Μου διαφεύγει αν στα τμήματα Ανθρωπολογίας προσεγγίζονται με τη δέουσα προσοχή οι συμπεριφορές του καλοκαιριού. Ο πολιτισμός των ανθρώπων των καλοκαιρινών διακοπών, θα λέγαμε με μια υπερβολή.
Πριν από μερικές μόλις δεκαετίες, η έννοια των διακοπών μας ήταν ξένη. Ιδιαίτερα στην ελληνική επαρχία. Ακατάτμητος ο χρόνος, μέσα στην εσωτερική ενότητά του βιωνόταν ως ένας και το καλοκαίρι ήταν απλώς μια κορύφωση όλων των εποχών. Με την ανάπαυση και την αμεριμνησία πάντα μέσα του, δίπλα στις εργασίες που η γη απαιτούσε.
Αν κανείς παρατηρήσει τις συμπεριφορές των ανθρώπων το καλοκαίρι, διαμορφώνει μια επαρκή εικόνα για τον ανθρωπολογικό τύπο της εποχής, τις αξίες του, τις ιεραρχήσεις του, τη ματιά του στον κόσμο και κυρίως τη ματιά του στον ίδιο τον εαυτό του.
Πού μας φανερώνεται; Πού συναντάς αυτόν τον ανθρωπολογικό τύπο; Στους δρόμους πρώτα. Στις λεωφόρους των διακοπών θα τον συναντήσεις να βιάζεται. Αφήνει πίσω του την πόλη, σε μια έξοδο που θα ήθελε οριστική. Μεγάλη ταχύτητα, φορτωμένος με όλα τα αναγκαία που απαιτεί η στιγμή, θα ευχόταν ο δρόμος να είναι ανοιχτός και ελεύθερος. Χωρίς άλλα αυτοκίνητα, χωρίς άλλους βιαστικούς σαν αυτόν δίπλα του, χωρίς εμπόδια και καθυστερήσεις. Ο χρόνος των διακοπών είναι περιορισμένος.
Τον συναντάς στις παραλίες. Εκεί, στη μικρή εκμεταλλεύσιμη ακτή, θα ήθελε να στήσει προσωρινά έναν «παντοτινό» κόσμο. Να την καταλάβει, χωρίς γείτονες, χωρίς άλλους διεκδικητές της στενής προκλητικής λωρίδας. Το υποψιάζεται. Η παραλία είναι η ζώνη που χωρίζει την πραγματική ζωή από τον κίνδυνο της θάλασσας. Εκεί, ο άνθρωπος των διακοπών θα ζήσει μια οριακή στιγμή «ευτυχίας». Δεν σχεδίασε μάταια όλο τον χρόνο αυτές τις διακοπές με μεγαλύτερη επιμέλεια από την ίδια του τη ζωή.
Τον συναντάς στη φύση. Εκτός της μεγάλης πόλης όλα είναι φύση για τον άνθρωπο των καλοκαιρινών διακοπών. Χώρος ανοιχτός, με ποικιλία και χρώματα, χωρίς συνωστισμό, με ελευθερία κίνησης. Εύκολα θα τεθεί στην υπηρεσία του ανθρωπολογικού τύπου που αναπτύσσεται το θέρος. Περαστικός αυτός πάντα και από παντού, θα αφήσει πίσω του ίχνη και τεκμήρια. Λίγα σκουπίδια από δω, μια μικρή καταστροφή του μικροτοπίου από κει, μια διαμόρφωση ευνοϊκή για σύντομη χρήση, μια κατοχή πρoσωρινή ενός τόπου ελάχιστου, που έγινε στιγμιαίο βασίλειο για τον άνθρωπο του καλοκαιριού.
Η ανθρωπολογία του καλοκαιριού είναι η αποτύπωση μιας εποχής. Οι καλοκαιρινές διακοπές είναι η υπέρτατη στιγμή ενός τρόπου ζωής που διακόπτει για να μπορεί να συνεχίσει, που καλεί σε ταξίδι προσωρινό ώστε να μένει για πάντα στη στεριά. Θα είχε ενδιαφέρον αν στα τμήματα Ανθρωπολογίας ο άνθρωπος του καλοκαιριού κέρδιζε μια θέση στην επιστημονική απόπειρα κατανόησης του πνεύματος προσωρινότητας ενός ολόκληρου κόσμου.
Ο κ. Λευτέρης Κουσούλης είναι πολιτικός επιστήμονας.
