Στην αυγή του 2022 οι ευρύτερες συνθήκες φάνταζαν ευνοϊκότερες σε σχέση με το πανδημικό 2021.
Η υγειονομική κρίση έμοιαζε ελεγχόμενη, τα εμβόλια ασκούσαν την επίδρασή τους, ο πληθυσμός παγκοσμίως απορροφούσε σιγά-σιγά τις οδυνηρές συνέπειες και οι οικονομίες έτειναν να καλύψουν τις μεγάλες απώλειες του 2020 στη διάρκεια του οποίου επικράτησαν παντού απαγορεύσεις και αυστηρά περιοριστικά μέτρα που απογείωσαν τις ανθρώπινες δραστηριότητες και βύθισαν τις οικονομικές.
ΤτΕ: Στο 6,2% η ανάπτυξη φέτος και 1,5% το 2023
Ξεκίνησε με υποσχέσεις, κλείνει με ανησυχίες
Το 2022 ξεκίνησε με τους οιωνούς σχεδόν άριστους. Στη δική μας περίπτωση, την ελληνική ειδικώς, η οικονομία εκινείτο με δυναμισμό μέγα προικοδοτημένη όχι απλώς από το άλμα ανάπτυξης πάνω από το 8% αλλά και από μια άνοιξη επενδυτική που δεν είχε προηγούμενο τις τελευταίες δεκαετίες.
Αίφνης η Ελλάδα έμοιαζε με χώρα ευκαιριών ικανή να προσελκύσει και τους πιο δύσπιστους των διεθνών επενδυτών. Φαινόταν σαν να είχαν λυθεί τα μάγια των παρελθόντων προβληματικών ετών. Και το κυριότερο οι προσδοκίες είχαν αναγεννηθεί με τη συμβολή και του Ταμείου Ανάκαμψης και των υψηλών πόρων ύψους 31 δισ. ευρώ που το συνόδευαν. Το σχέδιο δε αξιοποίησης που είχε συνταχθεί από το υπουργείο Οικονομικών ήταν κομμένο και ραμμένο στα μέτρα της Κομισιόν, απολύτως ταιριαστό με τους ευρύτερους ευρωπαϊκούς στόχους που ήθελαν τους πόρους να κατευθύνονται στην ψηφιακή αναβάθμιση, σε μέτρα που θα περιόριζαν το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής και βεβαίως σε κρίσιμες υποδομές διασύνδεσης και παραγωγικής ανασυγκρότησης.
Για την τελευταία μάλιστα προβλέφθηκαν χαμηλότοκα δάνεια σχεδόν μηδενικού επιτοκίου τα οποία θα κατευθύνονταν σε αμιγώς ιδιωτικές επενδύσεις και συνδέονταν με τον στόχο της μείωσης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα μέσω της επιτάχυνσης των έργων σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και της σταδιακής απελευθέρωσης των ευρωπαϊκών οικονομιών από τα ορυκτά καύσιμα.
Πούτιν: Όλοι οι πόλεμοι τελείωνουν με διπλωματία
Όλα τα άλλαξε ο πόλεμος του Πούτιν
Αλλά εκεί που όλα δημιουργούσαν την αίσθηση μιας απόλυτα δημιουργικής χρονιάς ήλθε η εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία να αλλάξει εντελώς το περιβάλλον. Η εισβολή σόκαρε πρώτα την Ευρώπη και μαζί τον κόσμο ολόκληρο. Αποκάλυψε πόσο βαθιά εξαρτημένη ήταν η Γηραιά Ήπειρος από τα ρωσικά ενεργειακά αγαθά και φανέρωσε πόσο η πρόοδος της Γερμανίας και των άλλων κρατών της Κεντρικής Ευρώπης στηρίχθηκε στον μέγιστο βαθμό στις χαμηλές τιμές ενέργειας που απήλαυσαν τουλάχιστον επί τρεις δεκαετίες.
Έκρηξη πληθωρισμού και επιδοτήσεων
Οι επιπτώσεις του πολέμου που κήρυξε ο Πούτιν κατά της Ουκρανίας και κατ’ επέκταση εναντίον της ηπείρου μας ήταν κατακλυσμιαίες. Κατ’ αρχάς πυροδοτήθηκε έξαρση πληθωριστική μοναδική στα μεταπολεμικά χρονικά. Η Γερμανία είχε να δει το φάντασμα του Μεσοπολέμου να πλανάται πάνω της περισσότερα από 50 χρόνια. Η τραυματική εμπειρία στα χρόνια της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης επανέκαμψε απειλώντας κλονίζοντας τους πάντες και τα πάντα. Οι πληθωριστικές προσδοκίες αναγεννηθήκαν παντού στον κόσμο και προκάλεσαν νέους φόβους και νέες ανησυχίες. Οι κεντρικές τράπεζες έσπευσαν να αντιδράσουν ξεκινώντας από το περασμένο καλοκαίρι μπαράζ αυξήσεων το οποίο συνεχίζεται και θα συνεχιστεί και το 2023, καθώς ο πληθωρισμός έδειξε αντοχές μεγαλύτερες του αναμενομένου. Η μακρά περίοδος μηδενικών επιτοκίων έληξε άδοξα και πλέον όλοι αντιλαμβάνονται ότι το χρήμα ακρίβυνε και θα συνεχίσει να ακριβαίνει για καιρό.
Μαζί του όμως ανεδείχθη και η απειλή της ύφεσης και του στασιμοπληθωρισμού που συνήθως επανακάμπτει όταν ενεργοποιείται η λεγόμενη σπειροειδής εξέλιξη τιμών-μισθών. Το φαινόμενο δεν έχει ακόμη επιβεβαιωθεί αλλά η κοινωνική διέγερση σε όλη την Ευρώπη δηλοί ότι προς τα εκεί βαδίζουμε. Επιπλέον νέες ανάγκες προέκυψαν για τους κρατικούς προϋπολογισμούς. Οι υπέρογκες αυξήσεις των ενεργειακών αγαθών ανάγκασαν τις κυβερνήσεις να επιδοτήσουν τις δαπάνες των νοικοκυριών και έτσι να επιβαρύνουν τα κρατικά ταμεία. Στην περίπτωσή μας η γενικευμένη χωρίς κριτήρια επιδότηση προκάλεσε ακόμη μεγαλύτερο κόστος.
Η αναπτυξιακή και επενδυτική κόπωση
Όπως και να έχει, ο πόλεμος και οι παρεπόμενες πληθωριστικές εξάρσεις και υφεσιακές προοπτικές χάλασαν το μείγμα της οικονομικής πολιτικής. Αλλοίωσαν βασικά του χαρακτηριστικά και προτεραιότητες και μαζί κλόνισαν τις προσδοκίες. Ήδη από το τρίτο τρίμηνο του τρέχοντος έτους η αναπτυξιακή κόπωση ήταν εμφανής. Εκεί που όλοι υπέθεταν, έπειτα και από την ισχυρή τουριστική ανάκαμψη, αντίστοιχη του 2019, ότι θα κλείσει πάνω από το 6%, τώρα όλοι είναι προβληματισμένοι και συζητούν μήπως η ύφεση έλθει και προς τα εδώ.
Και το αναπτυξιακό ρεύμα επίσης στα τέλη του 2022 δεν είναι τόσο φανερό όσο πριν από λίγους μήνες. Ειδικώς οι ξένοι επενδυτές πάτησαν ελαφρώς φρένο, όπως βεβαιώνει η υποχώρηση των επιχειρηματικών συμφωνιών. Πολύ περισσότερο όταν όλος αυτός ο κύκλος αποκαρδιώνεται και από το άνοιγμα του εκλογικού κύκλου και την πιθανή ανάδειξη μείζονος πολιτικού προβλήματος. Πριν από μερικούς μήνες ελάχιστοι πίστευαν σε κάτι τέτοιο, παρά υπέθεταν ότι ο κ. Μητσοτάκης θα μπορούσε με κάποιον τρόπο να σχηματίσει βιώσιμη κυβέρνηση. Τώρα με τη μεσολάβηση του σκανδάλου των υποκλοπών και άλλων φθορών που συνδέονται και με την αποκαλυφθείσα διαφθορά στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο οι σκεπτικιστές περισσεύουν εκεί έξω.
Μια αγγελία του Reuters έφερε την «έκρηξη» του Ερντογάν
Η τουρκική παράμετρος
Αλλά και τουρκική η παράμετρος αρχίζει και επιδρά στο ευρύτερο κλίμα, των προσδοκιών συμπεριλαμβανομένων. Το ενδεχόμενο μια σύγκρουσης στο Αιγαίο πάντα αποθάρρυνε τους επενδυτές. Η επανάκαμψη της απειλής πολέμου ασκεί κι αυτή την κακή της επιρροή και επίδραση. Γενικώς η γεωπολιτική διαταραχή πάντα κλονίζει, προσθέτοντας αβεβαιότητες και αμφιβολίες. Αν λοιπόν το 2022 μάς εξέπληξε αρνητικά μέσα από τη γεωπολιτική και οικονομική ανασφάλεια που προκάλεσε ο πόλεμος στην Ουκρανία, τίποτε δεν μπορεί να αποκλείσει ότι αυτή μπορεί να επαναληφθεί με μια μείζονα πολεμική κρίση στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο ή στη Μέση Ανατολή. Τα πολεμικά κηρύγματα του Ερντογάν όσο και αν υπηρετούν εκλογικούς σκοπούς κρύβουν και μύχιους οθωμανικούς πόθους.
Η πυριτιδαποθήκη της Μέσης Ανατολής
Και βεβαίως δεν μπορούμε να αγνοούμε το ενδεχόμενο μια σύρραξης στη Μέση Ανατολή. Πληθαίνουν άλλωστε τελευταίως οι πληροφορίες που θέλουν τους Αμερικανούς αλλά πρωτίστως τους Ισραηλινούς έτοιμους να επιχειρήσουν κατά των πυρηνικών εγκαταστάσεων του Ιράν.
Οι ίδιες πληροφορίες αναφέρουν ότι ο εμπλουτισμός του ουρανίου έχει προχωρήσει σημαντικά, πάνω από το 60%, πράγμα που δηλώνει ότι οι Ιρανοί βρίσκονται κοντά στην απόκτηση πυρηνικών όπλων. Γεγονός που δεν αφήνει αδιάφορους ούτε τους Αμερικανούς ούτε βεβαίως τους Ισραηλινούς που ούτε να φανταστούν δεν θέλουν το Ιράν με πυρηνικά. Με άλλα λόγια, οι κίνδυνοι που αποκαλύφθηκαν το 2022 θα μας καταδιώκουν και το 2023. Ζούμε γενικώς σε καιρούς αβέβαιους και καλόν είναι όλοι να προετοιμαζόμαστε για αυτούς…
