Στις 15 Ιουλίου του 1974, ένα βρετανικό τηλεοπτικό κανάλι είχε εγκαταστήσει ένα τρικάμερο στην οροφή του ξενοδοχείου Hill Hotel, στους Αγιους Ομολογητές της Λευκωσίας, λίγη ώρα μετά την εκδήλωση του πραξικοπήματος εναντίον του Μακαρίου. Από την οροφή του ξενοδοχείου έβλεπε κανείς όλη τη Λευκωσία και με ζουμ έως το τζαμί μιας πρώην χριστιανικής εκκλησίας στην καρδιά του τουρκικού θύλακα – ή «μαχαλά» όπως τον αποκαλούσαν οι Κύπριοι. Η κάμερα αυτή έδινε εικόνα σε όλον τον κόσμο.

Εκείνη την αποφράδα ημέρα όσοι Ελλαδίτες και Κύπριοι ζούσαν ή βρίσκονταν στο Λονδίνο παρακολουθούσαν «real picture on real time» τα σοβιετικής κατασκευής άρματα μάχης Τ-34 να κατευθύνονται προς το Προεδρικό Μέγαρο. Και όταν τα χαράματα της 20ής Ιουλίου άρχισε η απόβαση, η κάμερα έδωσε σε όλον τον κόσμο την εικόνα των τούρκων αλεξιπτωτιστών που έπεφταν πρώτα στους τουρκοκυπριακούς θύλακες, εν συνεχεία στον Πενταδάκτυλο και τέλος ανάμεσα στην Κερύνεια και στην παλιά Λευκωσία.

Η έφιππη αστυνομία

Και ενώ στην Κύπρο οι σειρήνες ούρλιαζαν, στο Λονδίνο ένα πλήθος, φοιτητές κυρίως, συγκεντρωνόταν έξω από την τουρκική πρεσβεία. Οι διαδηλωτές διαμαρτύρονταν με ελληνικές, κυπριακές και βρετανικές σημαίες και με συνθήματα εναντίον της εισβολής, αλλά και εναντίον της χούντας των Αθηνών. Αυτή θεωρούσαν άλλωστε υπεύθυνη για ό,τι συνέβαινε εκείνη την ώρα στην Κύπρο.

Παρά την οργή που ήταν εμφανής, ουδείς διαδηλωτής κινήθηκε απειλητικά εναντίον της τουρκικής πρεσβείας. Ξαφνικά, όμως, από το βάθος του δρόμου εμφανίστηκε η έφιππη μητροπολιτική αστυνομία. Πέρασαν μερικά λεπτά αναμονής πριν δοθεί το σύνθημα στους εφίππους να διαλύσουν τη διαδήλωση. Τα άλογα μπήκαν ανάμεσα στους διαδηλωτές, με αρκετή βαναυσότητα εκ μέρους των αστυνομικών, και η διαδήλωση διαλύθηκε. Αυτόπτης μάρτυρας θα θυμόταν αργότερα πως κάποια στιγμή ένας αστυνομικός έπεσε από το άλογό του για να τον βοηθήσουν οι διαδηλωτές να σηκωθεί. Εκείνος είπε ένα απλό «thanks», ανέβηκε στο άλογό του και άρχισε πάλι να κυνηγά τους διαδηλωτές. Και όλα αυτά την ώρα που άρχισαν να κυκλοφορούν τα βρετανικά tabloids, με την εφημερίδα «The Sun» να χαρακτηρίζει του τούρκους εισβολείς «The Barbarians».

Ηταν μια δύσκολη περίοδος κυρίως για τους φοιτητές. Το βρετανικό Home Office άρχισε να κάνει έλεγχο σε φοιτητές και σε άλλους ομογενείς για άδεια παραμονής και αν είχαν το περιβόητο work permit (άδεια εργασίας). Πολλοί που δεν είχαν, και με τον φόβο της απέλασης, συνωστίζονταν στο αεροδρόμιο του Gatwick με την ελπίδα να βρουν κάποια πτήση. Ηθελαν, έλεγαν, να πολεμήσουν. Να πάνε όμως πώς; Στην Κύπρο, το αεροδρόμιο της Λευκωσίας είχε βομβαρδιστεί και στην Ελλάδα επικρατούσε το χάος της επιστράτευσης. Η μόνη λύση για πολλούς που δήλωναν εθελοντές ήταν να επιχειρήσουν να έρθουν στην Ελλάδα οδικώς.

Στη διάρκεια της επιστροφής τους, και αφού διένυσαν 3.000 χιλιόμετρα έως την Αθήνα, συνέβησαν συνταρακτικά γεγονότα. Η χούντα των Αθηνών έπεσε, πλήθος κόσμου είχε συγκεντρωθεί στο αεροδρόμιο του Ελληνικού περιμένοντας τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, ο οποίος έφτανε στην Αθήνα με το αεροσκάφος που του παραχώρησε ο γάλλος πρόεδρος Βαλερί Ζισκάρ ντ’ Εστέν. Οι Ελληνες ενώθηκαν για να γιορτάσουν την επιστροφή της δημοκρατίας, την ώρα όμως που οι Τούρκοι άρχισαν να καταλαμβάνουν το 38% του κυπριακού εδάφους και να αφήνουν πίσω τους νεκρούς, αγνοουμένους, πρόσφυγες στην ίδια τους την πατρίδα και να προβαίνουν σε λεηλασίες.

Μέσα σε μία ημέρα όλα άλλαξαν στην Ελλάδα. Οι εφημερίδες αμέσως άρχισαν να εκδίδονται στη δημοτική εγκαταλείποντας εκείνη τη γελοία καθαρεύουσα του δικτάτορα Παπαδόπουλου («επί της κλίνης του ασθενούς») – ενώ ετοιμάζονταν για το μονοτονικό σύστημα. Αρχισαν να επιστρέφουν από την εξορία οι πολιτικοί πρόσφυγες, το ΚΚΕ εμφανίστηκε με διαδηλώσεις στα Προπύλαια με το σύνθημα «Δώστε τη χούντα στον λαό», το ραδιόφωνο της ΕΡΤ έπαιζε «Της δικαιοσύνης ήλιε νοητέ» και το «Μεγάλο μας τσίρκο», ενώ ετοιμάζονταν οι πρώτες συναυλίες στο Καλλιμάρμαρο του Μίκη Θεοδωράκη. Αρχιζε η Μεταπολίτευση, επισήμως στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως την ονόμασαν «Γ’ Ελληνική Δημοκρατία», που έμελλε να κρατήσει ως σήμερα. Ο Καραμανλής ορκίστηκε πρωθυπουργός και συγκρότησε πολιτική κυβέρνηση εθνικής ενότητας με σκοπό την αποκατάσταση των κοινοβουλευτικών θεσμών.

Από τον γύψο στις κάλπες

Επιτέλους κάλπες ύστερα από 7 χρόνια στον γύψο: Οι εκλογές του Νοεμβρίου του 1974 έδωσαν στη Νέα Δημοκρατία, το κόμμα που είχε ιδρύσει ο Καραμανλής, την απόλυτη πλειοψηφία με ποσοστό 54,37%, ενώ μετά το Δημοψήφισμα του Δεκεμβρίου του 1974, στο οποίο επελέγη η αβασίλευτη δημοκρατία ως πολίτευμα με ποσοστό σχεδόν 70%, καταργήθηκε η βασιλεία. Στις εφημερίδες ετοίμαζαν απεσταλμένους για την Τζια, όπου είχαν συλλάβει και «μαντρώσει» σε ένα ξενοδοχείο του πρωταιτίους του πραξικοπήματος για τη δίκη που θα άρχιζε σε τρία στάδια. Η δίκη των πρωταιτίων στις φυλακές Κορυδαλλού (όπου έμεινε στην ιστορία η φράση Καραμανλή «όταν λέμε ισόβια, εννοούμε ισόβια»), η δίκη των βασανιστών της ΕΑΤ/ΕΣΑ στο Ρουφ και η δίκη των βασανιστών της Αστυνομίας στη Χαλκίδα.

Μισός αιώνας Μεταπολίτευσης, ίσως σε αυτήν «ανδρώθηκε» η πιο ισχυρή δημοκρατία που γνώρισε ποτέ η χώρα.