Η πολιτική γελοιογραφία γιόρτασε την εβδομάδα που πέρασε τα 50 χρόνια της Μεταπολίτευσης με μια μοναδική έκθεση. Κι αυτή η «άλλη» επέτειος μας έδωσε την αφορμή με την Εφη Ξένου για τη συζήτηση που ακολουθεί.
Ας ξεκινήσουμε επετειακά. Τι είναι αυτά τα 50 χρόνια για εσένα;
«Μια περίοδος όπου τα ιερά τέρατα της πολιτικής γελοιογραφίας μίλησαν με τον τρόπο που ήθελαν. Και αυτό έδωσε τεράστια ώθηση σε εμάς τους επόμενους. Ηταν και μια δημιουργική άνθηση, γεννήθηκαν σχολές, νέα στυλ και γραμμές».
Να μια πολύ σοβαρή απάντηση. Γελάς με τα σκίτσα των συναδέλφων σου;
«Πολύ. Αλλά, πέρα από αυτό, τους θαυμάζω. Η λεζάντα είναι από τα πιο δύσκολα πράγματα, απαιτεί μια τρομερή ικανότητα συμπύκνωσης του πολιτικού λόγου».
Μπήκες ποτέ στον πειρασμό να βάλεις λέξεις στο σκίτσο σου;
«Ετσι ξεκίνησα κι εγώ. Αλλά τώρα η διαφορά μας είναι πως εκείνοι σκέφτονται τέσσερις ώρες και ζωγραφίζουν μισή, ενώ εγώ σκέφτομαι μισή και ζωγραφίζω τέσσερις».
Είναι σκληρό να σατιρίζεις ανηλεώς;
«Οχι, επειδή μοιραζόμαστε το βάρος με τα πρόσωπα που μας δίνουν τροφή. Οταν βγαίνει ο άλλος και λέει «είμαι ο Μουτζαχεντίν του Καραμανλή», δεν φταίω εγώ. Πώς να ντραπώ εγώ μετά, όταν δεν έχει ντραπεί εκείνος πριν;».
Κάτι θα σε βασανίζει καμιά φορά όμως, έτσι δεν είναι;
«Μόνο τεχνικής φύσεως ζητήματα. Θυμάμαι ένα βράδυ έχασα τον ύπνο μου επειδή ζωγράφισα κάποιον σαν τον Ελβις Πρίσλεϊ αλλά ξέχασα να βάλω τις φαβορίτες. Ή μια άλλη φορά είχα ξενυχτήσει για να κάνω τον Σαμαρά σε δέκα παραλλαγές, να περπατάει σε τεντωμένο σκοινί, να κάνει κατακόρυφο κ.λπ. και την άλλη μέρα βλέπω τον τίτλο «Σκληρό πόκερ Σαμαρά». Τι απελπισία, ήταν το μόνο που δεν είχα σκεφτεί!».
Ποτέ όμως επειδή εκτίθεσαι κι εσύ πολιτικά. Ή δεν αισθάνεσαι έτσι;
«Φυσικά και εκτίθεσαι. Αλλά η πραγματική πρόκληση για μένα είναι όταν διαφωνώ με το κείμενο που συνοδεύει το σκίτσο μου. Τότε ασκώ την υψηλή τέχνη της αποστασιοποίησης».
Και η υψηλή τέχνη της πολιτικής σάτιρας; Ποιος είναι ο πιο απλός ορισμός που θα έδινες;
«Είναι να σχολιάζεις με τον πιο αστείο τρόπο τα πιο σοβαρά πράγματα που συμβαίνουν στη χώρα».
Αυτό σε κάνει να αγαπάς αυτή τη δουλειά;
«Αυτό που βρίσκω συναρπαστικό σε αυτήν είναι πως αν πούμε ότι η γελοιογραφία είναι μια μορφή τέχνης, τότε είναι το πιο συνυφασμένο είδος με τη ζωή. Είναι μέσα στην πολιτική, ζει με την πολιτική. Ζωγραφίζω αυτό που συμβαίνει σε μένα, στον διπλανό μου. Είναι εφήμερο, αλλά συγχρόνως τόσο σημαντικό, επειδή είναι άρρηκτα δεμένο με την πραγματικότητα».
Το εφήμερο της εφημερίδας. Εχει τύχει το εφήμερο να σου δώσει μια αίσθηση ματαιότητας;
«Μπορεί, αλλά από την άλλη το εφήμερο είναι πολύ απαιτητικό, οι ρυθμοί του είναι πολύ γρήγοροι. Κάθε μέρα στις 6 παρά τέταρτο πρέπει να είσαι στο ραντεβού με την έμπνευση. Δεν μπορώ να με φανταστώ έξω από αυτόν τον καταιγισμό και τον χρόνο που τρέχει για να «κλείσει» το φύλλο».
Κι εγώ δεν μπορώ να φανταστώ μια συζήτηση για τη σάτιρα χωρίς την κοινοτοπία της ερώτησης για τα όριά της. Εχει όρια λοιπόν;
«Είναι η πιο κλασική ερώτηση μαζί με το σχόλιο «μια εικόνα, χίλιες λέξεις». Τα όρια λοιπόν τα θέτει ο εαυτός σου. Δεν σχολιάζεις και δεν σατιρίζεις έξω από αυτό που είσαι και το αξιακό σου σύστημα, έτσι δεν είναι;».
Θα επιχειρήσω κάτι πιο πρωτότυπο από τα όρια στη σάτιρα. Ο εθισμός στη σάτιρα;
«Μου θυμίζεις έναν πολιτικό που μου έλεγε «γιατί δεν ασχολείσαι πια μαζί μου, συμβαίνει κάτι;». Ή έναν άλλον που είχε κρεμάσει όλα του τα σκίτσα σε έναν τοίχο που είχε βαφτίσει «ο τοίχος της ματαιοδοξίας»».
Μήπως ήρθε η ώρα να ζωγραφίσεις τον εαυτό σου; Να «αποκαλυφθείς»;
«Δεν ξέρω, μου είναι εξαιρετικά δύσκολο να ζωγραφίσω εμένα, όπως και τους ανθρώπους που αγαπάω».
Ναι, αλλά κάπως πρέπει να εικονογραφήσουμε τη σελίδα, εφημερίδα είμαστε. Θα προσπαθήσεις;
«Εντάξει λοιπόν, θα προσπαθήσω».
