Ο ιστορικός γραμματέας του ΚΚΕ Εσωτερικού, μακρινού πολιτικού προγόνου του ΣΥΡΙΖΑ, Μπάμπης Δρακόπουλος, έλεγε ότι «οι φράξιες είναι κακό φαινόμενο μέσα στο κόμμα, αλλά η χειρότερη φράξια είναι η φράξια της ηγεσίας». Και προφανώς δεν είχε στο μυαλό του μόνο την τραυματική εμπειρία του ’68 και την αδυσώπητη μάχη για τα «ιερά και τα όσια» του ΚΚΕ, κατά την οποία οι «ανανεωτικές δυνάμεις» υπέστησαν βαριά ήττα από την «κομμουνιστική ορθοδοξία».
Η διάσπαση της Βουδαπέστης και η γέννηση του ΚΚΕ Εσ.
Οι φράξιες, οι εσωτερικές συγκρούσεις και οι διαγκωνισμοί έβρισκαν ανέκαθεν πρόσφορο έδαφος στον χώρο και ήταν περισσότερο ή λιγότερο επώδυνες. Οσο πληθαίνουν τα μαύρα σύννεφα της διάσπασης πάνω από τον ΣΥΡΙΖΑ τόσο ανασύρονται οι μνήμες από τους εσωκομματικούς εμφυλίους που σημάδεψαν την καθ’ ημάς Αριστερά και ειδικότερα την ανανεωτική εκδοχή της, η οποία έχει τη δική της περιπετειώδη ιστορία, όχι όμως με παράδοση προγραφών, τελεσιγράφων και διαγραφών με εντολή αρχηγού.
Μπορεί ως «μητέρα» των διασπάσεων να θεωρείται το ιστορικό σχίσμα του ΚΚΕ στην 12η Πλατιά Ολομέλεια της Κεντρικής του Επιτροπής τον Φεβρουάριο του 1968 στη Βουδαπέστη, από το οποίο γεννήθηκε το «ευρωκομμουνιστικό» ΚΚΕ Εσωτερικού, ωστόσο οι διαμάχες και οι ρήξεις δεν έλειψαν ούτε από τον χώρο της πλουραλιστικής Αριστεράς η οποία δοκιμάστηκε από ιδεολογικές και πολιτικές διαφωνίες που έφταναν μέχρι τον πυρήνα της φυσιογνωμίας και του χαρακτήρα του κόμματος.
Η κατάσταση που επικρατεί στον ΣΥΡΙΖΑ θυμίζει τη φράση του Αντόνιο Γκράμσι, του μαρξιστή στοχαστή και ιδρυτή του ΚΚ Ιταλίας, ο οποίος στα «Γράμματα από τη φυλακή» μιλούσε για την ανάγκη να γνωρίζει κάποιος ότι «χτυπώντας το κεφάλι στον τοίχο, είναι το κεφάλι που σπάει και όχι ο τοίχος».
Το ΚΚΕ Εσωτερικού που γεννήθηκε από τις «στάχτες» τις διάσπασης του ’68 έμελλε να αναμετρηθεί με τις εσωτερικές εγγενείς αντιθέσεις του ως προς τον λιγότερο ή περισσότερο κομμουνιστικό χαρακτήρα του. Προάγγελος της διάσπασης του χώρου ήταν η «ανταρσία» στο εσωτερικό της Νεολαίας του «Ρήγα Φεραίου» με τη δημιουργία της Β’ Πανελλαδικής τον Μάρτιο του 1978. Ηταν το πλειοψηφικό κομμάτι της ΕΚΟΝ «Ρήγας Φεραίος» που ήρθε σε σύγκρουση με την ηγετική ομάδα του ΚΚΕ Εσωτερικού ασκώντας κριτική «από τ’ αριστερά» για ρεφορμισμό.
Η ΕΑΡ του Κύρκου και η αποχώρηση Μπανιά
Το χαμηλό εκλογικό ποσοστό της «Συμμαχίας» που συγκρότησε το ΚΚΕ Εσωτερικού με άλλες δυνάμεις στις εκλογές του 1977 (2,7% και δύο έδρες για Ηλία Ηλιού και Λεωνίδα Κύρκο) πυροδότησε εσωκομματικές αντιδράσεις και οδήγησε σε καθαιρέσεις στελεχών της Νεολαίας η οποία αρνήθηκε να συμμορφωθεί με τις κομματικές αποφάσεις. Η Β’ Πανελλαδική Συνδιάσκεψη θα πιστοποιήσει το ρήγμα, με την πλειοψηφία της οργάνωσης να διαχωρίζεται από το κόμμα. Μεταξύ των πρωτοστατούντων θα διακριθούν ο Γιάννης Μηλιός, ο Χρύσανθος Λαζαρίδης, ο Παναγιώτης Παναγιώτου, ο Δημήτρης Ψαρράς κ.ά.
Η δυναμική εισβολή του ΠαΣοΚ στο πολιτικό σκηνικό και η μεγάλη νίκη του στις εκλογές του Οκτωβρίου 1981 θα ενισχύσουν τις τάσεις αποκομμουνιστικοποίησης που υπήρχαν στο ΚΚΕ Εσωτερικού, κάτι που θα υπερισχύσει στο 4ο Συνέδριο του κόμματος τον Μάιο του 1986, όπου συγκρούστηκαν οι δύο κυρίαρχες πλατφόρμες: της «μετεξέλιξης» του κόμματος σε έναν ευρύτερο φορέα, άποψη που εξέφρασαν ο Λεωνίδας Κύρκος και στελέχη όπως ο Γρηγόρης Γιάνναρος, ο Φώτης Κουβέλης, ο Πέτρος Κουναλάκης κ.ά., και της «αναβάθμισης» του κόμματος αλλά με διατήρηση του κομμουνιστικού προφίλ και ονόματος, που εξέφρασαν ο τότε γραμματέας του ΚΚΕ Εσωτερικού Γιάννης Μπανιάς και στελέχη όπως ο Νίκος Βούτσης, ο Αγγελος Ελεφάντης (του κύκλου του περιοδικού «Πολίτης»), ο Τάκης Μπενάς, ο Αλέκος Φλαμπουράρης, ο Κώστας Γαβρόγλου, ο Παύλος Κλαυδιανός, ο Αριστείδης Μπαλτάς, ο Νίκος Καϊμάκης, ο Στέλιος Παππάς, η Ζώγια Χρονάκη, ο Βασίλης Κωτούλας, η Σάσα Λαδά αλλά και στελέχη της Νεολαίας όπως ο Νίκος Φίλης, ο Πάνος Σκουρλέτης, ο Τάκης Κατσαρός κ.ά.
Ο Λεωνίδας Κύρκος είχε προειδοποιήσει ότι αν δεν γινόταν αποδεκτή η πρότασή του για την προοπτική και τον τίτλο του κόμματος (είχε προτείνει την ονομασία «Νέα Ελληνική Αριστερά») θα παραιτούνταν από βουλευτής και δεν θα συμμετείχε στη νέα ηγεσία, ενώ η συμβιβαστική ενδιάμεση παρέμβαση του ιστορικού στελέχους Κώστα Φιλίνη δεν είχε αποδώσει. Η πτέρυγα Μπανιά δεν έκανε πίσω. Ο ίδιος ξεκαθάρισε ότι «δεν θα νομιμοποιήσουμε αποφάσεις που οδηγούν άμεσα ή έμμεσα στη διάλυση του ΚΚΕ Εσωτερικού και στην αφαίρεση του κομμουνιστικού από τον τίτλο του κόμματος».
Η πρόταση Κύρκου θα υπερισχύσει με μικρή διαφορά από την πρόταση Μπανιά. Υστερα από λίγους μήνες, το 1987, επισημοποιήθηκε η διάσπαση από την οποία προέκυψαν η Ελληνική Αριστερά (ΕΑΡ) υπό τον Κύρκο και το ΚΚΕ Εσωτερικού – Ανανεωτική Αριστερά υπό τον Μπανιά, με τον οποίο συντάχθηκε και η ΕΚΟΝ «Ρήγας Φεραίος», ενώ στις αρχές του 1990 μετονομάστηκε σε Ανανεωτική Κομμουνιστική Οικολογική Αριστερά (ΑΚΟΑ). Είχε προηγηθεί η συγκρότηση το 1989 του Συνασπισμού της Αριστεράς και της Προόδου μετά τον ιστορικό συμβιβασμό που επήλθε μεταξύ ΕΑΡ και ΚΚΕ υπό τον Χαρίλαο Φλωράκη. Από το ΚΚΕ Εσωτερικού – Α.Α. ένα μέρος προσχώρησε στον ΣΥΝ, ενώ η «ομάδα Μπανιά», ως ΑΚΟΑ, πήρε ενεργό μέρος στο πλαίσιο του Χώρου Διαλόγου και Κοινής Δράσης της Αριστεράς στη συγκρότηση του ΣΥΡΙΖΑ που πρωτοεμφανίστηκε στις εκλογές του 2004 επί Νίκου Κωνσταντόπουλου αλλά πήρε σάρκα και οστά επί Αλέκου Αλαβάνου.
Ο Αλαβάνος, ο Τσίπρας και οι περιπέτειες του μνημονίου
Στην κόντρα του κ. Αλαβάνου με τον διάδοχό του Αλέξη Τσίπρα, στον οποίο μεταβίβασε το «δαχτυλίδι» της προεδρίας του ΣΥΝ το 2008, η «ομάδα Μπανιά» θα συνταχθεί με τον νέο αρχηγό και πολλοί από εκείνη τη γενιά θα βρεθούν το 2015 στην πρώτη κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ. Στο ταραγμένο παρελθόν του χώρου υπήρξαν και μικρότερης κλίμακας διασπάσεις, όπως το 2000, όταν η ομάδα των «εκσυγχρονιστών» υπό τον Νίκο Μπίστη αποχώρησε από τον ΣΥΝ ιδρύοντας την ΑΕΚΑ και προσεγγίζοντας το ΠαΣοΚ, ενώ μετά την «αριστερή στροφή» του κόμματος η «ανανεωτική πτέρυγα» υπό τον κ. Κουβέλη αποχώρησε το 2010 και ίδρυσε τη ΔΗΜΑΡ κάνοντας λόγο για «νεοκομμουνιστική μετάλλαξη».
Στις διασπάσεις εντάσσεται και η αποχώρηση των αντιμνημονιακών δυνάμεων του ΣΥΡΙΖΑ μετά το περιπετειώδες πρώτο εξάμηνο της διακυβέρνησης Τσίπρα, το δημοψήφισμα-«φιάσκο» και την υπογραφή του τρίτου μνημονίου, όταν 25 βουλευτές ανεξαρτητοποιήθηκαν και συγκροτήθηκε η Λαϊκή Ενότητα (ΛΑΕ).
Η αντίστροφη μέτρηση για μια νέα διάσπαση στον ΣΥΡΙΖΑ έχει ξεκινήσει. Το εκρηκτικό κλίμα προδιαθέτει για μια αναπόφευκτη εξέλιξη, μόνο που αυτή τη φορά στην αντιπαράθεση δεν υπερισχύουν τα ιδεολογικά χαρακτηριστικά, όπως στο παρελθόν, αν και υπάρχουν, αλλά τον τόνο δίνουν οι προσωπικές εγκλήσεις και αντεγκλήσεις, κάτι που επιβαρύνει περαιτέρω το διαλυτικό κλίμα που επικρατεί αναδεικνύοντας εκφυλιστικές τάσεις που δύσκολα μπορούν να συγκρατηθούν και οδηγούν στη βίαιη μετάλλαξη του χώρου.
