Η τραγωδία των Τεμπών και η διαχείρισή της από την κυβέρνηση έχουν προκαλέσει ένα χάσμα με την κοινή γνώμη, το οποίο δεν θα κλείσει με οργισμένες αντιδράσεις και επίκληση κακόβουλων συμφερόντων.
Η κυβέρνηση δείχνει να μην αντιλαμβάνεται πόσο βαθύ είναι το τραύμα όχι μόνο για τους γονείς και τους συγγενείς των θυμάτων αλλά για ολόκληρη την κοινωνία, γιατί ξέσπασε το πένθος έναν χρόνο μετά, για ποιον λόγο ο κόσμος αντιδρά σε μια με το ζόρι λήθη. Η απάντηση είναι απλή: Γιατί ο χρόνος ωριμάζει τη σκέψη των πολιτών.
Εχει συμβεί πολλές φορές σε πολλές κυβερνήσεις να μην αναγνωρίζουν τα σφάλματά τους, όπως αυτά που έγιναν στα Τέμπη. Και δεν είναι λίγα.
1. Η πρόωρη επιμονή αποκλειστικά στο ανθρώπινο λάθος
Η σπουδή του Κ. Μητσοτάκη στο διάγγελμά του την 1η Μαρτίου 2023 να δηλώσει ότι «όλα δείχνουν πως το δράμα οφείλεται, δυστυχώς, κυρίως σε τραγικό ανθρώπινο λάθος» εξελήφθη ως απόπειρα να προκαταλάβει τις έρευνες και τη Δικαιοσύνη. Κανένας δεν αρνήθηκε το ανθρώπινο λάθος, συντέλεσαν όμως και άλλοι παράγοντες στο δυστύχημα. Η σπορά της καχυποψίας βαραίνει τον ίδιο και δεν βοήθησαν να την αποτινάξει κατοπινές δηλώσεις του, όπου χρέωνε «πολιτική σπέκουλα» στην αντιπολίτευση που έθετε ερωτήσεις για τα Τέμπη ή ότι «δεν περίμενε κανείς από μια Εξεταστική στη Βουλή να βρει άκρη» και ότι όλα θα τα κρίνει η Δικαιοσύνη.
2. Ο εφησυχασμός μετά τις βουλευτικές εκλογές
Το 41% έγινε το επιχείρημα της κυβέρνησης. Το μαγικό ποσοστό που την καθιστούσε άτρωτη απέναντι σε φυσικές καταστροφές, σε τραγωδίες, σε σκάνδαλα, στους πολιτικούς αντιπάλους της συλλήβδην. Ο Κ. Μητσοτάκης επέμενε στις δημόσιες τοποθετήσεις του στην άποψη ότι «όλα κρίθηκαν στις διπλές εκλογές» του 2023. «Ο κόσμος αξιολόγησε το συνολικό μας έργο και μας εμπιστεύθηκε να συνεχίσουμε να κυβερνάμε τη χώρα» δήλωνε. Αυτή η αντίληψη «έσπασε» τους φραγμούς των υπουργών. Ο Αδωνις Γεωργιάδης με άνεση διερωτήθηκε «πόσοι πιστεύετε από τους 100 συμπολίτες μας άμα τους ρωτήσουμε ενδιαφέρονται για την Εξεταστική ή την Προανακριτική για τα Τέμπη;», προκαλώντας οργή. Η συγγνώμη που ζήτησε εκ των υστέρων δεν αναιρεί την εικόνα μιας κυβέρνησης που δεν αντιλήφθηκε ότι το συλλογικό πένθος που δεν μεταβολίστηκε εξαιτίας της προεκλογικής περιόδου κάποια στιγμή θα ξεχείλιζε.
3. Η υποβάθμιση της κινητοποίησης των συγγενών των θυμάτων
Ο αγώνας των συγγενών για απόδοση δικαιοσύνης εικονογραφήθηκε με το πανίσχυρο πρόσωπο μιας μάνας, της Μαρίας Καρυστιανού, η οποία δεν είναι μόνη της. Οι οικογένειες των θυμάτων και των επιζώντων έχουν δικηγόρους υψηλού προφίλ, διόρισαν εμπειρογνώμονες, κινητοποίησαν συμμάχους στην Ελλάδα και στις Βρυξέλλες, διαμόρφωσαν την ατμόσφαιρα και την ατζέντα. Η κυβέρνηση επέτρεψε επί μήνες, χωρίς αντίλογο, να γίνονται τηλεοπτικές συζητήσεις για τη μεταφορά ύποπτων και παράνομων εύφλεκτων ουσιών, οι οποίες προκάλεσαν τη μεγάλη έκρηξη των τρένων, για το μπάζωμα του χώρου, για τη μεταφορά του χώματος σε ιδιωτικό οικόπεδο χωρίς μέριμνα για τα υπολείμματα νεκρών. Η φράση «τούς πέταξαν σε ένα χωράφι» δούλεψε υπόγεια. Η παραδοχή του Πρωθυπουργού ότι «δεν μιλήσαμε από την πρώτη στιγμή και με τρόπο συστηματικό για την τραγωδία και τα αίτιά της» και ότι αυτό «ήταν σφάλμα» έπεσε σε ένα περιβάλλον υπονομευμένο από την πεποίθηση συγκάλυψης που έχει διαμορφώσει πάνω από το 80% της κοινής γνώμης και από το 1,5 εκατομμύριο υπογραφές για την άρση της ασυλίας Καραμανλή.
4. Η απόρριψη της Προανακριτικής Επιτροπής
Τον Νοέμβριο του 2023 ύστερα από δωδεκάωρη συζήτηση η κοινοβουλευτική πλειοψηφία της ΝΔ απέρριψε τη σύσταση Προανακριτικής Επιτροπής, την οποία πρότεινε κυρίως το ΠαΣοΚ και δευτερευόντως ο ΣΥΡΙΖΑ, για να διερευνηθούν τυχόν ποινικές ευθύνες πρώην υπουργών με βάση τη δικογραφία που είχε αποστείλει στη Βουλή η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία για τη σύμβαση 717. Το ΠαΣοΚ ζητούσε να διερευνηθούν οι ευθύνες των Χρ. Σπίρτζη και Κ. Καραμανλή, ενώ ο ΣΥΡΙΖΑ πρόσθετε τους Μ. Χρυσοχοΐδη και Κ. Χατζηδάκη. Στην έναρξη της συζήτησης ο Μ. Βορίδης δήλωσε ότι εφόσον κατατεθεί πρόταση για Προανακριτική Επιτροπή θα απορριφθεί, διότι δεν συντρέχουν ποινικές ευθύνες για πρώην υπουργούς. Αυτό ενέτεινε την καχυποψία ότι η κυβέρνηση επιχειρεί να αμνηστεύσει τον πρώην υπουργό Μεταφορών Κ. Καραμανλή, ο οποίος δήλωνε ότι «η πολιτική ευθύνη δεν ισούται με ποινική ευθύνη». Η ΝΔ, αποδεχόμενη την πρόταση του ΚΚΕ, ψήφισε υπέρ της συγκρότησης Εξεταστικής Επιτροπής για να ερευνήσει την κατάσταση του σιδηροδρόμου από το 1977.
5. Ο χειρισμός της Εξεταστικής Επιτροπής
Η διαχείριση της Εξεταστικής Επιτροπής ήταν ίσως το μεγαλύτερο από τα επικοινωνιακά σφάλματα της κυβέρνησης και αυτό που επισφράγισε τις υποψίες για συγκάλυψη: Η χρονοτριβή με τις καταθέσεις μαρτύρων που δεν είχαν σχέση με την τραγωδία στα Τέμπη, η ένταση απέναντι στην αντιπολίτευση, η μη κλήση κρίσιμων μαρτύρων που ενδεχομένως κάτι θα είχαν να συνεισφέρουν στην αποκάλυψη των αιτιών του δυστυχήματος, ακόμα και των πραγματογνωμόνων που διόρισαν οι συγγενείς. Το άρον άρον κλείσιμο των εργασιών της. Ολα μετατράπηκαν σε ψηφίδες μιας εικόνας που ανέτρεπε το κυβερνητικό αφήγημα, ιδίως μετά την κατάθεση της Καρυστιανού, η οποία δήλωσε ότι τα Τέμπη «ήταν ξεκάθαρα ένα έγκλημα» και ότι η κυβέρνηση «συντηρεί την ασυλία» προκειμένου να διασωθεί ο Κ. Καραμανλής.
6. Η περίπτωση Καραμανλή
Οι εμφανίσεις του πρώην υπουργού Μεταφορών στη Βουλή μοιάζουν αναντίστοιχες με την τραγικότητα του γεγονότος. Αναμφίβολα βρίσκεται στη δυσχερέστερη θέση όλων. Ωστόσο, η συνεχής επίκληση της παραίτησής του και του άρθρου 86 του Συντάγματος περί ευθύνης υπουργών, το οποίο προβλέπει διαφορετική διαδικασία από την άρση ασυλίας βουλευτή, κάνει τις διαβεβαιώσεις του ότι συναισθάνεται τον πόνο των οικογενειών των θυμάτων να μοιάζουν ψεύτικες. Αν εννοούσε όσα λέει θα έπρεπε να μην είχε κατέλθει στις εκλογές, όπως του υπέδειξαν ορισμένοι συνάδελφοί του, αν και στο τέλος όλη η ΝΔ συντάχθηκε πίσω του, και να μη χρησιμοποιεί ως ασπίδα τους ψηφοφόρους των Σερρών που τον έβαλαν ξανά στη Βουλή κόντρα στην υποψηφιότητα του Αλέξη Τσίπρα. Η ήττα Τσίπρα στις Σέρρες τον δικαιώνει για τα Τέμπη;
7. Η απουσία Μητσοτάκη από τη συζήτηση για τα πορίσματα
Η απόφαση του Πρωθυπουργού να μην παραστεί στη συζήτηση για το πόρισμα της Εξεταστικής Επιτροπής αλλά να πάει να παραλάβει τρία ελικόπτερα για το Πολεμικό Ναυτικό έδειξε ότι δεν αντιλαμβάνεται ή δεν θέλει να παραδεχθεί το βάρος που έχουν τα Τέμπη για την κοινωνία.
8. Η Ευρωπαία Εισαγγελέας
Ενδεχομένως η Λάουρα Κοβέσι να υπερέβη τον ρόλο και τις αρμοδιότητές της. Αλλά όταν κατηγορεί την κυβέρνηση ότι εμποδίζει την έρευνα για τα Τέμπη και η απάντηση είναι η προσωπική επίθεση στην Ευρωπαία Εισαγγελέα, τα επιχειρήματα της κυβέρνησης αναπόφευκτα στρέφονται κατά του εαυτού της. Αν θέλει πράγματι να λάμψει η αλήθεια, γιατί δεν συνεργάζεται αντί να αντιδικεί;
9. Η αντίδραση του Αρείου Πάγου
Ο Αρειος Πάγος απάντησε αντί της κυβέρνησης στο ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και αντιπαρατέθηκε με την Ευρωπαία Εισαγγελέα με αφορμή τις αιτιάσεις που διατύπωσε. Η επίσκεψη του Νίκου Ανδρουλάκη τη Δευτέρα στο μέγαρο της οδού Αλεξάνδρας «για να μάθει ο ελληνικός λαός την αλήθεια γύρω από αυτή τη μονταζιέρα» δίνει μια νέα δυναμική στον ρόλο του ανώτατου δικαστηρίου.
10. Το μοντάζ
Τόσες ανακοινώσεις, αντιπαραθέσεις, συζητήσεις στη Βουλή, παραιτήσεις υπουργών, και το ζήτημα που άναψε το φιτίλι έμεινε αναπάντητο. Το μοντάζ στους διαλόγους σταθμάρχη – μηχανοδηγών κανένας δεν το διέψευσε. Ποιος το έκανε όμως και ποιος το διένειμε στα μέσα ενημέρωσης; Γιατί ενώ ήταν γνωστό δεν διερευνήθηκε;
