Ελεγκτικό Συνέδριο, είναι φανερό ότι το ελληνικό κράτος δεν μπορούσε να δεσμευθεί για τις υποχρεώσεις του ούτε στον «εαυτό» του. Αφού παρήλθε η αρχική προθεσμία ως τις 16 Ιουνίου 2015, η διαδικασία επί παραβάσει της Επιτροπής κινήθηκε τον Δεκέμβριο του 2020. Η χωρητικότητα του σιδηροδρομικού δικτύου, δηλαδή το πόσα τρένα μπορούν να «τρέξουν», με ποιες ταχύτητες και προϋποθέσεις ασφαλείας και διαλειτουργικότητας, ήταν στο επίκεντρο και της προηγούμενης παραπομπής της χώρας μας, τον Ιούλιο του 2016. Και οι δύο παραπομπές εδράζονται στην Οδηγία για τον Ενιαίο Ευρωπαϊκό Σιδηροδρομικό Χώρο του 2012. Οι υπόλοιπες προειδοποιήσεις αφορούσαν το άνοιγμα της σιδηροδρομικής αγοράς, αλλά και τα δικαιώματα των επιβατών.
Αεροπορική ασφάλεια
Για ζητήματα αεροπορικής ασφάλειας η χώρα μας έχει βρεθεί τέσσερις φορές αντιμέτωπη με την Κομισιόν. Ηδη από το 2018 εκλήθη να παρακολουθεί επαρκώς την εφαρμογή των προτύπων αεροπορικής ασφαλείας, ενώ το 2021 δέχθηκε κίτρινη κάρτα διότι δεν είχε διασφαλίσει ότι ένα φυσικό πρόσωπο που θα αναφέρει περιστατικά και ατυχήματα, σχετιζόμενα με την ασφάλεια, δεν θα υποστεί αδικαιολόγητες κυρώσεις από εργοδότη ή Αρχές. Ακολούθως, τον Ιούλιο του 2022, η χώρα μας παραπέμφθηκε στο Δικαστήριο επειδή δεν παρέχει υπηρεσίες ζεύξης δεδομένων, στο πλαίσιο του Ενιαίου Ευρωπαϊκού Ουρανού. Πρόκειται για συστήματα που συμπληρώνουν και ενισχύουν τις παραδοσιακές φωνητικές επικοινωνίες αεροσκαφών – εδάφους που χρησιμοποιούνται για τον έλεγχο εναέριας κυκλοφορίας.
Ανύπαρκτοι έλεγχοι
Οι περισσότερες ευρωπαϊκές οχλήσεις, πάντως, την τελευταία δεκαετία έγιναν στο πεδίο των οδικών μεταφορών. Με συνεχείς προειδοποιήσεις, που ξεκίνησαν τον Μάρτιο του 2019 και η πιο πρόσφατη ήρθε τον περασμένο Μάιο, η Επιτροπή εγκαλεί τη χώρα μας διότι διαχρονικά δεν διενεργεί ούτε στο ελάχιστο τους υποχρεωτικούς ελέγχους καθ’ οδόν και στις εγκαταστάσεις των επιχειρήσεων οδικών μεταφορών, με έμφαση στις συνθήκες εργασίας των οδηγών, τις ώρες που περνούν στο τιμόνι, την απαραίτητη ανάπαυσή τους και τη χρήση των ταχογράφων.
2023.REUTERS/Johanna Geron
Ηδη από το 2018, η Επιτροπή ζητούσε να συνδεθεί η Ελλάδα με το ηλεκτρονικό σύστημα για την πανευρωπαϊκή ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με τους ταχογράφους. Πιο πρόσφατο χτύπημα, στα μέσα του 2022, η Κομισιόν κάλεσε τη χώρα μας να συμμορφωθεί με την αναθεωρημένη οδηγία για την ασφάλεια των οδικών υποδομών, που αφορά τους ελέγχους και επιθεωρήσεις οδικής ασφάλειας, τις επιπτώσεις σε αυτήν της κατάστασης του δικτύου, τις αξιολογήσεις ασφάλειας ολόκληρου του οδικού δικτύου των κρατών-μελών, λαμβάνοντας υπ’ όψιν και τους ευάλωτους χρήστες.
Εμπόδια στην ανάπτυξη
Στο πλαίσιο της έκθεσης της Επιτροπής Πισσαρίδη για την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας, οι μεταφορικές υποδομές της χώρας αναδείχθηκαν σε ένα από τα «αγκάθια» για τις προοπτικές της χώρας. «Οι κύριες αδυναμίες αφορούν την ανεπαρκή και οικονομικά μη βιώσιμη συντήρηση, την περιορισμένη κάλυψη και λειτουργικότητα του σιδηροδρομικού δικτύου, τις απαρχαιωμένες υποδομές λιμένων, την ελλιπή συνδεσιμότητα μεταξύ των διαφορετικών μορφών μεταφοράς» επισημαίνεται χαρακτηριστικά. Η ανάπτυξη του κεντρικού σιδηροδρομικού δικτύου και η βελτίωση των συνδέσεων με τις γειτονικές χώρες αναδεικνύονται ως επενδυτική προτεραιότητα, προκειμένου να δημιουργηθούν αποτελεσματικοί διάδρομοι για τα εμπορεύματα, σε συνδυασμό με την αναβάθμιση των εξαγωγικών λιμανιών και τη διασυνδεσιμότητά τους με τις υπόλοιπες υποδομές.
