Ετος απειλών και «πολεμικής ρητορικής» χαρακτηρίζεται το 2022 όσον αφορά τις σχέσεις Τουρκίας – Ελλάδας. Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν παρά τις αντιστάσεις που προβάλλει η τουρκική κοινωνία εργάζεται μεθοδικά στο χτίσιμο του αφηγήματος της «ελληνικής απειλής» η οποία θα μπορούσε να δικαιολογήσει – ενδεχομένως – ενέργειες της Αγκυρας που θα παρουσιάζονταν ως «απαραίτητες για την προάσπιση των συμφερόντων της».
«Ενας εξωτερικός εχθρός που απειλεί τη χώρα, ακόμα και αν δεν είναι πραγματικός, είναι πάντα χρήσιμος σε προεκλογική περίοδο και όχι μόνο» παραδέχονται τούρκοι αναλυτές στο «Βήμα της Κυριακής». Ενώ την ίδια στιγμή τα δημοσιεύματα και στον διεθνή Τύπο που θέτουν το ερώτημα αν η ένταση που αποτυπώνεται στη ρητορική Ερντογάν και των αξιωματούχων του, έχοντας ήδη κάνει τις επιθέσεις στην Ελλάδα «μόδα» στον λόγο των πολιτικών στην Τουρκία, μπορεί να οδηγήσουν ακόμα και στην «πρώτη σύγκρουση ανάμεσα σε μέλη του ΝΑΤΟ»…
Διαβάστε επίσης – Ερντογάν: «Μόλις εκτοξεύσαμε τον πύραυλο, μπήκε αμέσως στην ατζέντα της Ελλάδα – Θα έρθει και συνέχεια»
Ο πύραυλος και τα γεωτρύπανα
Ο ίδιος ο Ερντογάν άλλωστε φροντίζει να συντηρεί το θέμα ψηλά στην ατζέντα. Ενώ ο πληθωρισμός στη χώρα ξεπερνά το 85% και η οικονομική κρίση απειλεί να τον καταβροχθίσει. Διαφημίζοντας τη δοκιμή του τουρκικής κατασκευής βαλλιστικού πυραύλου Tayfun ο τούρκος πρόεδρος μίλησε (A Haber) για τον «πύραυλο που τρέλανε τους Ελληνες» υποσχόμενος βελτίωση του βεληνεκούς του και φροντίζοντας να υπογραμμίσει ότι «η Αθήνα είναι εντός της εμβέλειάς του». Επέμεινε δε και στο θέμα των γεωτρήσεων, επαναφέροντας στην ατζέντα την απειλή ενός τουρκικού γεωτρύπανου ή σεισμογραφικού, αυτή τη φορά επικαλούμενος τις συμφωνίες Τουρκίας – Λιβύης, και δη το τελευταίο μνημόνιο για τους υδρογονάνθρακες. Με την Τρίπολη να είναι σαφές ότι θα αποτελέσει τον δίαυλο για τη μεθόδευση των νέων προκλήσεων της Αγκυρας, ενώ το σενάριο ενός τουρκικού ερευνητικού νότια της Κρήτης με άδεια της Λιβύης είναι πλέον υπαρκτό. Γεγονός που θα αύξανε την ένταση και στο πεδίο στο επίπεδο του 2020. Στο ίδιο πλαίσιο ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου που προηγήθηκε υπενθύμισε το casus belli και διεμήνυσε ότι η Τουρκία δεν θα επιτρέψει ούτε ένα μίλι επέκταση των χωρικών υδάτων της Ελλάδας, πέραν των έξι που ισχύουν σήμερα, στο Αιγαίο.
Το παζάρι με τη Δύση
Οι πιο ψύχραιμοι αναγνωρίζουν ότι σε συνθήκες που η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία βρίσκεται σε εξέλιξη δεν ευνοείται μια ακραία κίνηση εκ μέρους της Αγκυρας, και αυτό είναι σαφές και για τον Ερντογάν, ο οποίος θέλει να παζαρέψει με τη Δύση για τα συμφέροντα της Τουρκίας αλλά όχι να πάρει διαζύγιο από το ΝΑΤΟ. Μάλλον το αντίθετο. Τα ελληνοτουρκικά είναι στην εμβέλεια του «Τυφώνα» του Ερντογάν ως στοιχείο διαπραγμάτευσης και εκβιασμού στο παζάρι της Αγκυρας. Και αποτελούν επίσης μέρος της στρατηγικής ισχύος που χτίζει η Αγκυρα στην περιοχή εδώ και καιρό. Και σε αυτές τις συνθήκες τούρκοι αναλυτές και διπλωμάτες δηλώνουν πως ένα «θερμό επεισόδιο» δεν θα το ήθελε ο Ερντογάν – αυτή τη στιγμή -, ένα «ατύχημα» ωστόσο σε συνθήκες ακραίας ρητορικής και πόλωσης δεν μπορεί να αποκλειστεί. Ενα επεισόδιο με αιχμή το Μεταναστευτικό ή με αφορμή ένταση με ψαράδες θεωρείται από αρκετούς το πιθανότερο σενάριο. Τα όσα συνέβησαν στο Αιγαίο την περασμένη εβδομάδα, με το Λιμενικό να καταγγέλλει είσοδο τουρκικής ακταιωρού σε ελληνικά χωρικά ύδατα και επικίνδυνους ελιγμούς, θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν και προσπάθεια η ελληνική πλευρά να είναι αυτή που θα «τραβήξει τη σκανδάλη». Και αυτά ενώ συνεχίζονται υπερπτήσεις και παραβιάσεις.
Διάλογος με… όρους Αγκυρας
Ακόμα και όσοι αναγνωρίζουν ότι πρέπει να πέσουν οι τόνοι και να βρεθεί τρόπος επανεκκίνησης του διαλόγου, έστω και όχι σε επίπεδο κορυφής, δεν μπορούν να δουν πώς θα μπορούσε να γίνει αυτό σε συνθήκες πολεμικών δηλώσεων. Και στην Τουρκία είναι σαφές σε αρκετούς ότι το τουρκολιβυκό μνημόνιο ήταν κίνηση πολιτικής ως «αντίδραση» στη συμφωνία του EastMed, ωστόσο επιμένουν στην αποστρατιωτικοποίηση των νησιών και σε ένα πλαίσιο διαλόγου με όρους περισσότερο Αγκυρας και λιγότερο Διεθνούς Δικαίου. Οι εκλογές είναι μπροστά και την επόμενη μέρα η Αθήνα θα έχει να αντιμετωπίσει μια νέα τουρκική κυβέρνηση. Με τον Ερντογάν ή χωρίς…
Το αγκάθι της Λιβύης και η νέα ρήξη Αγκυρας – Καΐρου
Την εξομάλυνση των σχέσεων της Τουρκίας με χώρες του αραβικού κόσμου και απώτερο στόχο την οικονομία έθετε ως στόχο στο τέλος του 2020 ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Στην εξίσωση έβαζε και την Αίγυπτο, αναγνωρίζοντας «δυσκολίες» αλλά απαιτώντας πρόοδο. Ωστόσο το 2022 και ύστερα από δύο γύρους διερευνητικών επαφών ο αιγύπτιος ΥΠΕΞ, Σάμεχ Σούκρι, ανακοίνωσε εκ μέρους του Καΐρου ότι οι προσπάθειες σταματούν. Εδειξε δε ως τη σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι τη Λιβύη και τη νέα συμφωνία Αγκυρας – Τρίπολης για την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων. Η διακοπή χαρακτηρίστηκε αποτέλεσμα της στάσης αρχών που τηρεί το Κάιρο. Με την Αίγυπτο ουσιαστικά να καθιστά σαφές ότι η προσπάθεια της Τουρκίας να μετατρέψει τη Λιβύη, με την οποία μοιράζεται κοινά σύνορα, σε προτεκτοράτο δεν είναι αποδεκτή. Πίσω από την Αίγυπτο δείχνει να στοιχίζεται και η ελληνική διπλωματία, με δεδομένο ότι το Κάιρο είναι στα τραπέζια διαλόγου για τη Λιβύη.
Για την Αίγυπτο άλλωστε οι σχέσεις της Αγκυρας με τους Αδελφούς Μουσουλμάνους είναι κόκκινη γραμμή, ενώ δημοσιεύματα και καταγγελίες έχουν συνδέσει την Αδελφότητα με τον προσωρινό πρωθυπουργό Αμπντούλ Χαμίντ Ντμπέιμπα και όχι μόνο. Ο Σούκρι έχει καλέσει και δημόσια τον ΟΗΕ να αναλάβει πρωτοβουλίες για την κυβέρνηση της Λιβύης, της οποίας, όπως επισημαίνει, η θητεία έχει λήξει.
Αγεφύρωτη απόσταση
Σύμφωνα με την Αίγυπτο στους δύο γύρους των διερευνητικών με την Τουρκία δεν υπήρξε καμία πρόοδος και η απόσταση παραμένει αγεφύρωτη. Παρά τις διαρροές περί του αντιθέτου από την πλευρά της Αγκυρας, η οποία επιχειρούσε επανειλημμένα να δημιουργήσει εικόνα ακόμα και συμφωνίας με την αιγυπτιακή πλευρά για καθορισμό θαλασσίων ζωνών εις βάρος της Αθήνας. Τουρκικές πηγές δηλώνουν ότι δεν μπορούν να προβλέψουν τις εξελίξεις, αναγνωρίζουν ωστόσο την προσπάθεια της Αγκυρας να εργαλειοποιήσει την κατάσταση στη Λιβύη και να την αξιοποιήσει προς όφελος των συμφερόντων της. Ενώ αιγυπτιακές πηγές σημειώνουν ότι η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και οι κρίσεις που φέρνει – μεταξύ άλλων, ενεργειακή και επισιτιστική – δεν άφησαν χώρο στη διεθνή κοινότητα να ασχοληθεί με τη Λιβύη και άλλα ζητήματα που μπορούν να διαταράξουν την ασφάλεια και σταθερότητα της περιοχής.
Εν αναμονή της Συνόδου για το κλίμα
Η παρουσία ή μη του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στη Σύνοδο για το Κλίμα (COP27) που φιλοξενείται στην Αίγυπτο αναμένεται να έχει ενδιαφέρον, καθώς και οι επαφές στο περιθώριο, στη σκιά και των γεωπολιτικών εξελίξεων, με την Ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή να αναδεικνύουν τη σημασία τους στον νέο χάρτη των συμμαχιών, δεδομένης και της ενεργειακής κρίσης.
