Χωρίς «κόκκινο συναγερμό» στο μέτωπο των προσφυγικών-μεταναστευτικών ροών, παρ’ όλες τις ανακατατάξεις στη Συρία, και με κορυφαίους στόχους τη λειτουργία της δομής στη Βάστρια της Λέσβου και την ολοκλήρωση του φράχτη στον Εβρο με ευρωπαϊκή χρηματοδότηση ξεκινάει το 2025.
Η νέα χρονιά βρίσκει επίσης την Αθήνα σε στάση αναμονής και προετοιμασίας για την υλοποίηση του Ευρωπαϊκού Συμφώνου Μετανάστευσης και Ασύλου. Στην ατζέντα του Προσφυγικού τη νέα χρονιά εντάσσονται και οι ενδεχόμενες επιστροφές σύρων προσφύγων στην πατρίδα τους, αναμένοντας βεβαίως και τις σχετικές ευρωπαϊκές αποφάσεις.
Κάνοντας έναν μίνι απολογισμό για το 2024, οι συνολικές θαλάσσιες και χερσαίες ροές προς την Ελλάδα πέρυσι (έως τις 29/12) έφθασαν τις 61.480, σύμφωνα με τα στοιχεία της Υπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες. Ο αριθμός αυτός είναι ο υψηλότερος από το 2019.
Από τους 61.480 αιτούντες άσυλο, περισσότεροι από 13.000 ήταν παιδιά – αριθμός που ισοδυναμεί με αύξηση 50% σε σχέση με το 2023. Ο αριθμός των ασυνόδευτων ανηλίκων επίσης διπλασιάστηκε, φθάνοντας τις 3.000 έναντι 1.490 το 2023. Σε σχέση με τις υπόλοιπες διόδους προς την Ευρώπη, η Ελλάδα κατείχε τη δεύτερη θέση το 2024 σε σύγκριση με τις περισσότερες από 65.000 αφίξεις στην Ιταλία, ενώ περισσότερες από 60.000 ήταν οι αφίξεις και στην Ισπανία.
Παρά την αύξηση των ροών, ο απολογισμός της Αθήνας για το 2024 μιλάει για «μια, σε γενικές γραμμές, ήρεμη χρονιά» στο Προσφυγικό-Μεταναστευτικό σε σχέση με παλαιότερες, οπότε πιέζονταν τα σύνορα στον Εβρο και στα νησιά του Αιγαίου.
Οι σύροι αιτούντες άσυλο
Το χωρίς οξύτητα κλίμα που επικράτησε το 2024, με σημαντική εξαίρεση τα τραγικά ναυάγια (μεταξύ άλλων στη Ρόδο, στη Σάμο, στη Γαύδο και στη Λέσβο), που στοίχισαν τη ζωή σε 799 ανθρώπους συνολικά, αποδίδεται και στο ότι «λύθηκαν τα χρόνια οικονομικά προβλήματα με τους διερμηνείς, τους δικηγόρους, τη σίτιση και διάφορα άλλα μικρότερα, οικονομικής φύσεως ζητήματα», σύμφωνα με πηγές του υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου.
Οι αιτήσεις και οι συνεντεύξεις των σύρων αιτούντων άσυλο θα συνεχιστούν κανονικά στην Ελλάδα το 2025. Παγώνει μέχρι νεωτέρας αποκλειστικά η έκδοση αποφάσεων. Από τους σύρους αιτούντες (λιγότεροι από 10.000 σήμερα), βάσει των στοιχείων του υπουργείου, οι 3.000 έχουν λάβει άσυλο και αναμένουν τα ταξιδιωτικά τους έγγραφα. Μόλις τρεις σύροι πρόσφυγες έχουν ζητήσει να επιστρέψουν στην πατρίδα τους.
Για το 2025 αναμένονται στην Ελλάδα ροές ανάλογες με εκείνες του 2024, εκτός απροόπτου στη Μέση Ανατολή. Υπάρχει η πιθανότητα μικρής αύξησης, αλλά όχι σε μεγέθη που «θα δυσκολέψουν το σύστημα φιλοξενίας». Ο νέος χρόνος εισέρχεται πάντως με πληρότητα 66% κατά μέσο όρο σε όλες τις δομές της χώρας (σε απόλυτο αριθμό, οι διαμένοντες είναι 26.020), σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία. «Είναι σαφές ότι δεν μπαίνουμε στο 2025 με κόκκινο συναγερμό στο Προσφυγικό» σημειώνουν στο «Βήμα» πηγές από τις Βρυξέλλες – άποψη που προσώρας ασπάζεται και η Ελλάδα.
Χρηματοδότηση από ΕΕ για τον Εβρο
Παράλληλα, το νέο έτος ανοίγει ο δρόμος για την ευρωπαϊκή χρηματοδότηση της επέκτασης του φράχτη που κατασκευάζει η Ελλάδα στον Εβρο. Είναι ενδεικτικό ότι στη συζήτηση της Επιτροπής Οικονομικών του Ευρωκοινοβουλίου, όπου συζητείται ο ευρωπαϊκός προϋπολογισμός, προβλέφθηκε για πρώτη φορά η χρηματοδότηση υποδομών για την ασφαλέστερη φύλαξη των ευρωπαϊκών συνόρων. Το κείμενο κάνει λόγο συγκεκριμένα για «ενίσχυση των υποδομών».
Στις υποδομές περιλαμβάνεται και ο φράχτης. Η φύλαξη των συνόρων εισέρχεται δυναμικότερα στην ευρωπαϊκή ατζέντα, καθώς από την 1η Ιανουαρίου ανέλαβε την προεδρία του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ενωσης η Πολωνία, χώρα με ειδικό ενδιαφέρον για τη φύλαξη των ευρωπαϊκών συνόρων, καθότι βρίσκεται, όπως η Ελλάδα, στην ευρωπαϊκή συνοριογραμμή.
Παρότι υπάρχει σύμπνοια για τις υποδομές, ρευστός παραμένει ο δρόμος για την εφαρμογή του Ευρωπαϊκού Συμφώνου Μετανάστευσης και Ασύλου την 1η Ιανουαρίου 2026. Οι νέοι κανόνες για τη μετανάστευση, που το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ψήφισε τον Απρίλιο του 2024 και εγκρίθηκαν από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τον Μάιο, αποσκοπούν στο να μπορεί η ΕΕ να αντιμετωπίζει συντονισμένα και αποτελεσματικά τα σύνθετα μεταναστευτικά ζητήματα, διασφαλίζοντας παράλληλα τα σύνορά της και χωρίς καμία χώρα να βρεθεί μόνη της υπό πίεση.
Ωστόσο ακόμα και πριν από την εφαρμογή του, πολλά κράτη-μέλη της ΕΕ αναζητούν λύσεις που δεν προβλέπονται από το Σύμφωνο, όπως την αποστολή αιτούντων άσυλο σε τρίτες χώρες για όσο διάστημα εξετάζεται η αίτησή τους.
Επιπλέον υπάρχουν και αστάθμητοι παράγοντες, όπως οι εκλογές στη Γερμανία τον Φεβρουάριο και ενδεχομένως στη Γαλλία το δεύτερο μισό του 2025, που μπορεί να επηρεάσουν την ομαλή εφαρμογή του Ευρωπαϊκού Συμφώνου Μετανάστευσης και Ασύλου, κυρίως εξαιτίας της αναμενόμενης ανόδου της Ακροδεξιάς. Πηγές από το αρμόδιο υπουργείο στην Αθήνα μιλούν για «προετοιμασία» αλλά, συγχρόνως, και τήρηση «στάσης αναμονής».
Το ζήτημα των επιστροφών
Παραμένουν «ανοιχτά μέτωπα» στο υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου το 2025; Αφού διευθετήθηκαν «οι οικονομικές εκκρεμότητες που χρόνιζαν, σωρεύοντας προβλήματα, προτεραιότητές μας είναι η διενέργεια διαγωνισμών, με χρήματα της ΕΕ, που αφορούν τον εξοπλισμό του Λιμενικού Σώματος και της Αστυνομίας, και κυρίως η ψηφιοποίηση-απλοποίηση των διαδικασιών και η ενίσχυση της νόμιμης μετανάστευσης».
Τέλος, όπως είπε και ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης στο τελευταίο Υπουργικό Συμβούλιο του 2024, προτεραιότητα αποτελεί το νέο έτος και η λειτουργία της δομής της Βάστριας στη Λέσβο, επισημαίνουν πηγές του υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου.
Οι ελληνικές αρχές προτάσσουν για το 2025 και το ζήτημα των επιστροφών στις πατρίδες τους όσων έχουν λάβει απορριπτική απάντηση στο αίτημά τους για άσυλο. «Εξετάζουμε παράλληλα με την Ευρώπη τρόπους για να βρεθεί λύση στο ζήτημα των επιστροφών όλων εκείνων που δεν έχουν δικαίωμα διεθνούς προστασίας, πίσω στις χώρες προέλευσής τους ή σε τρίτες χώρες. Ωστόσο αυτό δεν μπορεί να γίνει χωρίς να έχει προηγηθεί η ανάλογη πρωτοβουλία της ΕΕ. Είμαστε σε αναμονή» προσθέτουν οι ίδιες πηγές.
