Σε πολλές χώρες, εδώ και χρόνια, οι ειδικοί σκιαγραφούν με αδρές γραμμές το πρόβλημα του δημογραφικού. Οι γεννήσεις μειώνονται, ο πληθυσμός γερνάει. Αλλοι παράγοντες, οικονομικοί αλλά και κοινωνικοί, παροξύνουν το πρόβλημα. Για να αναστραφεί η τάση, είναι το συμπέρασμα, θα χρειαστεί να περάσουν ολόκληρες δεκαετίες.
Και αν δεν αναστραφεί; Αυτή η αβεβαιότητα οδήγησε τους ειδικούς στη διατύπωση μιας «υπόθεσης-πρόκλησης»: Εάν οι γεννήσεις συνεχίσουν να μειώνονται με τον ρυθμό που μειώνονται την τελευταία εικοσαετία και αν εξίσου αμετάβλητος παραμείνει ο ρυθμός μεταβολής του δείκτη των θανάτων, πότε θα γεννηθεί ο τελευταίος Ελληνας, Ιταλός ή Γάλλος;
Τον υπολογισμό έκαναν οι ειδικοί του Ινστιτούτου European House – Ambrosetti που εδρεύει στην Ιταλία, τη χώρα με τον χαμηλότερο δείκτη γεννητικότητας στην Ευρώπη. Το ιταλικό «δυστοπικό σενάριο» λέει πως ο τελευταίος Ιταλός θα γεννηθεί το 2225 και θα φύγει από τη ζωή περίπου 100 χρόνια αργότερα.
Αν επομένως στην Ελλάδα διατηρηθεί ένας ρυθμός μείωσης των γεννήσεων της τάξης του -1,5% (όσο είναι την τελευταία εικοσαετία) και ένας ρυθμός αύξησης των θανάτων της τάξης του +1,4%, τότε ο «τελευταίος Ελληνας» θα γεννηθεί το 2181. Η ίδια προβολή λέει πως το έθνος θα πάψει να υπάρχει περίπου 100 εκατό χρόνια αργότερα.
Μη αναστρέψιμη η μείωση πληθυσμού
«Ο σκοπός του δυστοπικού σεναρίου δεν είναι ασφαλώς να εντοπιστεί ο «εσχατόπλαστος» Κώστας ή Γιάννης, όπως κανένας επιστήμονας δεν θα αναζητούσε τον πρωτόπλαστο Αδάμ» σημειώνει πανεπιστημιακός με ειδίκευση στη δημογραφία. «Σκοπός της πρόκλησης είναι να αποτυπώσει μια πραγματικότητα που λέει πως η δραματική συρρίκνωση του πληθυσμού τις επόμενες δεκαετίες είναι μη αναστρέψιμη» προσθέτει.
Σχετικές προβολές των Ηνωμένων Εθνών οδηγούν στο ίδιο συμπέρασμα. Η Ελλάδα βρίσκεται ανάμεσα στους «πρωταθλητές» της δραματικής μείωσης του πληθυσμού τις επόμενες δεκαετίες, καταλαμβάνοντας την 7η θέση μετά τη Νότια Κορέα, την Ουκρανία, την Κίνα, την Κούβα, την Πολωνία και την Ιαπωνία.
Αλλες μελέτες, που συνδυάζουν το προσδόκιμο ζωής, τον δείκτη γεννητικότητας και το εισόδημα, τοποθετούν την Ιαπωνία στην κορυφή των πιθανοτήτων ενός δημογραφικού «κραχ». Το ακόμη πιο ενδιαφέρον στοιχείο για τους ειδικούς σε αυτές τις μελέτες είναι πως το ύψος του εισοδήματος δεν σχετίζεται με τη γεννητικότητα. «Πιο πλούσιοι δεν σημαίνει και πιο αναπαραγωγικοί» σημειώνουν σχετικά. Καταδεικνύεται έτσι πως το πρόβλημα του δημογραφικού σχετίζεται με πλήθος παραγόντων. Χαρακτηριστικό από αυτή την άποψη είναι το γεγονός πως «το 55% των γυναικών στην Ιταλία τείνουν να θεωρούν τη γονεϊκότητα εμπόδιο για την είσοδό τους ή την παραμονή τους στην αγορά απασχόλησης».
Μεταναστευτικό και περιβάλλον
Οι ειδικοί επισημαίνουν ακόμη πως είναι απαραίτητο να υιοθετηθούν άμεσα πολιτικές που ξεκινούν από την ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή και φτάνουν έως τη μετανάστευση για να αποδώσουν όσο νωρίτερα δυνατόν στο μέλλον, δηλαδή από τις επόμενες γενιές. Την ίδια ώρα, πάντως, ο παγκόσμιος πληθυσμός αυξάνεται. Ο πλανήτης φιλοξενεί σήμερα 8,05 δισ. ανθρώπους, ενώ το 2050 θα φιλοξενεί 9,675 δισ. Η αύξηση αυτή θέτει νέες προκλήσεις για τη διαχείριση της μετανάστευσης, των πόρων, του οικοσυστήματος. Οι μεγαλύτεροι δείκτες γεννητικότητας εξάλλου καταγράφονται σε μερικές από τις πλέον φτωχές χώρες, όπως η Σομαλία και το Τσαντ. «Στην ουσία πρόκειται για νέες γενιές μεταναστευτικών ροών» παρατηρούν στην έκθεσή τους οι Ιταλοί του European House – Ambrosetti καλώντας την κυβέρνηση της χώρας τους να «αυξήσει άμεσα» σε 250.000 τον αριθμό μεταναστών που θα δέχεται κάθε χρόνο. Να αναζητήσει, δηλαδή, εκείνο το μείγμα που θα μετατρέψει την κρίση σε ευκαιρία πολύ πριν γεννηθεί ο «τελευταίος Ιταλός»…
