Κανένα κυβερνητικό στέλεχος δεν θα ήθελε να βρεθεί στη θέση που βρέθηκε ο Μάκης Βορίδης την Πέμπτη το βράδυ, σε ένα πάνελ περιτριγυρισμένος από έξι καθηγητές Συνταγματικού Δικαίου. Οπως σχολίασε ο ίδιος στην αρχή της ομιλίας του, αυτό ήταν το κίνητρό του για να αποδεχθεί την πρόσκληση να συμμετάσχει στο συνέδριο των πέντε συνταγματικά κατοχυρωμένων Ανεξάρτητων Αρχών. Το χιούμορ ήταν το πιο έξυπνο όπλο που θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει ο υπουργός Επικρατείας απέναντι σε ένα ακροατήριο που καταφανώς διαφωνούσε με τις απόψεις του και με τους χειρισμούς της κυβέρνησης στο σκάνδαλο των υποκλοπών, που κυριάρχησαν στη συζήτηση. Ειδικά σε μια συγκυρία που οι παρακολουθήσεις τηλεφώνων από την ΕΥΠ και το Predator, ένα θέμα που το Μέγαρο Μαξίμου προσπαθεί επί 14 μήνες να «σκοτώσει» με όλους τους λάθος τρόπους, βρίσκονται ξανά στο προσκήνιο.
Το «τροπάρι» και τα επιχειρήματα
Η συζήτηση έμοιαζε σαν επισκόπηση όσων έχουν συμβεί από τον Αύγουστο του 2022, όταν αποκαλύφθηκε η υπόθεση. Την υποδαύλισε όμως και η άποψη που εξέφρασε ο Κυριάκος Μητσοτάκης στη Βουλή, ότι η κυβέρνηση «ξεπλύθηκε» από το σκάνδαλο των παρακολουθήσεων επειδή «μεταξύ του πριν και του μετά μεσολάβησε η κρίση του ελληνικού λαού», στις οποίες «η ΝΔ πήρε 41%, εσείς (ΣΥΡΙΖΑ) 17% και εσείς (ΠΑΣΟΚ) 12%». «Αλλάξτε τροπάρι» ήταν η προτροπή του Πρωθυπουργού στην αντιπολίτευση.
Είναι άραγε «τροπάρι» οι ενστάσεις για την καταπάτηση του κράτους δικαίου και για την καταστρατήγηση του Συντάγματος, προκειμένου να κρυφτούν τα ανομήματα ενός στενού κύκλου προσώπων που δρούσαν στον πρωθυπουργικό περίγυρο; Απαλείφονται όλα, ακόμα και τα ποινικά αδικήματα, στην κάλπη; Ο Μητσοτάκης δεν έφτασε ως εκεί, είπε ότι το θέμα ανήκει στην αρμοδιότητα της Δικαιοσύνης, η οποία συνεχίζει την έρευνά της. Τα ίδια επιχειρήματα επανέλαβε και ο Βορίδης, ότι η πολιτική συζήτηση έχει εξαντληθεί, αλλά προφανώς δεν έκλεισε το κομμάτι της δικαστικής διερεύνησης. Αυτή ήταν η απάντησή του στην ερώτηση του Ευάγγελου Βενιζέλου αν πιστεύει ότι «η μεγάλη εκκρεμότητα που υπάρχει στη χώρα λόγω του σκανδάλου των υποκλοπών έχει εκκαθαριστεί με το αποτέλεσμα των εκλογών και το 41%».
Η ΑΔΑΕ και η πλειοψηφία των 3/5
Συμπαράσταση δεν βρήκε ο Βορίδης από τους υπόλοιπους του πάνελ (Σπύρο Βλαχόπουλο και Ξενοφώντα Κοντιάδη) ούτε για τη μείωση της πλειοψηφίας για τη λήψη απόφασης στη Διάσκεψη των Προέδρων της Βουλής από τα 4/5 στα 3/5, αν και σε αυτό είχε συμφωνήσει και ο ΣΥΡΙΖΑ προκειμένου να διευκολυνθεί η διαδικασία, και ο παριστάμενος Γιώργος Κατρούγκαλος σχολίασε ότι αναθεωρεί λόγω των πρόσφατων εξελίξεων, ούτε για τις αλλαγές στη σύνθεση του παραπάνω οργάνου με άσχετα φιλοκυβερνητικά πρόσωπα, ούτε για τη στρογγυλοποίηση της πλειοψηφίας προς τα κάτω ώστε να αλλάξουν εσπευσμένα τρία μέλη της ΑΔΑΕ. «Οταν λέμε 3/5, εννοούμε 3/5, όχι να ερμηνεύει η κυβέρνηση το Σύνταγμα κατά το δοκούν» σχολίασε ο αντιπρόεδρος του ΑΣΕΠ και ομότιμος καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου Ηλίας Νικολόπουλος, ο οποίος συντόνιζε τη συζήτηση.
Η θητεία των μελών της ΑΔΑΕ είχε λήξει, αλλά το ίδιο συμβαίνει και σε άλλες Ανεξάρτητες Αρχές για τις οποίες η κυβέρνηση δεν δείχνει την ίδια σπουδή ή το ίδιο ενδιαφέρον, αφήνοντάς τες να λειτουργούν σε κενό νόμου. Η απόφαση της Διάσκεψης των Προέδρων της Βουλής για την αντικατάσταση μελών στην ΑΔΑΕ και στο ΕΣΡ με πρωτοβουλία του Δικηγορικού Συλλόγου της Αθήνας θα τεθεί υπό την κρίση του Συμβουλίου της Επικρατείας. Για το θέμα των 3/5 και της μονοκομματικής στελέχωσης του ΕΣΡ και της ΑΔΑΕ έχει αρθρογραφήσει στα «ΝΕΑ» και ο Χαράλαμπος Ανθόπουλος, καθηγητής Δικαίου και Διοίκησης στο ΕΑΠ, η οποία, όπως επισήμανε, «διαστρέφει το νόημα της αυξημένης πλειοψηφίας των 3/5» και η απόφαση της Διάσκεψης των Προέδρων της Βουλής δεν είναι «τυπικά κοινοβουλευτική αλλά ουσιαστικά διοικητική, υποκείμενη σε δικαστικό έλεγχο».
Κατά τον υπουργό Επικρατείας, όταν η ΕΥΠ επικαλείται λόγους εθνικής ασφάλειας το απόρρητο δεν μπορεί να καμφθεί. Ο Νίκος Αλιβιζάτος τού υπενθύμισε ότι υπάρχει δικαστική απόφαση που αποφάνθηκε πως το απόρρητο δεν ισχύει έναντι του δικαστή που δικάζει ανάλογη υπόθεση. Και ότι η Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας της Βουλής, στην οποία αντιτάχθηκε το απόρρητο, διαθέτει διαδικασία για να το προστατεύσει.
Το Predator, η ΕΥΠ και η Δικαιοσύνη
Το πινγκ πονγκ επιχειρημάτων μεταξύ Βενιζέλου, Αλιβιζάτου και Βορίδη δεν θα φανέρωνε ποτέ τη διάθεση του ακροατηρίου, το οποίο ξέσπασε σε αυθόρμητα και αντικυβερνητικά – όποιος βρισκόταν στην αίθουσα έπιανε τα vibes – γέλια, αν δεν υπήρχαν δύο ατάκες τους. Ο Βορίδης συναισθανόμενος το βάρος στην ατμόσφαιρα είπε για να τη χαλαρώσει ότι ο παλιός του καθηγητής δεν θα είναι ευχαριστημένος με την πορεία που πήρε στη ζωή του. «Σας θυμάμαι σε χειρότερη φάση» του απάντησε στον ίδιο τόνο ο Αλιβιζάτος. Στη συνέχεια ο υπουργός Επικρατείας διερωτήθηκε αν αμφισβητεί κανένας σήμερα το δημοκρατικό αίσθημα των υπηρεσιών ασφαλείας. «Μας απασχολεί ότι το Predator όλως συστηματικώς παρακολουθούσε πρόσωπα παράλληλα με την ΕΥΠ. Αυτό καλύπτεται από το απόρρητο;» τον ρώτησε ο Βενιζέλος. «Ας αφήσουμε τη Δικαιοσύνη…» επιχείρησε να απαντήσει ο Βορίδης. «Τη βοηθάτε υπερβολικά. Δεν χρειαζόταν η επιστράτευση του Αρείου Πάγου λίγο πριν ασκήσουν διώξεις οι Εισαγγελείς Πρωτοδικών» τον διέκοψε ο Βενιζέλος.
Η συγκίνηση Ράμμου και τα χειροκροτήματα
Οι πρόεδροι των δύο Αρχών που ασχολήθηκαν με το σκάνδαλο, οι Κωνσταντίνος Μενουδάκος και Χρήστος Ράμμος, δεν μάσησαν τα λόγια τους. Ο πρώτος μίλησε για πρωτοφανή και αντιθεσμική συμπεριφορά κατά του προέδρου και μελών της ΑΔΑΕ, που δεν έχει ξαναδεί στα 25 χρόνια λειτουργίας των Ανεξάρτητων Αρχών, και για επιθέσεις που μπορούν να ερμηνευθούν ως απειλή. Ο δεύτερος, που σήκωσε και το βάρος της αντιπαράθεσης με την κυβέρνηση, διευκρίνισε ότι στη LIBE αναφέρθηκε στις δημόσιες υβριστικές και δυσφημιστικές επιθέσεις που δέχθηκε, τις οποίες υπενθύμισε. «Θίγεται η τιμή και η υπόληψή μου, αλλά και κάτι πιο πολύτιμο, η δικαστική μου τιμή» είπε συγκινημένος και χειροκροτήθηκε θερμά και παρατεταμένα από το ακροατήριο.
Απάντησε στον Πρωθυπουργό ότι δεν έχει δική του ατζέντα, «πήγα στην ΑΔΑΕ για να βοηθήσω, αν είχα ατζέντα θα πήγαινα σε πιο βολική θέση». Μίλησε για δυσκολίες που δημιουργούσαν κάποιοι που δεν ήθελαν είτε να προχωρήσουν οι έλεγχοι είτε να γίνουν γνωστά τα αποτελέσματά τους. «Επιχειρήθηκε να εκφοβιστούν οι πάροχοι και το προσωπικό της ΑΔΑΕ» είπε
Είπε ότι ενώ για τους πρωταιτίους της υπόθεσης των παρακολουθήσεων δεν έχει προχωρήσει απολύτως τίποτα, δύο μέλη της ΑΔΑΕ, η Κατερίνα Παπανικολάου και ο Στέφανος Γκρίτζαλης, οι πιο στενοί του συνεργάτες που έκαναν τα πάντα για να προχωρήσουν οι έλεγχοι «απόλυτα πιστοί στο καθήκον και στη νομιμότητα», έχουν κληθεί ως ύποπτοι με βάση τη γνωμοδότηση Ντογιάκου. Η γνωμοδότηση του πρώην Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου Ισίδωρου Ντογιάκου είχε προκαλέσει μεγάλες αντιδράσεις αφενός διότι αμφισβητήθηκε η αρμοδιότητά του να παρεμβαίνει στο έργο μιας συνταγματικά κατοχυρωμένης Ανεξάρτητης Αρχής και αφετέρου επειδή συνοδευόταν από την απειλή ακόμα και κακουργημάτων όπως η κατασκοπεία, που επισύρουν ποινές κάθειρξης.
«Οταν η πολιτεία δεν σέβεται την ανεξαρτησία των Αρχών, την προσωπική και λειτουργική ανεξαρτησία των μελών τους, όλα τα άλλα είναι πολυτέλειες και οι Αρχές δεν είναι ανεξάρτητες» επισήμανε ο πρόεδρος της ΑΔΑΕ. Επιπλέον, δήλωσε ότι είναι απαισιόδοξος και βαθιά ανήσυχος για το κράτος δικαίου και σε έναν τόνο που θα μπορούσε να ερμηνευτεί ως αποχαιρετιστήριος εξέφρασε την ελπίδα ότι η ΑΔΑΕ θα συνεχίσει να αντιστέκεται και στο μέλλον.
Χωρίς υποδομές και με κίνδυνο ακόμα και έξωσης
Και οι υπόλοιποι πρόεδροι των πέντε συνταγματικά κατοχυρωμένων Ανεξάρτητων Αρχών με τη στάση τους στήριξαν τον Ράμμο, καθώς επισήμαιναν ο ένας μετά τον άλλον τα προβλήματα υποστελέχωσης και έλλειψης υποδομών, ενώ δύο είπαν ότι βρίσκονται υπό έξωση από τα κτίρια που μισθώνουν, γιατί οι ιδιοκτήτες τους ζητούν μεγαλύτερο ενοίκιο. Ο πρόεδρος του ΑΣΕΠ δήλωσε ότι η Αρχή δεν αντέχει άλλες αρμοδιότητες και ότι ίσως θα πρέπει να ανοίξει ο διάλογος για δεύτερο ΑΣΕΠ, ειδικά για την επιλογή των διευθυντικών στελεχών του Δημοσίου.
Ο υπουργός Επικρατείας στην τοποθέτησή του άφησε σε εκκρεμότητα τις μη συνταγματικά κατοχυρωμένες Ανεξάρτητες Αρχές, ανακοινώνοντας ότι σε έξι μήνες θα παραλάβει μελέτη για τον «πληθωρισμό», όπως είπε, των Ανεξάρτητων Αρχών. Στις σκέψεις της κυβέρνησης, πρόσθεσε, είναι η συγχώνευση ρυθμιστικών αρχών και η επιστροφή ορισμένων αρμοδιοτήτων στα υπουργεία. Σε εκκρεμότητα άφησε και δύο από τις συνταγματικά κατοχυρωμένες, καθώς δεν απάντησε όταν τέθηκε το ερώτημα για το σχέδιο συγχώνευσης της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα με την ΑΔΑΕ.
Νέος έλεγχος από εξειδικευμένη ομάδα
Μέχρι να συντελεστούν τα παραπάνω, και ενώ η ΑΔΑΕ έχει μπλοκαριστεί, η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (ΑΠΔΠΧ) συνεχίζει την έρευνά της. Μάλιστα, μόλις ξεκίνησε ένας νέος κύκλος ελέγχου των εταιρειών που φέρεται ότι εμπλέκονται στην υπόθεση των παρακολουθήσεων, των Intellexa, Krikel, Hermes, από μια άκρως εξειδικευμένη ομάδα της Ανεξάρτητης Αρχής. Οι συγκεκριμένες εταιρείες θα κληθούν για να δώσουν επιπλέον εξηγήσεις και για να γίνει αντιπαραβολή των επιχειρημάτων τους με τα στοιχεία και τα ευρήματα από τους ελέγχους της ΑΠΔΠΧ. Επίσης, γίνεται έρευνα για την εξαγωγή του κακόβουλου λογισμικού από την Ελλάδα σε άλλες χώρες. Στο πλαίσιο αυτό η ΑΠΔΠΧ έχει έρθει σε επαφή με Ανεξάρτητες Αρχές άλλων ευρωπαϊκών χωρών προκειμένου να διερευνηθεί αν οι παραπάνω εταιρείες είχαν συναλλακτικές επαφές στις αντίστοιχες χώρες. Οι έρευνες, δηλαδή, όχι μόνο δεν σταματούν αλλά μπαίνουν σε μια κρίσιμη φάση, και θα έχει ενδιαφέρον πώς θα χειριστεί το θέμα η Δικαιοσύνη, αλλά και η κυβέρνηση.
