Η συζήτηση για την επέκταση των χωρικών υδάτων της Ελλάδας νοτίως – και ίσως ανατολικά – της Κρήτης στα 12 ναυτικά μίλια επανήλθε με έμφαση μετά την υπογραφή του νέου τουρκολιβυκού μνημονίου για τους υδρογονάνθρακες.
Με κάποιους να υποστηρίζουν ότι η Ελλάδα πρέπει να κινηθεί άμεσα προκειμένου να αντιδράσει στα νέα τετελεσμένα που επιχειρεί να επιβάλει η Τουρκία και κάποιους να σημειώνουν ότι μία τέτοια κίνηση θα ισοδυναμούσε με «γροθιά στο μαχαίρι», που θα κλιμάκωνε την ένταση και θα έφερνε την Αθήνα σε δυσχερή θέση και απέναντι στους συμμάχους της. Στο αν η Αγκυρα θα αντιδρούσε σε μία πιθανή επέκταση της ελληνικής αιγιαλίτιδας ζώνης στα 12 ναυτικά μίλια, τουρκικές πηγές απαντούν ότι αυτό θα συνέβαινε μόνο αν αφορούσε και τα ανατολικά της Κρήτης. Για να συμπληρώσουν με νόημα ότι νότια της Κρήτης η Τουρκία δεν θα είχε πρόβλημα, αλλά θα αντιδρούσε η Λιβύη.
Διαβάστε επίσης – Γιαϊτζί: Γιατί η Τουρκία δεν μπορεί να ανεχθεί επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων
«Οταν και όπως η ίδια θα επιλέξει»
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης έχει αναφερθεί στο θέμα από το βήμα της Βουλής, στις 20 Ιανουαρίου 2021, κατά τη συζήτηση για την επέκταση των χωρικών υδάτων στο Ιόνιο. «Η Ελλάδα προφανώς μπορεί και στην Κρήτη να ασκήσει αυτό το δικαίωμα. Ομως σε χρόνο με τρόπο και υπό συνθήκες που η ίδια θα επιλέξει» είχε αναφέρει ο Πρωθυπουργός, με τις δηλώσεις του να εκλαμβάνονται ως προαναγγελία. Αλλωστε ήδη είχε διαρρεύσει ότι είχε δοθεί εντολή να ξεκινήσει η προεργασία από τις αρμόδιες υπηρεσίες του υπουργείου Εξωτερικών για το κλείσιμο των κόλπων και τη χάραξη των γραμμών βάσης. Ωστόσο ο Πρωθυπουργός ποτέ δεν εμφανίστηκε έτοιμος να προχωρήσει στο βήμα αυτό. Και όπως λένε οι πληροφορίες του «Βήματος», ιδιαίτερα αυτή η περίοδος, που χαρακτηρίζεται από υψηλή ένταση στη ρητορική της Τουρκίας απέναντι στην Ελλάδα, μία τέτοια κίνηση θα μπορούσε να ερμηνευθεί ως η αφορμή που αναζητεί η Αγκυρα για να τραβήξει τη σκανδάλη. Μία κίνηση που όπως λένε διπλωματικές πηγές με γνώση των διαβουλεύσεων στο Μέγαρο Μαξίμου, θα μπορούσε να φέρει την αντίδραση τόσο των ΗΠΑ, ακόμα και της Γαλλίας, αφού θα συνέβαλλε σε περαιτέρω κλιμάκωση της έντασης που απειλεί με αποσταθεροποίηση την περιοχή. Θα μετέτρεπε δηλαδή, σύμφωνα με αυτή την άποψη, την Ελλάδα από δύναμη που εγγυάται τη «σταθερότητα και την ασφάλεια» σε παράγοντα αποσταθεροποίησης που «οπλίζει» το χέρι της Τουρκίας. Και αυτό, όπως υπογραμμίζουν ανώτατες πηγές του ΥΠΕΞ, θα ήταν σαν να παίζει η Αθήνα το παιχνίδι της Αγκυρας, κάτι που ο Κυριάκος Μητσοτάκης δεν θέλει σε καμία περίπτωση.
Ευθυγραμμισμένος με το Μαξίμου
Ο υπουργός Εξωτερικών, Νίκος Δένδιας, εμφανίζεται να ευθυγραμμίζεται με τις θέσεις του Μεγάρου Μαξίμου επαναλαμβάνοντας στο «Βήμα» (16/10/2022) ότι «η επέκταση των χωρικών υδάτων θα γίνει όταν η κυβέρνηση θεωρήσει ότι θα είναι προς το εθνικό συμφέρον. Βεβαίως, της επέκτασης πρέπει να προηγηθεί μια τεχνική προεργασία, όπως η χάραξη ευθειών γραμμών βάσης και το κλείσιμο των κόλπων, προεργασία η οποία βαίνει προς ολοκλήρωση. Ομως, η προεργασία αυτή δεν αποτελεί από μόνη της προάγγελο άλλων εξελίξεων». Ακόμα και αν ο κ. Δένδιας δείχνει ότι υπό συνθήκες θα μπορούσε να στηρίξει την επέκταση των χωρικών υδάτων, σε μία τέτοια περίοδο έντασης, δείχνει να σκέφτεται κάθε κίνηση δύο φορές. Και δημοσίως να μη διαφοροποιείται από το Μαξίμου, κάνοντας και αυτός ένα βήμα πίσω, αν και ίσως θα ήθελε να υποστηρίξει μία τέτοια πρωτοβουλία.
Η θέση ΣΥΡΙΖΑ και τα «τετελεσμένα»
Και αν η κυβέρνηση θεωρεί ότι σε αυτή την περίοδο ένας δισταγμός μπορεί να είναι καλύτερος από μία παράτολμη κίνηση με απρόβλεπτες συνέπειες, για τον ΣΥΡΙΖΑ η γραμμή που εξέφρασε και ο αρμόδιος τομεάρχης του κόμματος, Γιώργος Κατρούγκαλος, είναι πως θα έπρεπε να έχει προχωρήσει η επέκταση των χωρικών υδάτων και να έχουν ζητηθεί κυρώσεις από την ΕΕ κατά της Τουρκίας.
Ορισμένοι διπλωμάτες θεωρούν, πάντως, ότι η Αθήνα είναι ήδη ενώπιον τετελεσμένων, μετά τις κινήσεις του «Ορούτς Ρέις» το 2020 στα έξι ναυτικά μίλια από Ρόδο, Κάρπαθο και Καστελλόριζο, αλλά και με τις συμφωνίες που έχει υπογράψει η Τουρκία με τη Λιβύη, χωρίς να έχουν επιβληθεί κυρώσεις από την ΕΕ. Και ως εκ τούτου απαιτούνται συγκεκριμένες πρωτοβουλίες.
Η εργαλειοποίηση της Λιβύης στο παιχνίδι της έντασης
Η Λιβύη και η ανάγκη του Αμπντούλχαμιντ Ντμπέιμπα να κρατηθεί στην εξουσία γίνεται ένα όργανο στα χέρια της Τουρκίας στο παιχνίδι της έντασης με την Ελλάδα μέσω τρίτων. Η εξάρτηση της κυβέρνησης Ντμπέιμπα από την Αγκυρα αυξήθηκε ακόμα περισσότερο μετά και τις δύο τελευταίες στρατιωτικές συμφωνίες. Ο λίβυος πρωθυπουργός άλλωστε δήλωσε μετά την υπογραφή της συμφωνίας με την Τουρκία για τους υδρογονάνθρακες τις προθέσεις του, κάνοντας λόγο για διαφορές με την Ελλάδα όσον αφορά την περιοχή νότια της Κρήτης, διαμηνύοντας ότι δεν μπορεί να είναι αυτός που θα δώσει «το μερίδιο της Λιβύης σε άλλη χώρα. Σε αυτό το θέμα δεν υποχωρούμε ούτε μια σπιθαμή».
«Να μην εμφανιστεί ως αντίδραση στις συμφωνίες Τρίπολης – Αγκυρας»
Το ζήτημα απασχολεί και τους ακαδημαϊκούς. Για τον Πέτρο Λιάκουρα, καθηγητή Διεθνούς Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Πειραιά, είναι απαραίτητο η επέκταση των χωρικών υδάτων να συνδυαστεί με μία προοπτική οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών Ελλάδας – Λιβύης και όχι να εμφανιστεί ως αντίδραση ή αντίποινα στις συμφωνίες Τρίπολης – Αγκυρας. Υπογραμμίζει δε ότι «πάνω από όλα προέχει η διαβούλευση της Ελλάδας με τη Λιβύη για οριοθέτηση και ει δυνατόν προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης». Υπενθυμίζει δε μιλώντας στο «Βήμα της Κυριακής» ότι «η Τουρκία έχει δηλώσει ότι τυχόν επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης στο Αιγαίο – και όχι για την Ανατολική Μεσόγειο – αυτό θα συνιστά casus belli. Οσον αφορά δε την περιοχή που η Αγκυρα έχει οριοθετήσει με το παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο έχει δηλώσει με σχετική επιστολή 13/11/2019 στον ΟΗΕ – λίγο πριν από την υπογραφή της πρώτης συμφωνίας με την Τρίπολη – ότι τα νησιά θα πρέπει να παραμείνουν στην υπάρχουσα συνθήκη των χωρικών υδάτων στα έξι μίλια γιατί τυχόν επέκτασή της θα καταπατήσει τουρκική υφαλοκρηπίδα. Βάζοντας έναν φραγμό που δεν είναι ακριβώς casus belli, αλλά αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο να αντιδράσει».
Για την περιοχή νότια της Κρήτης η επέκταση των χωρικών υδάτων θα χρειαζόταν σύμφωνα με τον κ. Λιάκουρα γιατί «δεν ξέρουμε μέχρι πού θα φτάσουν οι διεκδικήσεις της Λιβύης με βάση τις συντεταγμένες που πρόκειται να καταθέσει. Από τους τουρκικούς χάρτες προκύπτει ότι οι διεκδικήσεις της θα φτάσουν λίγο έξω από ακτές της Κρήτης. Εκεί είναι ένα ζήτημα που κάποιος πρέπει να σκεφτεί από δύο πλευρές. Τόσο από την πλευρά των αντιδράσεων που μπορεί να προκαλέσει η Λιβύη με τουρκική υποστήριξη, αλλά και από την πλευρά να αποτρέψει τυχόν επεκτάσεις ΑΟΖ που να μπορεί επηρεάζουν τη Γαύδο». Υπενθυμίζει ότι η Λιβύη έχει αντιδράσει ήδη από τον Σεπτέμβριο του 2019 με διαμαρτυρία που έχει κατατεθεί για τα θαλασσοτεμάχια που αφορούσαν τον νόμο Μανιάτη, νότια της Κρήτης. Και το ερώτημα όπως λέει είναι «αν κατατεθούν συντεταγμένες που θα φτάσουν μία ανάσα από τη Γαύδο και ξεκινήσουν ενέργειες από πλευρά Τουρκίας για λογαριασμό Λιβύης δεν θα είναι μία προκλητική ενέργεια απέναντι στην Ελλάδα;».
