O διάβολος που ξέρεις…
Η Τουρκία βαδίζει σε εκλογές το 2023, με τα σενάρια για πιθανή ήττα του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να κυριαρχούν. Και τις δημοσκοπήσεις να δείχνουν τον τούρκο πρόεδρο να χάνει «με όποιον αντίπαλο και αν αναμετρηθεί». Το «Μητσοτάκης γιοκ» έδωσε το σύνθημα ώστε μέρος της προεκλογικής εκστρατείας του τούρκου προέδρου να χτιστεί – μεταξύ άλλων – και πάνω σε μία ρητορική πολέμου απέναντι στην Ελλάδα, με τον Ερντογάν να προειδοποιεί τακτικά για την πιθανότητα «να έρθει ένα βράδυ».
Η πρώτη περίοδος διακυβέρνησης Ερντογάν και μέχρι το πραξικόπημα θα μπορούσε άλλωστε να χαρακτηριστεί ως η πλέον ήρεμη περίοδος στα νερά των ελληνοτουρκικών. Διπλωμάτες υπενθυμίζουν δε ότι ο Ερντογάν δεν επιχείρησε να εκμεταλλευθεί την οικονομική κρίση που έπληξε την Ελλάδα, αντίθετα κράτησε τις αποστάσεις του.
Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν με φόντο τον Κεμάλ Ατατούρκ. Ο τούρκος πρόεδρος υπήρξε επί σειρά ετών το αγαπημένο παιδί των ΗΠΑ και της ΕΕ και ένας ηγέτης που επιχείρησε να κινηθεί στα σαλόνια της Δύσης και του Ισλάμ
Πότε ξέσπασε η βαθύτερη κρίση
Η βαθύτερη κρίση Ελλάδας – Τουρκίας ξέσπασε από την υπογραφή του τουρκολιβυκού μνημονίου και μετά. Και εκφράστηκε σε πεδίο με την καθοδήγηση της προσφυγικής κρίσης στον Εβρο από την Αγκυρα το 2020 που ανησύχησε την Ευρώπη και την κρίση του «Ορούτς Ρέις» που ακολούθησε και έφερε τις δύο χώρες στα πρόθυρα του πολέμου. Ακολούθησε το 2021, μία χρονιά σχετικής ηρεμίας, για να φτάσουμε στο γεύμα Μητσοτάκη – Ερντογάν με θέα τον Βόσπορο το 2022 και μία αισιοδοξία που ανατράπηκε σχετικά γρήγορα. Μετά από το ταξίδι του Πρωθυπουργού στην Ουάσιγκτον και την ομιλία του στο Κογκρέσο και το «Μητσοτάκης γιοκ» του Ερντογάν. Ενα ταξίδι που η Αγκυρα θεώρησε πρόκληση και αποτέλεσε ορόσημο για δηλώσεις με ευθείες απειλές πολέμου εναντίον της Αθήνας από τον Ερντογάν, με τα μηνύματα κάποιες φορές να έχουν παραλήπτη την Ουάσιγκτον.
Το αγαπημένο παιδί που λοξοδρόμησε
Ο Ερντογάν υπήρξε επί σειρά ετών το αγαπημένο παιδί των ΗΠΑ και της ΕΕ. Ενας ηγέτης που όπως έλεγαν πολλοί μπορεί να κινείται το ίδιο άνετα στα σαλόνια της Δύσης και του Ισλάμ. Αυτά έως ότου να αισθανθεί τόσο δυνατός ώστε να θεωρήσει ότι μπορεί να παραβεί τους κανόνες. Κρίσιμη για τη δραματική επιδείνωση των σχέσεων με την Ουάσιγκτον η απόφαση του για την απόκτηση των S-400, που του στέρησε τα F-35. Με διπλωμάτες να απεύχονται μία ανατροπή που θα τον επαναφέρει στο πρόγραμμα των αμερικανικών μαχητικών.
Οι κινήσεις στρατηγικής σημασίας σαν αποτέλεσμα της σχέσης Πούτιν – Ερντογάν είναι αυτές που ισχυροποίησαν τη σχέση Ουάσιγκτον – Αθήνας και η αποκήρυξη της Μόσχας από τη Λευκωσία αυτή που σφυρηλάτησε τη σχέση ΗΠΑ – Κυπριακής Δημοκρατίας. Και έφεραν τα γεγονότα σε σημείο που ο Ερντογάν να μη θέλει ένα «θερμό επεισόδιο» με την Ελλάδα και να μετράει αν μπορεί να τον βοηθήσει ένα «ατύχημα». Παρά τη ρητορική.
Και οδηγεί αρκετούς να επιμένουν ότι είναι καλύτερα να έχεις να κάνεις με «τον διάβολο που ξέρεις»…
…και ο διάβολος που δεν ξέρεις
Ο Ερντογάν ακόμα και αν έχει οδηγήσει χιλιάδες Τούρκους να ζουν αυτοεξόριστοι εκτός Τουρκίας, όπως αναγνωρίζει η πλειονότητα των αναλυτών, έχει μοναδικό αντίπαλο την οικονομία. Αυτή τον ανέδειξε και αυτή απειλεί να τον καταστρέψει. Αυτή 20 χρόνια πριν απαξίωσε όλες τις μεγάλες δυνάμεις της Τουρκίας, μεταξύ των οποίων και το CHP, γεννώντας το φαινόμενο Ερντογάν.
Η τουρκική αντιπολίτευση κατηγορεί τον Ερντογάν για φτωχοποίηση της κοινωνίας και καταπάτηση δημοκρατικών δικαιωμάτων και ελευθεριών και ένα καθεστώς που θυμίζει περισσότερο «δικτατορία». Ο δήμαρχος Κωνσταντινούπολης Εκρέμ Ιμάμογλου έχει αναδειχθεί σε ένα από τα σύμβολα των διώξεων που επιχειρεί το καθεστώς Ερντογάν, με αρκετούς υποστηρικτές στην Αθήνα ακόμα και πριν ανακοινώσει – αν ανακοινώσει – την πρόθεσή του να διεκδικήσει την προεδρία της Τουρκίας. Είναι άλλωστε μαζί με τον εθνικιστή δήμαρχο Αγκυρας Μανσούρ Γιαβάς στους πιθανούς υποψηφίους του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP) που κερδίζουν τον Ερντογάν με μεγάλη άνεση, στις μέχρι στιγμής δημοσκοπήσεις. Πάνω από τον Ερντογάν δείχνουν να είναι ακόμα και τα ποσοστά της ακροδεξιάς προέδρου του Καλού Κόμματος Μεράλ Ακσενέρ, αλλά και του επικεφαλής του CHP Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου. Εως ότου όμως ανακοινωθούν επισήμως οι υποψηφιότητες για την προεδρία, κανείς δεν είναι ασφαλής να μιλάει για ήττα Ερντογάν.
Πολεμική ρητορική απέναντι στην Ελλάδα
Οσον αφορά τα ελληνοτουρκικά δε, το τοπίο δεν είναι ελπιδοφόρο. Αλλωστε η αντιπολίτευση έχει υιοθετήσει πλήρως την πολεμική ρητορική απέναντι στην Ελλάδα, καλώντας μάλιστα ενίοτε τον Ερντογάν να μη μένει στις απειλές αλλά να προχωρήσει σε πράξεις… Εν όψει εκλογών δε ΑΚΡ και αντιπολίτευση διαγκωνίζονται κατά καιρούς για τις πιο σκληρές δηλώσεις. Με το CHP και τον Κιλιτσντάρογλου να είναι το πρώτο που επανέφερε στην τουρκική Βουλή το θέμα των «αμφισβητούμενων νησιών» που είναι υπό «ελληνική κατοχή».
Και αυτό που αναρωτιούνται δικαίως – αλλά χωρίς να το δηλώνουν επισήμως – στην Αθήνα είναι αν μία αλλαγή στην εξουσία στην Τουρκία, με φιλοδυτικό πρόσημο, που θα την καταστήσει ξανά έναν «απαραίτητο και πρόθυμο σύμμαχο» αντί έναν «απαραίτητο αλλά δύσκολο σύμμαχο» που είναι σήμερα, θα μειώσει ή θα αυξήσει, έστω και στο παρασκήνιο, τα προβλήματα της Ελλάδας.
Οι φόβοι για το «βαθύ κράτος»
Τι θα σήμαινε για την Αθήνα, αλλά και για τη Λευκωσία, μία ολική επαναφορά στη διεθνή διπλωματική σκηνή της Αγκυρας με πρόεδρο τον εθνικιστή Μανσούρ Γιαβάς, την ακροδεξιά Μεράλ Ακσενέρ, ακόμα και τον διαλλακτικό – σήμερα – Εκρέμ Ιμάμογλου; Και τι θα μπορούσε να συμβεί εάν σε μία νέα κυβέρνηση, το βαθύ κράτος αποφάσιζε να «αναλάβει δράση»;
Και όσοι θυμούνται την πρώτη διακυβέρνηση Ερντογάν και παρακολουθούν με ανησυχία την τριετή παρούσα κρίση, να υπενθυμίζουν με νόημα και τις κρίσεις που έλαβαν χώρα με κυβερνήσεις της Τουρκίας που είχαν την εύνοια της Ουάσιγκτον και όχι μόνο… Ξεκινώντας από το 1974 και φτάνοντας στη «διπλωματία των σεισμών» το 1999.
Σημειώνοντας τους κινδύνους που εγκυμονεί η ρητορική της έντασης και κυρίως για το πώς θα μπορούσε να εκτονωθεί. Με Ερντογάν ή χωρίς Ερντογάν…
INFO
Η εισβολή στην Κύπρο
Ο τούρκος πρωθυπουργός που διέταξε την εισβολή στην Κύπρο το 1974 ήταν ο Μπουλέντ Ετζεβίτ. Ο «πρωθυπουργός της εισβολής» ήταν ο διάδοχος του Ισμέτ Ινονού στην ηγεσία του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP).
Οι προτροπές για τα νησιά
Το 2020 ο Κιλιτσντάρογλου αναφερόταν στα νησιά που σύμφωνα με τη Συνθήκη της Λωζάννης «πρέπει να είναι αποστρατιωτικοποιημένα» καθώς και σε «νησιά που ανήκουν στην Τουρκία» και «είναι υπό κατοχή». Καταλόγιζε αδράνεια στον Ερντογάν λέγοντας ότι «είναι ο μόνος άνθρωπος εξαιτίας του οποίου η Τουρκία θα απολέσει τη “Γαλάζια Πατρίδα”». Να πάρει πίσω νησί «υπό ελληνική κατοχή» έχει καλέσει τον Ερντογάνκαι η Ακσενέρ…
