Η «πλήρης» ένταξη στην ΕΕ, δηλαδή η υιοθέτηση του ευρώ (20ό μέλος της ευρωζώνης) και η συμμετοχή στη Σένγκεν (27ο μέλος του ευρωπαϊκού χώρου χωρίς σύνορα), ήρθε πολύ πρόσφατα για την Κροατία: την 1η Ιανουαρίου 2023. Ομως δεν είναι μικρό επίτευγμα για μια χώρα που κήρυξε την ανεξαρτησία της από τη Γιουγκοσλαβία το 1991 και αμέσως ακολούθησε ο πόλεμος με τη Σερβία, που τελείωσε τον Αύγουστο του 1995 με την Κροατία νικήτρια αλλά κατεστραμμένη.
Με το τέλος του πολέμου η Κροατία ήρθε αντιμέτωπη με πολλές προκλήσεις, από την ανοικοδόμηση μέχρι την εγκαθίδρυση της δημοκρατίας. Δεν τα κατάφερε και άσχημα: έγινε επισήμως μέλος της ΕΕ την 1η Ιουλίου 2013, μόλις η δεύτερη (μετά τη Σλοβενία) και τελευταία μέχρι σήμερα από τις έξι Δημοκρατίες της πρώην Γιουγκοσλαβίας.
Επόμενος στόχος η συμμετοχή της χώρας στον ΟΟΣΑ: οι διαπραγματεύσεις ξεκίνησαν πέρυσι και η Κροατία ελπίζει να γίνει πλήρες μέλος το 2025. Η συμμετοχή στον ΟΟΣΑ περιγράφεται από το Ζάγκρεμπ ως ο τελευταίος μεγάλος στόχος της εξωτερικής πολιτικής της Κροατίας.
Από όλες τις Δημοκρατίες της πρώην Γιουγκοσλαβίας η Κροατία έχει τις περισσότερες συνοριακές διαμάχες. Οι κυριότερες είναι με τη Σλοβενία, σε βαθμό μάλιστα που καθυστέρησαν την ένταξη της Κροατίας στην ΕΕ. Η σημαντικότερη διαμάχη αφορά τα θαλάσσια σύνορα, δηλαδή αν το σύνορο θα τοποθετηθεί στη μέση, το οποίο σημαίνει ότι η Κροατία θα συνορεύει διά θαλάσσης με τη Σλοβενία και την Ιταλία, ή αν θα χαραχτεί με τρόπο που θα δίνει στην Κροατία πρόσβαση και στα διεθνή ύδατα.
Το 20% του ΑΕΠ της Κροατίας προέρχεται από τον τουρισμό. Η τουριστική βιομηχανία τετραπλασιάστηκε από την ανεξαρτησία μέχρι σήμερα και πλέον υποδέχεται περισσότερους από 11 εκατ. τουρίστες τον χρόνο. Ενα 15% από αυτούς είναι γυμνιστές – naturists στα αγγλικά -, που σημαίνει ότι επιδίδονται σε έναν μη σεξουαλικό κοινωνικό γυμνισμό δημοσίως.
Ο ανθηρός τουρισμός… γυμνιστών
Η Κροατία υποστηρίζει ότι είναι η πρώτη ευρωπαϊκή χώρα που ανέπτυξε εμπορικά θέρετρα γυμνιστών. Διαθέτει περισσότερα από 20 επίσημα θέρετρα για γυμνιστές και μεγάλο αριθμό πλαζ γυμνιστών. Ενα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζει η Κροατία είναι το δημογραφικό. Μόλις 1,41 παιδιά αντιστοιχούν σε κάθε γυναίκα, ενώ για τη διατήρηση του πληθυσμού στα ίδια επίπεδα απαιτούνται 2,1. Ως αποτέλεσμα, η χώρα έχει από τους γηραιότερους πληθυσμούς στη Γη, με μέσο όρο ηλικίας τα 43,3 έτη, που συνεχώς συρρικνώνεται: από το 2008 ως το 2018 έχασε το 10% του πληθυσμού της.
Τα σύμβολα της Ούστασε, της ακροδεξιάς οργάνωσης που ιδρύθηκε το 1929 με στόχο την ανεξαρτησία της Κροατίας από τη Γιουγκοσλαβία (και συνεργάστηκε με τους ναζί στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο), είναι απαγορευμένα στην Κροατία από το 2013. Ομως υπάρχουν ακροδεξιά κόμματα σήμερα που έχουν δεσμούς με την Ούστασε και οι ειδικοί μιλούν για «νεο-ουστασισμό». Η ιδεολογία τους χαρακτηρίζεται από βλέψεις για τη Μεγάλη Κροατία (που θα περιλαμβάνει ολόκληρη τη Βοσνία και Ερζεγοβίνη και τμήματα της Σερβίας και του Μαυροβουνίου) και απέχθεια προς τους Σέρβους, το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για την πρώην Γιουγκοσλαβία, την ΕΕ και το ΝΑΤΟ.
Το σύνθημα «Ετοιμοι για την πατρίδα» της Ούστασε, που θεωρείται αντίστοιχο του ναζιστικού «Sieg heil», αναβίωσε μετά την ανεξαρτησία. Τα τελευταία χρόνια αυξάνεται η δημόσια παρουσία, για παράδειγμα σε τελετές μνήμης του πολέμου, μελών των Κροατικών Αμυντικών Δυνάμεων (HOS), ακροδεξιάς νεο-ουστασικής παραστρατιωτικής οργάνωσης που πολέμησε τους Σέρβους στη δεκαετία του ’90.
Το ακροδεξιό Κροατικό Κόμμα Δικαιωμάτων, που είχε λάβει 7% το 1992, είναι εκτός Βουλής εδώ και πολλά χρόνια. Αλλα ακροδεξιά κόμματα παραμένουν περιθωριακά. Στη Βουλή εκπροσωπείται το υπερδεξιό Κίνημα της Πατρίδας, που ήρθε τρίτο στις εκλογές του 2020 (με 10,89%) ζητώντας απαγόρευση των αμβλώσεων. Η Ακροδεξιά έχει εισχωρήσει στο ποδόσφαιρο (π.χ. κροάτες οπαδοί φωνάζουν το σύνθημα «Σκοτώστε τους Σέρβους») σε βαθμό που οι ειδικοί θεωρούν ότι οι ούλτρας των ομάδων αποτελούν σήμερα το πιο πρόσφορο έδαφος για τη διάδοση της νεοναζιστικής ιδεολογίας.
Ο πρώην μεταρρυθμιστής που «υπέκυψε» στον λαϊκισμό
Ως Σοσιαλιστής πρωθυπουργός της Κροατίας, την περίοδο 2011-2016, θεωρήθηκε ευρέως ένας φιλελεύθερος μεταρρυθμιστής που εισήγαγε προοδευτικά μέτρα στη χώρα, φέρνοντάς τη πιο κοντά στην ΕΕ, ενώ παράλληλα στηλίτευε τον εθνικισμό που έχει στοιχίσει ακριβά στα Βαλκάνια. Με τα χρόνια όμως, ιδίως αφότου ανέλαβε πρόεδρος της Κροατίας το 2020, ρέπει προς τον λαϊκισμό επιδεικνύοντας αμφιλεγόμενες απόψεις τις οποίες εκφράζει προκλητικά, φέρνοντας ενίοτε σε δύσκολη θέση τη χώρα του.
Ο 56χρονος Μιλάνοβιτς, γιος ενός κομμουνιστή οικονομολόγου και μιας καθηγήτριας, μεγάλωσε στο Ζάγκρεμπ, όπου σπούδασε νομικά, και στη συνέχεια, στα τέλη της δεκαετίας του ‘90, εργάστηκε ως σύμβουλος στις κροατικές αποστολές στην ΕΕ και στο ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες, ενώ την ίδια περίοδο εντάχθηκε στο Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα (SDP) της Κροατίας. Ούτε μια δεκαετία αργότερα, το 2007, εξελέγη πρόεδρος του SDP, το οποίο οδήγησε στην εξουσία μέσα σε τέσσερα χρόνια.
Ο Ζόραν Μιλάνοβιτς.
Ο Μιλάνοβιτς ανέλαβε πρωθυπουργός στα 45 του, ένας από τους νεότερους στην Ευρώπη, και όρισε μια νεανική κυβέρνηση με μέσο όρο ηλικίας τα 48 έτη. Η θητεία του στην πρωθυπουργία χαρακτηρίστηκε από την ολοκλήρωση της ένταξης της Κροατίας στην ΕΕ και προοδευτικά μέτρα, όπως το σύμφωνο συμβίωσης και ο γάμος ομόφυλων ζευγαριών (παρά τις έντονες αντιδράσεις και το «Οχι» σε σχετικό δημοψήφισμα, ο Μιλάνοβιτς αγνόησε το αποτέλεσμα λέγοντας ότι «δεν μας έκανε ούτε καλύτερους ούτε σοφότερους»).
Μετά την ήττα του στις εκλογές του 2016, ο Μιλάνοβιτς αποσύρθηκε από την πολιτική και εργάστηκε ως σύμβουλος του αλβανού πρωθυπουργού Εντι Ράμα. Υστερα από λίγα χρόνια όμως επέστρεψε για να διεκδικήσει επιτυχώς την προεδρία της χώρας, υποστηρίζοντας ότι επιθυμεί «μια σύγχρονη, προοδευτική, φιλοπερίεργη και ανοιχτή Κροατία». Η πρώτη του επίσκεψη ως προέδρου ήταν στην κροατική πόλη Ριέκα, που εκείνη τη χρονιά ήταν Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, όπου για να τιμήσει την τοπική παράδοση στη μουσική πανκ δήλωσε ότι «όταν οι Paraf (σ.σ.: κροατικό πανκ γκρουπ) έδιναν την πρώτη τους συναυλία, ο Σιντ Βίσιους δεν τραγουδούσε καν με τους Sex Pistols ακόμα. Τα στοιχεία αυτά είναι σημαντικά όσον αφορά τον πολιτιστικό χάρτη της Ευρώπης». Πρέπει να σημειωθεί ότι όσο και αν η Γιουγκοσλαβία είχε πανκ σκηνή από τα τέλη της δεκαετίας του ‘70 και ήταν η πρώτη κομμουνιστική χώρα που απέκτησε πανκ συγκροτήματα, επηρεάστηκε από τη βρετανική πανκ και τους Sex Pistols, και όχι το αντίθετο.
Από τη μια πλευρά, ο Μιλάνοβιτς δείχνει προοδευτικά στοιχεία – π.χ. «έκοψε» τους κληρικούς από την τελετή ορκωμοσίας του για την προεδρία, όπου ο εθνικός ύμνος της χώρας αποδόθηκε σε μια εναλλακτική εκδοχή που πυροδότησε συζητήσεις υπέρ και κατά, ή, λίγες ημέρες αργότερα, κατακεραύνωσε τους υπευθύνους για το κάψιμο ομοιώματος ομόφυλου ζευγαριού με παιδί. Από την άλλη, κάνει «τραμπικές» δηλώσεις, προσβάλλοντας χώρες και ηγέτες, όπως όταν παρομοίασε το lockdown για τον κορωνοϊό στην Αυστρία με ναζιστική μέθοδο, ενώ οι απόψεις του για τον πόλεμο στην Ουκρανία απηχούν συχνά τη ρωσική προπαγάνδα (ο κεντροδεξιός πρωθυπουργός Αντρέι Πλένκοβιτς έχει ακριβώς τις αντίθετες απόψεις και αλληλοκατηγορούνται ως πράκτορες της Ρωσίας και της Ουκρανίας αντίστοιχα). Ισως να φταίει ο έντονος ανταγωνισμός ανάμεσα στον πρόεδρο και στον πρωθυπουργό, ίσως ότι το 2024 θα πραγματοποιηθούν βουλευτικές και προεδρικές εκλογές, πάντως γεγονός είναι ότι ο Μιλάνοβιτς έχει κάνει εθνολαϊκιστική στροφή, περισσότερο όμως με τις δηλώσεις του παρά με τις πράξεις του.
Στις αρχές Αυγούστου συνυπέγραψε με άλλους πέντε προέδρους, ανάμεσα στους οποίους την Κατερίνα Σακελλαροπούλου, την «Εκκληση για τη Μεσόγειο» προκειμένου να ληφθούν επειγόντως μέτρα για την κλιματική αλλαγή.
