Ο Πάνος Καμμένος υπέστη δεινή ήττα στη Βουλή. Την Τετάρτη υποχρεώθηκε από τη Νέα Δημοκρατία και τη Δημοκρατική Συμπαράταξη να αποσύρει την τροπολογία για την αναβάθμιση των F-16, η οποία επανέφερε από την πίσω πόρτα τα αντισταθμιστικά ωφελήματα που έχουν καταργηθεί από το 2011. Και την Παρασκευή απονομιμοποιήθηκε ως χειριστής του θέματος μετά την αποχώρηση των βουλευτών της ΝΔ από την κοινή συνεδρίαση των Επιτροπών Εξοπλιστικών και Εξωτερικών – Αμυνας. Την προηγούμενη ημέρα, στη συνεδρίαση του Συμβουλίου Αμυνας στο Πεντάγωνο, ο κ. Καμμένος είχε χαιρετήσει τους αρχηγούς των Ενόπλων Δυνάμεων λέγοντας «είναι η τελευταία φορά που είμαι εδώ ως υπουργός». Αλλά στη Βουλή, όταν συνειδητοποίησε ότι η τροπολογία του δεν περνάει, δήλωσε ότι ούτε απερχόμενος υπουργός είναι ούτε τελεί υπό παραίτηση.
Ο «Χριστιανός»
Τα ήξεις αφήξεις του κ. Καμμένου δεν εκπλήσσουν. Αυτό που σχολιάστηκε ήταν το ύφος του, ήπιο και συναινετικό. H προθυμία του να παραδεχθεί απαντώντας στον Ευάγγελο Βενιζέλο ότι η τροπολογία αφορά αντισταθμιστικά ωφελήματα και ότι μέσω αυτής τακτοποιούνται και παλαιότερες εκκρεμότητες της Lockheed Martin, κατασκευάστριας εταιρείας των F-16. Η αδυναμία του να αντικρούσει την κατηγορία ότι εξυπηρετεί συγκεκριμένα ιδιωτικά συμφέροντα «του επονομαζόμενου Χριστιανού» όπως είπε ο Αδωνις Γεωργιάδης, του «Κρίστιαν Χατζημηνά» όπως αποκάλυψε η Ντόρα Μπακογιάννη. Η αμηχανία του απέναντι στις επιφυλάξεις του Νίκου Φίλη και του Νίκου Ξυδάκη.
Η μετριοπάθεια ήταν επιβεβλημένη από την πλευρά του υπουργού Αμυνας. Γιατί όσα και αν του είπαν οι βουλευτές της αντιπολίτευσης, εκείνος ήξερε ότι απλώς έξυσαν την επιφάνεια της υπόθεσης. Οι έμπιστοι συνεργάτες του έψαχναν εδώ και μήνες να βρουν φόρμουλα νομιμοποίησης των αντισταθμιστικών ωφελημάτων με τη συνδρομή στελεχών της ΕΑΒ, αλλά και των ιδιωτικών εταιρειών που θα εμπλέκονταν στη διαδικασία. Σύμφωνα με τον κατάλογο των προγραμμάτων και του κόστους τους (που υπάρχει στη διάθεση της εφημερίδας, αλλά δεν δημοσιεύεται για ευνόητους λόγους προτού ανακοινωθεί επίσημα), οι εταιρείες συμφερόντων του κ. Χατζημηνά θα λάμβαναν αμέσως περί τα 58 εκατ. ευρώ και εμμέσως προσδοκούσαν επιπλέον 24 εκατ. ευρώ από το σύνολο των 230 εκατ. ευρώ που προβλέπονται στην τροπολογία.
Αυτά, ενώ είναι γνωστό ότι η ελληνική πλευρά επέβαλε στην αμερικανική την εταιρεία που θα υλοποιούσε τη συμφωνία αναβάθμισης των F-16 και δεν της επέτρεψε να διερευνήσει την αγορά, παρότι υπήρχαν και άλλες προσφορές. Επιπλέον, το πρόγραμμα είναι εμπροσθοβαρές, ως το 2020 θα πρέπει να έχει καταβληθεί το 44% του συνολικού κόστους, αλλά το πρώτο αεροσκάφος αναμένεται να παραδοθεί το 2021 και το τελευταίο το 2028.
Προκάλυμμα
Το πιο προβληματικό όλων, όμως, είναι το γεγονός ότι η Γενική Διεύθυνση Αμυντικών Εξοπλισμών και Επενδύσεων (ΓΔΑΕΕ) του υπουργείου Εθνικής Αμυνας και η ΕΑΒ εμφανίζονται να συνομιλούν, σχεδόν όλο το 2018, όχι μόνο με την κατασκευάστρια εταιρεία των F-16 αλλά και με εταιρείες συμφερόντων του κ. Χατζημηνά. Σειρά επιστολών και ηλεκτρονικών μηνυμάτων δείχνουν ότι η ΕΑΒ χρησιμοποιείται ως προκάλυμμα για να «ξεπλυθούν» προγράμματα αντισταθμιστικών ωφελημάτων (ΑΩ).
Οι ιδιωτικές εταιρείες συνομιλούν μόνο με ένα πρόσωπο στην ΕΑΒ, τον αντιπρόεδρο της εταιρείας Χαράλαμπο Παπασπύρο, ταξίαρχο ΠΑ ε.α., ο οποίος είχε κατέλθει στις εκλογές ως υποψήφιος βουλευτής των ΑΝΕΛ στη Λάρισα. Με την κυβερνητική σύμπραξη ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ τοποθετήθηκαν μαζικά «συγγενείς και φίλοι» στον κρατικό μηχανισμό και σε κρίσιμα πόστα. Για τον κ. Παπασπύρο ειδικά, ο οποίος είναι προσωπικός φίλος του υπουργού Εθνικής Αμυνας, δημιουργήθηκε μια νέα θέση, αυτή του αντιπροέδρου της ΕΑΒ, αν και υπήρχε ήδη πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος, διορισμένοι από την κυβέρνηση. Τα προσόντα του; Η πλούσια δραστηριότητα στο προσωπικό του ιστολόγιο, το οποίο ονόμαζε «Εχω μάτια και βλέπω», και τα τιτιβίσματα μίσους κατά της «συμμορίας του Μνημονίου» και των «Γερμανοτσολιάδων» που κυβερνούσαν τη χώρα μέχρι το 2015.
Η EFA Ventures
Στον κ. Παπασπύρο απευθύνθηκε τον Μάρτιο του 2018 η εταιρεία EFA Ventures, η οποία, όπως αναγράφεται στην ιστοσελίδα της, ιδρύθηκε το 1989. Η διοίκηση της εταιρείας δεν αναφέρεται – σύμφωνα με τα Wikileaks ως ιδιοκτήτης φέρεται ο Κρίστιαν Χατζημηνάς. Το 1997 η EFA έφτιαξε την Theon Sensors και όπως φαίνεται στην ιστοσελίδα της πρόεδρος είναι ο κ. Χατζημηνάς και αντιπρόεδρος ο Νικόλαος Παπάτσας. Συμφερόντων Χατζημηνά είναι και η εταιρεία ΙSI Hellas. Η ISI έχει αναλάβει έργο δεκάδων εκατομμυρίων δολαρίων από το υπουργείο Εθνικής Αμυνας στο πλαίσιο του προγράμματος αναβάθμισης των Ρ3 και η Theon Sensors έχει συνάψει σύμβαση με τα Ελληνικά Αμυντικά Συστήματα (ΕΑΣ).
Ο κ. Παπάτσας, με την ιδιότητα του προέδρου και διευθύνοντος της EFA Ventures, απηύθυνε στις 15 Μαρτίου του 2018 επιστολή προς τον αντιπρόεδρο της ΕΑΒ κ. Παπασπύρο, με κοινοποίηση στον διευθύνοντα σύμβουλο Γιώργο Μαζαράκο, για ένα συγκεκριμένο έργο:
«Αξιότιμοι κύριοι, Στο πλαίσιο της σχετικής συμφωνίας, η εταιρεία μας προτείνει τη συνεργασία μεταξύ των εταιρειών μας για την υλοποίηση ενός αναπτυξιακού προγράμματος με χρηματοδότηση από το ΥΠΕΘΑ ή μέσω Αντισταθμιστικών Ωφελημάτων (…) Η εταιρεία μας, σε συμφωνία με την ΕΑΒ, θα συνεργαστεί σε μια ή περισσότερες εταιρείες του ομίλου της ως υποκατασκευαστές για τα υποσυστήματα που θα απαιτηθούν για την ανάπτυξη και ολοκλήρωση του τελικού προϊόντος» γράφει ο κ. Παπάτσας. Στην επιστολή επισυναπτόταν η αναλυτική πρόταση (τεχνική περιγραφή) της EFA για το πρόγραμμα «Radar Security & Surveillance System». Σύμφωνα με αυτή, η ΕΑΒ θα κατασκεύαζε τα ραντάρ (απλού τύπου) και η ISI θα έβαζε το λογισμικό ελέγχου και κάποιες υπηρεσίες. Το έργο αυτό, όπως φαίνεται από το κείμενο της επιστολής, θα υλοποιούνταν στο πλαίσιο κάποιου προγράμματος ΑΩ.
Πηγές από το ΥΠΕΘΑ μεταδίδουν ότι η παραπάνω επιστολή δεν εστάλη στον κ. Παπασπύρο, αλλά ότι ο αντιπρόεδρος της ΕΑΒ την παρέλαβε στο γραφείο του ιδιοχείρως από τον κ. Παπάτσα. Το ερώτημα γιατί ο εκπρόσωπος μιας ιδιωτικής εταιρείας παρέκαμψε τον πρόεδρο και τον διευθύνοντα σύμβουλο παρέλκει.
Ο κ. Παπασπύρος παρέλαβε την επιστολή αλλά δεν την καταχώρισε στο πρωτόκολλο, ούτε την εμφάνισε στην ΕΑΒ. Την κράτησε στο συρτάρι του για δυόμισι μήνες και την πρωτοκόλλησε την 1η Ιουνίου 2018.
Η οικειότητα
Ασφαλώς είχε τους λόγους του, όπως αποδεικνύεται σε επόμενο email που του έστειλε στα μέσα Απριλίου ο κ. Παπάτσας, σε εμφανώς πιο οικείο τόνο.
«Μπάμπη, (…) Μίλησα με Lockheed και κατ’ αρχήν δεν υπάρχει αντίρρηση να προτείνει η ISI την τελική πρόταση υλοποίησης του αναπτυξιακού προγράμματος, έχοντας όμως ως επισυναπτόμενη και την προσφορά τη δική σας για τα αντικείμενά σας συνολικής αξίας 1,5 εκατ. ευρώ συν ΦΠΑ». Στη συνέχεια δίνει οδηγίες για το πώς πρέπει να είναι διατυπωμένη η προσφορά: «Η προσφορά σας παρακαλώ να είναι στην Αγγλική και να απευθύνεται στην ISI Hellas με σημείωση ότι θα αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της προσφοράς της ISI (technology partner) για το R&D πρόγραμμα για το οποίο έχετε λάβει γνώση και συμφωνείτε για τη συνεργασία μαζί μας για την υλοποίησή του όπως περιγράφεται. Θα σου αποστείλω το πρόγραμμα όπως διαμορφώθηκε με τα σχόλιά σου μετά τη συνάντησή μας, προκειμένου να το επισυνάψεις στην προσφορά σου. Η ISI θα παραδώσει 1 σταθμό ελέγχου στην ΕΑΒ και θα εγκαταστήσει 1 σταθμό στο tbd site και θα είναι επίσης υπεύθυνη όσον αφορά τον σταθμό ελέγχου για το development, integration, testing, installation, documentation, training 1 year warranty. Περιμένω σχόλια, Νίκος».
Επίσπευση
Φαίνεται δηλαδή ότι ο κ. Παπασπύρος αξιοποίησε το μεσοδιάστημα προκειμένου να διαπραγματευτεί μόνος του και ανεπίσημα με τις ιδιωτικές εταιρείες τα προγράμματα και τον προϋπολογισμό τους. Παράλληλα προσπαθούσε, επιμένουν ασφαλείς πηγές, να επισπεύσει τις εσωτερικές διαδικασίες της ΕΑΒ, ακόμα και με την παρουσία του σε κάθε συνάντηση στην εταιρεία σχετική με το πρόγραμμα, παρότι δεν είναι ούτε αρμόδιο ούτε εκτελεστικό μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου, και παρενέβαινε όπου χρειαζόταν.
Στις 3 Μαΐου 2018 η Γενική Διεύθυνση Αμυντικών Εξοπλισμών και Επενδύσεων του ΥΠΕΘΑ έστειλε στην ΕΑΒ έγγραφο με την περιγραφή τριών υποψήφιων προγραμμάτων αντισταθμιστικών ωφελημάτων. Σε αυτά περιλαμβανόταν το πρόγραμμα Α.41. Η ΓΔΑΕΕ ζητούσε από την ΕΑΒ να επιβεβαιώσει αν επιθυμεί να υλοποιήσει τα προγράμματα όπως περιγράφονται ή αν προτείνει αλλαγές, ώστε να ολοκληρωθεί η διαδικασία.
Το υποψήφιο πρόγραμμα Α.41, όπως περιγράφεται στο έγγραφο της ΓΔΑΕΕ και παραλήφθηκε από την ΕΑΒ με αριθμό πρωτοκόλλου «ΓΔΑΕΕ 16-00-10-03», είχε τίτλο «Radar Security and Surveillance System» και αποτελούσε πιστό αντίγραφο της πρότασης που παρέλαβε τον Μάρτιο ο κ. Παπασπύρος (της ΕΑΒ) από τον κ. Παπάτσα (της EFA)!
Ο προϋπολογισμός
Το πρόγραμμα περιλαμβάνει τη σχεδίαση, κατασκευή, έλεγχο, εγκατάσταση και εκπαίδευση για δύο συστήματα ραντάρ απλού τύπου, του λογισμικού ελέγχου, και επίσης ηλεκτρο-οπτικό εξοπλισμό (κάμερες). Τελικοί αποδέκτες ήταν οι αρμόδιες υπηρεσίες στο ΥΠΕΘΑ και στην ΕΑΒ και για να θεωρηθεί επιτυχής η ολοκλήρωση του προγράμματος, την παράδοση στο ΥΠΕΘΑ έπρεπε να την κάνει μόνο η ΕΑΒ και όχι κάποια άλλη ιδιωτική εταιρεία. Παρά ταύτα, στην πρόταση ΕΑΒ/EFA προβλέπεται η ύπαρξη «τεχνολογικού συνεργάτη», ο οποίος δεν κατονομάζεται αλλά θα υλοποιούσε τμήμα του έργου. Το πρόγραμμα είχε ονομαστικό προϋπολογισμό 3,35 εκατομμύρια δολάρια και ορίστηκε πιστωτικός συντελεστής 10, ο οποίος μετέτρεψε την πραγματική αξία του σε 33,5 εκατομμύρια δολάρια!
Αφού συνέβησαν τα παραπάνω και πέρασαν άλλες δέκα ημέρες, ο επικεφαλής της Διεύθυνσης Συμβάσεων της ΕΑΒ Γιώργος Παναγάκης προώθησε στις 14 Μαΐου 2018 με εσωτερικό email στις αρμόδιες διευθύνσεις τα τρία υποψήφια προγράμματα ΑΩ. «Στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων των συμβατικών θεμάτων για τον εκσυγχρονισμό των αεροσκαφών F-16 της ΠΑ, μέσω ΑΩ, προτάθηκαν τρία προγράμματα επ’ ωφελεία – συμμετοχή της ΕΑΒ ΑΕ» σημείωνε. «Επ’ ωφελεία του υπουργείου Εθνικής Αμυνας και της ελληνικής αμυντικής βιομηχανίας» ανέφερε και η τροπολογία Καμμένου.
Τα προγράμματα, η τροπολογία και η… αγωνία να κλείσει γρήγορα το θέμα
Εκτός από το πρόγραμμα «A.41: Radar Security and Surveillance System», τα άλλα δύο αφορούσαν τα προγράμματα «A.36: Aircraft Wet Stripping and Painting Hangar» και «A.37: Aircraft Dry Paint Stripping Facility Upgrade». Τα προγράμματα αυτά περιγράφονται ακριβώς και στην τροπολογία για την αναβάθμιση των F-16 που κατέθεσε αιφνιδιαστικά ο κ. Καμμένος την περασμένη Δευτέρα το απόγευμα στη Βουλή. Συνολικά στην τροπολογία περιλαμβάνονται δέκα προγράμματα, εκ των οποίων τρία αφορούν την ΕΑΒ. Το τελευταίο είναι το εξής: «ι. Εγκαθίδρυση δυνατότητας εργοστασιακής συντήρησης με ανοδίωση στην ΕΑΒ. (ια). Εγκαθίδρυση δυνατότητας εργοστασιακής συντήρησης υγρού αποχρωματισμού και χρώσης αεροσκαφών στην ΕΑΒ. (ιβ). Αναβάθμιση εργοστασιακής συντήρησης ξηρού αποχρωματισμού και χρώσης αεροσκαφών στην ΕΑΒ».
Τα υπόλοιπα αναφέρονται ως: «(α). Εγκατάσταση συλλογών αναβάθμισης αεροσκαφών από την Ελληνική Αεροπορική Βιομηχανία (ΕΑΒ) και (β) Κατασκευή επιπλέον υποσυγκροτημάτων αεροσκαφών από την ΕΑΒ». Σε αυτά προφανώς εντάσσεται το πρόγραμμα Α.41 για τα ραντάρ.
Το εσωτερικό email της 14ης Μαΐου της ΕΑΒ έχει ώρα αποστολής 5.28 το απόγευμα. Σε αυτό αναγράφεται ως οδηγία της διοίκησης προς τα στελέχη της ΕΑΒ να επιβεβαιώσουν την πληρότητα ή να υποδείξουν πιθανές τροποποιήσεις στα προγράμματα, ώστε να σταλεί απαντητική επιστολή στη Γενική Διεύθυνση Αμυντικών Εξοπλισμών και Επενδύσεων (ΓΔΑΕΕ) του ΥΠΕΘΑ «όχι αργότερα από αύριο, Τρ. 15/5 το μεσημέρι».
Τελικά η επιστολή εστάλη στη ΓΔΑΕΕ στις 16 Μαΐου και φέρει την υπογραφή του διευθύνοντος συμβούλου της ΕΑΒ Γεώργιου Μαζαράκου. Θέμα:
«Διαπραγματεύσεις τροποποίησης Νο 10 Σύμβασης ΑΩ 16/2000». Να θυμίσουμε ότι στη Βουλή ο κ. Καμμένος είπε αρχικά ότι κάποιες ρυθμίσεις της τροπολογίας ανάγονται στη σύμβαση που είχε υπογράψει το 2005 ο τότε υπουργός Αμυνας Σπήλιος Σπηλιωτόπουλος και έπειτα κατέθεσε έγγραφα που έδειχναν ότι το ΥΠΕΘΑ αντιμετωπίζει την αναβάθμιση των F-16 ως μια ενιαία συμφωνία από το 2000, επί εποχής Ακη Τσοχατζόπουλου, μέχρι σήμερα.
Ο κ. Μαζαράκος επιβεβαιώνει ότι η ΕΑΒ αποδέχεται και τα τρία προγράμματα, υπογραμμίζει την αναγκαιότητά τους και κάνει εκτενή αναφορά στο πρόγραμμα Α.41. Μεταξύ άλλων σημειώνει: «Το ραντάρ αυτό είναι εξ ολοκλήρου ανάπτυξης της ΕΑΒ και θα συμβάλει τα μέγιστα στην περαιτέρω ενισχυση των πωλήσεων της εταιρείας», «επιπλέον, κάτω από το συγκεκριμένο πρόγραμμα αντισταθμιστικών ωφελημάτων» θα παρασχεθεί στις ελληνικές Ενοπλες Δυνάμεις ένα πιλοτικό σύγχρονο σύστημα ραντάρ το οποίο «έχει προκαλέσει το ενδιαφέρον της LM και θα μπορούσε να αποτελέσει μια εξαγωγική πρόταση από την ΕΑΒ».
Γιατί αγνόησαν τι έλεγε η ΕΑΒ
Οι αρμόδιες διευθύνσεις της ΕΑΒ, χωρίς να γνωρίζουν ότι έχει σταλεί ήδη η απαντητική επιστολή της εταιρείας στη ΓΔΑΕΕ, προχώρησαν στην αξιολόγηση των τριών προγραμμάτων και έστειλαν στον διευθυντή Συμβάσεων τις παρατηρήσεις τους στις 18 και στις 25 Μαΐου 2018. Οι επισημάνσεις τους μόνο αμελητέες δεν είναι. Παραδείγματος χάριν, σημείωναν ότι: «Ο πιστωτικός συντελεστής 10 είναι πολύ υψηλός για έργο χρηματοδότησης. Τόσο υψηλοί πιστωτικοί συντελεστές χρησιμοποιούνται όταν υπάρχει μεταφορά τεχνολογίας από την ξένη εταιρεία προς την ελληνική, κάτι που δεν ισχύει στην περίπτωσή μας», «Δεν θα ήταν προς όφελος της ΕΑΒ μια πιθανή φημολογία ότι υπάρχει σύμπραξη με τη LM ώστε η τελευταία να διαγράφει υποχρεώσεις ΑΩ. Αν η LM θέλει αυτόν τον πιστωτικό συντελεστή, πρέπει να προσφέρει κάποιο technology transfer (μεταφορά τεχνογνωσίας)».
Ακόμα εξέφραζαν την ανησυχία τους επειδή στην πρόταση αναφερόταν «ότι ο supplier μέσω της LM θα βοηθήσει την ΕΑΒ να σχεδιάσει και να παραγάγει το ραντάρ. Μόνο που η ΕΑΒ το έχει σχεδιάσει μόνη της χωρίς καμία εισαγωγή τεχνολογίας και μάλιστα με ιδία χρηματοδότηση. Τέτοιες ανακριβείς αναφορές πρέπει να διορθωθούν διότι όχι μόνο δημιουργούν οικονομικά οφέλη εκ του μη όντως προς τρίτες εταιρείες, αλλά αφήνουν και μια δυσμενή εικόνα για την ΕΑΒ», «Θα πρέπει να αναφέρεται σαφώς ποιος είναι ο τεχνολογικός συνεργάτης. Από τη συζήτηση προέκυψε ότι το συνολικό προϊόν θα είναι της ISI και θα μπορεί να το εξάγει και η ΕΑΒ υποβαθμίζεται σε επίπεδο προμηθευτή». Θέτουν και θέμα κύρους για την ΕΑΒ. «Δεν είναι κολακευτικό για την εταιρεία να συμμετέχει σε σχήμα στο οποίο κάποια ΜΜΕ είναι leader και system integrator. Δεν πρόκειται για ερευνητικό πρόγραμμα. Εδώ θα βγει προϊόν και η ISI βάζει δυσανάλογα πολλούς πόντους στο όνομά της».
Ποιος να λάμβανε υπ’ όψιν τις παρατηρήσεις αυτές, όταν ο διευθύνων σύμβουλος της ΕΑΒ είχε σπεύσει να αποδεχθεί τις προτάσεις των ιδιωτικών εταιρειών στην επιστολή που είχε στείλει στο ΥΠΕΘΑ δέκα ημέρες νωρίτερα;
