Με την επίσκεψη του τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, το ορόσημο του Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας Ελλάδας – Τουρκίας, που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα στις 7 Δεκεμβρίου, και τη Διακήρυξη των Αθηνών για τη Φιλία και την Καλή Γειτονία μεταξύ των δύο χωρών ολοκληρώθηκαν οι μεγάλοι στόχοι της ελληνικής διπλωματίας για το 2023.
Σημαντικότερη επιτυχία ήταν η διατήρηση της ηρεμίας στις σχέσεις Αθήνας και Αγκυρας και αφού είχε προηγηθεί μια μακρά περίοδος έντασης για την οποία είχαν εκφραστεί ακόμα και φόβοι πως θα μπορούσε να κορυφωθεί με την εκδήλωση ενός θερμού επεισοδίου. Ακόμα μεγαλύτερη πρόκληση από την ίδια τη διατήρηση της ηρεμίας κρίνεται η εξέλιξή της το επόμενο διάστημα σε έναν διάλογο, ο οποίος θα είναι προσανατολισμένος στην εξεύρεση λύσεων.
Η επίσκεψη Ερντογάν στην Αθήνα άνοιξε ένα παράθυρο ευκαιρίας για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Μένει να φανεί αν η Αγκυρα θα παραμείνει στη γραμμή των ήρεμων νερών.
Στη λίστα των στόχων της ελληνικής διπλωματίας, η Τουρκία είναι ένας από τους τέσσερις και εκ των πραγμάτων καταλαμβάνει τον μεγαλύτερο χώρο. Αυτό δεν σημαίνει ωστόσο πως άλλοι στόχοι μένουν έξω από τα ραντάρ της εξωτερικής πολιτικής.
Μεταξύ των σημαντικών μετώπων του 2024 είναι ο πόλεμος στη Μέση Ανατολή, με την Αθήνα να αναζητά τον δικό της ενεργό ρόλο στην περιοχή. Το ταξίδι του υπουργού Εξωτερικών Γιώργου Γεραπετρίτη στις ΗΠΑ, για τον Στρατηγικό Διάλογο που προγραμματίζεται κατόπιν πρόσκλησης του αμερικανού ομολόγου του Αντονι Μπλίνκεν, είναι ένας επίσης μεγάλος σταθμός, όπως και η επίσκεψη Γεραπετρίτη στην Ινδία. Η ατζέντα της χρονιάς περιλαμβάνει ακόμα δύο μεγάλα γεγονότα. Το ένα είναι η διοργάνωση και φιλοξενία του Διεθνούς Συνεδρίου «Our Ocean Conference 2024». Το δεύτερο, η ψηφοφορία για την εκλογή της Ελλάδας ως μη μόνιμου μέλους στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, την περίοδο 2025-26, η οποία θα λάβει χώρα εφέτος.
Μέση Ανατολή
Ο κ. Γεραπετρίτης περιγράφει τον πόλεμο Ισραήλ – Χαμάς και τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή στους συνομιλητές του ως «το κύριο και άμεσο θέμα» του 2024. Κάτω από αυτό το πρίσμα, σχεδιάζει επισκέψεις στην ευρύτερη περιοχή ενώ φροντίζει να είναι σε διαρκή επαφή, εκτός δημοσιότητας, με τους πρεσβευτές των χωρών που εκπροσωπούν τον αραβικό κόσμο στην Αθήνα. Η ελληνική διπλωματία επιδιωκεί να έχει ρόλο και λόγο στοχεύοντας να καθιερωθεί ως ένας διεθνής «παίκτης» με όχημα την εμπιστοσύνη που είχε και από τις δύο πλευρές ώστε να προσφέρει «υπηρεσίες γέφυρας», στο μέτρο του δυνατού. Για το υπουργείο Εξωτερικών σημαντικός είναι ο ρόλος της χώρας τόσο στο πεδίο των ανθρωπιστικών διαδρόμων όσο και σε εκείνο της «επόμενης μέρας», όπου προβάλλει η ανάγκη για μια διεθνή διάσκεψη που θα οριοθετήσει το μέλλον της περιοχής.
Φορτηγά με βοήθεια στη Γάζα. Η ελληνική διπλωματία θέλει να προσφέρι υπηρεσίες γέφυρας μεταξύ των δύο πλευρών στο μέτρο του δυνατού
Υπενθυμίζεται ότι η Αθήνα πρόσφατα γνωστοποίησε, διά στόματος του υπουργού Αμυνας Νίκου Δένδια, την εντολή που έδωσε ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης για συμμετοχή στην επιχείρηση «Prosperity Guardian», η οποία αφορά την προστασία της Ναυτιλίας από τις επιθέσεις που πραγματοποιούν οι Χούθι στη σκιά του πολέμου στη Μέση Ανατολή. Οι οδηγίες και οι τελικές αποφάσεις για τη συμμετοχή της Ελλάδας αναμένονται μετά τις γιορτές, καθώς η επιχείρηση είναι ακόμη σε εμβρυακό στάδιο. Ο Γ. Γεραπετρίτης έχει επισημάνει επ’ αυτού με δηλώσεις του στη δημόσια τηλεόραση ότι «ο ελληνικός στόλος είναι ένα από τα πιο σημαντικά ζητήματα, τα οποία οφείλουμε να προστατεύουμε. Δεν θα κρυφτούμε ποτέ πίσω από οποιαδήποτε ευθύνη».
ΗΠΑ – Ελλάδα
Ηταν τέλη Νοεμβρίου όταν οι Γιώργος Γεραπετρίτης και Αντονι Μπλίνκεν συναντήθηκαν στο περιθώριο της Συνόδου των ΥΠΕΞ του ΝΑΤΟ, στις Βρυξέλλες. Η συνάντηση έγινε στη σκιά του πολέμου στη Μέση Ανατολή, με τον αμερικανό υπουργό Εξωτερικών να καλεί τον έλληνα ομόλογό του στην Ουάσιγκτον για τον νέο γύρο του Στρατηγικού Διαλόγου Ελλάδας – ΗΠΑ.
Ο τέταρτος γύρος είχε πραγματοποιηθεί στην Αθήνα τον Φεβρουάριο του 2023, όταν ο Ν. Δένδιας υποδέχθηκε τον Αντονι Μπλίνκεν στο υπουργείο Εξωτερικών, στη σκιά μιας άλλη κρίσης τότε, των φονικών σεισμών που έπληξαν την Τουρκία, δίνοντας ωστόσο το επικοινωνιακό βήμα και στρώνοντας το έδαφος για την επαναπροσέγγιση Αθήνας – Αγκυρας.
Στους βασικούς πυλώνες του ελληνοαμερικανικού Στρατηγικού Διαλόγου περιλαμβάνονται κεφάλαια όπως η Περιφερειακή Συνεργασία, η Αμυνα και η Ασφάλεια, η Επιβολή του Νόμου και Αντιμετώπιση της Τρομοκρατίας, το Εμπόριο και οι Επενδύσεις, η Ενέργεια και το Περιβάλλον, οι Ανθρωπιστικές Προκλήσεις και η Ετοιμότητα για την Αντιμετώπιση των Καταστροφών, καθώς και οι Δεσμοί μεταξύ των δύο λαών.
Στην ατζέντα των συνομιλιών που πραγματοποιούνται στο πλαίσιο της Αμυνας και Ασφάλειας εντάσσεται και η Συμφωνία Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας Ελλάδας – ΗΠΑ (γνωστή με το αρκτικόλεξο MDCA), η οποία αφορά και τις «διευκολύνσεις» που παρέχει η Αθήνα στην Ουάσιγκτον, μέσω των βάσεων στη χώρα μας και με κύριους άξονες την Αλεξανδρούπολη, τη Σούδα, αλλά και τη Λάρισα.
Στο ίδιο πλαίσιο, εντάσσεται και η συζήτηση για το αν θα μπορούσε η ελληνική πλευρά να διαπραγματευθεί και την ένταξη ενός νησιού στον σχεδιασμό που έχει ήδη ξεκινήσει από την αμερικανική Βουλή. Ενώ στο ίδιο κεφάλαιο εντάσσονται και οι αμυντικοί εξοπλισμοί, με την Αθήνα να είναι σε αναμονή για την τυπική απάντηση της Ουάσιγκτον όσον αφορά την προμήθεια των F-35, που χαρακτηρίζεται ειλημμένη απόφαση, καθώς και άλλα εξοπλιστικά προγράμματα που αφορούν το Πολεμικό Ναυτικό και όχι μόνο.
Ινδία
Μετά την επίσκεψη του Ναρέντα Μόντι στην Ελλάδα, η ελληνική κυβέρνηση θέλει να ενδυναμώσει περαιτέρω τις σχέσχεις με την πολυπληθέστερη χώρα στον κόσμο
Ο πρωθυπουργός της Ινδίας Ναρέντρα Μόντι πραγματοποίησε επίσκεψη στην Αθήνα τον περασμένο Αύγουστο, κατά την οποία ο Κυριάκος Μητσοτάκης αναφέρθηκε στη βούληση της Ελλάδας για αναβάθμιση της συνεργασίας με το Νέο Δελχί σε στρατηγική σχέση. Στην ατζέντα του υπουργείου Εξωτερικών είναι επίσκεψη Γεραπετρίτη στην Ινδία το 2024, πιθανότατα πριν από τις εκλογές στη χώρα, οι οποίες αναμένονται μεταξύ Απριλίου και Μαΐου του ερχόμενου έτους. Στην Ινδία δεν αποκλείεται να βρεθεί και ο υφυπουργός Εξωτερικών, αρμόδιος για την οικονομική διπλωματία, Κώστας Φραγκογιάννης, ενώ η επίσκεψη του Πρωθυπουργού θα πρέπει σίγουρα να περιμένει τις εκλογές.
Επιδιώκοντας να χτίσει νέες γέφυρες, η Αθήνα φιλοδοξεί να οικοδομήσει μία ακόμα που θα συνδέει την Ινδία με την Ευρωπαϊκή Ενωση, μέσω αραβικών χωρών και Ελλάδας, καθώς οι σχέσεις με το Νέο Δελχί τα τελευταία χρόνια βελτιώνονται διαρκώς. Η βάση για ένα ευρύτατο πλαίσιο διμερούς συμπόρευσης, από την οικονομία και την άμυνα έως τον πολιτισμό και τον τουρισμό, καθώς και από τη συνεργασία στον αγροτικό τομέα μέχρι την από κοινού άμυνα στις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, είναι δεδομένη. Ο στόχος που έθεσαν Ναρέντρα Μόντι και Κυριάκος Μητσοτάκης είναι την επόμενη τετραετία να διπλασιαστεί ο όγκος του διμερούς εμπορίου με την Ινδία, το οποίο, όπως τονίζεται και από τις δύο πλευρές, έχει σημαντικά περιθώρια βελτίωσης. Αξίζει ακόμα να σημειωθεί ότι οι δύο χώρες ταυτίζονται απόλυτα στον στόχο της διατήρησης της θαλάσσιας ασφάλειας, στην προσήλωση στο Διεθνές Δίκαιο και στη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας, δεδομένων και των ζητημάτων που απασχολούν τις δύο χώρες τόσο στην Ανατολική Μεσόγειο όσο και στον Ινδοειρηνικό Ωκεανό.
Τουρκία
Οταν ανέλαβε το χαρτοφυλάκιο του υπουργείου Εξωτερικών, ο κ. Γεραπετρίτης δήλωνε πως το γεγονός ότι ο ίδιος και ο τούρκος ομόλογός του Χακάν Φιντάν δεν είναι πολιτικοί καριέρας, που μπαίνουν στη μάχη της ψήφου, αλλά και το γεγονός ότι πρόκειται για δύο ανθρώπους του στενού περιβάλλοντος Μητσοτάκη και Ερντογάν μπορεί να λειτουργήσουν θετικά στην πορεία των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Μετά τη Διακήρυξη των Αθηνών, η οποία συνδέθηκε με τη νέα σελίδα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις και συνιστά ένα κείμενο που αποτελεί πολιτική δέσμευση για ηρεμία και αποφυγή προκλήσεων και απειλών μεταξύ των δύο πλευρών και το οποίο υπέγραψαν Μητσοτάκης και Ερντογάν, ύστερα από μια περίοδο ακραίας έντασης μεταξύ Αθήνας και Αγκυρας, δημιουργούνται προσδοκίες για μια νέα εποχή στα ελληνοτουρκικά.
Η Τουρκία παραμένει το μεγάλο κεφάλαιο της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής. Τον Φεβρουάριο αναμένονται στη γείτονα οι συναντήσεις στο πλαίσιο της θετικής ατζέντας και του πολιτικού διαλόγου, με επικεφαλής τους Κώστα Φραγκογιάνη και Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου, ενώ στην Αθήνα αναμένεται η τουρκική αντιπροσωπεία για τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης.
Η βαριά και δύσκολη ατζέντα περί υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ, ωστόσο, όπως έχει αναφέρει ο Γ. Γεραπετρίτης αναμένεται να ανοίξει όταν «ωριμάσουν οι συνθήκες», ενώ η Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου, που έχει επωμιστεί το βάρος του πολιτικού διαλόγου όταν συναντά τον τούρκο αναπληρωτή υπουργό Εξωτερικών Μπουράκ Ακτσαπάρ, κινείται βάσει του δόγματος «ένα βήμα τη φορά».
Για το Μέγαρο Μαξίμου και το ΥΠΕΞ σημασία έχει τα αποτελέσματα του Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας να μετουσιωθούν σε πράξεις και εμπέδωση της ηρεμίας, πάνω στην οποία θα οικοδομηθεί η εμπιστοσύνη που θα δώσει την ευκαιρία και στον διάλογο να προχωρήσει στα πιο δύσκολα ζητήματα και εφόσον θεωρηθεί ότι υπάρχει δυνατότητα εξεύρεσης κοινού εδάφους να ανοίξει ίσως ο δρόμος για την παραπομπή της οριοθέτησης υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Μέχρι τότε το στοίχημα είναι να μην επιστρέψουμε στον φαύλο κύκλο της έντασης, με τους υπουργούς Μετανάστευσης και Ασύλου αλλά και Ναυτιλίας να μπαίνουν επίσης στο παιχνίδι των ισορροπιών, από τους δικούς τους τομείς. Και το στοίχημα να παραμένει. Στον διπλωματικό ορίζοντα της Αθήνας και το Κυπριακό, με στόχο να σπάσει το αδιέξοδο, κάτι το οποίο αυτή τη στιγμή δεν μοιάζει να είναι εφικτό.
Η Αθήνα στη μάχη της κλματικής αλλαγής
Τον Απρίλιο η Αθήνα ετοιμάζεται να υποδεχθεί το Our Ocean Conference σε μια διοργάνωση που έχει στόχο να συμβάλει ενεργά στην αντιμετώπιση των παγκόσμιων προκλήσεων προστασίας των ωκεανών. Το Our Ocean Conference του 2024 χαρακτηρίζεται ορόσημο, αφού είναι τα δέκα χρόνια από την πρώτη διοργάνωση του 2014, με πρωτοβουλία του τότε αμερικανού υπουργού Εξωτερικών και νυν ειδικού απεσταλμένου των ΗΠΑ για το Κλίμα, Τζον Κέρι. Η Διάσκεψη των Νέων (Youth Leadership Summit), που θα πραγματοποιηθεί την πρώτη μέρα του Συνεδρίου, αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της, εστιάζοντας στη συμμετοχή της νεολαίας στην προστασία των ωκεανών.
Το Our Ocean Conference toy 2024 θα γίνει στην Αθήνα, δέκα χρόνια μετά την πρώτη διοργάνωση με πρωτβουλία του νυν ειδικού απεσταλμένου των ΗΠΑ για το Κλίμα Τζον Κέρι
Οι εργασίες του Συνεδρίου θα επικεντρωθούν στις θεματικές που αφορούν τις θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές, τη βιώσιμη μπλε οικονομία, την κλιματική αλλαγή, τη θαλάσσια ασφάλεια, τη βιώσιμη αλιεία και τη ρύπανση των θαλασσών. Οι σύνεδροι θα εστιάσουν σε θέματα όπως ο βιώσιμος τουρισμός στις παράκτιες περιοχές και στα νησιά, η πράσινη ναυτιλία, η μείωση της πλαστικής ρύπανσης και των μικροπλαστικών στις θάλασσες αλλά και η πράσινη μετάβαση στη Μεσόγειο, μια θάλασσα που συνδέει τρεις ηπείρους, ως ένα οριζόντιο στοιχείο που διατρέχει και τις έξι προαναφερθείσες θεματικές δράσης του Συνεδρίου.
Η υποψηφιότητα για το Συμβούλιο Ασφαλείας
Το σύνθημα της ελληνικής υποψηφιότητας για το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΓΕ είναι: «Διάλογος, Διπλωματία, Δημοκρατία»
Η υποψηφιότητα της Ελλάδας για μια θέση μη μόνιμου μέλους στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ την περίοδο 2025-26 ήταν στους βασικούς άξονες του ΥΠΕΞ την προηγούμενη τετραετία, στη σκιά και της έντασης στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Υπήρξε μια αφορμή για σειρά επισκέψεων, με τον Δένδια να τη χρησιμοποιεί προκειμένου να προωθήσει τις θέσεις της Αθήνας σε μια περίοδο ιδιαίτερα δύσκολη. Ο στόχος θα εκπληρωθεί επί Γεραπετρίτη, με τις εκλογές να έχουν προγραμματιστεί να πραγματοποιηθούν σε Γενική Συνέλευση του Οργανισμού τον Ιούνιο 2024.
Το σύνθημα της ελληνικής υποψηφιότητας είναι: «Διάλογος, Διπλωματία, Δημοκρατία», που επιλέχθηκαν ως τρεις ελληνικές λέξεις με παγκόσμια απήχηση και αποτελούσαν και συγκεκριμένα μηνύματα για την κρίση στα ελληνοτουρκικά, η οποία είχε ήδη μπει σε τροχιά ύφεσης, αλλά επηρεάζει σαφώς τις κινήσεις της ελληνικής διπλωματίας. Ο διάλογος είναι η πράξη της ανταλλαγής λογικών επιχειρημάτων. Σύμφωνα με τον Σωκράτη, ο διάλογος ήταν ο δρόμος προς την αλήθεια, ο δρόμος προς τη γνώση. Η διπλωματία έχει τη ρίζα της στη λέξη «δύο». Η διπλωματία βασίζεται στον διάλογο. Ως λαοί, ως έθνη, χρησιμοποιώντας τη διπλωματία μέσω του διαλόγου, μπορούμε να ξεπεράσουμε τις διαφορές μας. Μπορούμε να καταλήξουμε σε κοινές λύσεις. Η δημοκρατία στην κυριολεξία σημαίνει η κυριαρχία του λαού. Γεννημένη στην αρχαία Αθήνα, η δημοκρατία βασίζεται επίσης στον διάλογο, στην ανοιχτή ανταλλαγή επιχειρημάτων στην «αγορά». Ενώ είναι σαφές ότι δεν υπάρχουν «σιωπηλές δημοκρατίες».
Οι βασικές προτεραιότητες της ελληνικής υποψηφιότητας είναι:
1. Ειρηνική επίλυση διαφορών.
2. Σεβασμός του Διεθνούς Δικαίου και των κανόνων και αρχών του Καταστατικού Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών.
3. Γυναίκες, Ειρήνη και Ασφάλεια.
4. Κλιματική Αλλαγή και Ασφάλεια.
5. Ναυτική ασφάλεια.
6. Παιδιά σε ένοπλες συγκρούσεις.
