Μέρες αναμονής, αυξημένης εγρήγορσης και επιφυλακής. Ο εφετινός Αύγουστος, στερημένος μέχρι στιγμής από εσωτερικά πολιτικά γεγονότα, πολιορκείται από τις συγκρούσεις στην Ουκρανία και στη Μέση Ανατολή, όπου έχει αναζωπυρωθεί ο κίνδυνος ενός περιφερειακού πολέμου.
Το Μέγαρο Μαξίμου, τα υπουργεία Εξωτερικών και Αμυνας και τα άλλα αρμόδια υπουργεία παρακολουθούν στενά τις εξελίξεις, με τους υπουργούς να βρίσκονται σε διαρκή επικοινωνία με φίλους και συμμάχους, να συντονίζουν τις δράσεις τους και να καταστρώνουν σχέδια αντίδρασης στα χειρότερα σενάρια, αν η κατάσταση εκτραχυνθεί.
Στο επίκεντρο το υπουργείο Εξωτερικών
Το βάρος αυτή τη στιγμή έχει πέσει στο υπουργείο Εξωτερικών, το οποίο κάνει όλους τους βασικούς χειρισμούς σε καθημερινή επικοινωνία με το πρωθυπουργικό επιτελείο.
Σε πρώτη φάση έχει εκπονήσει ένα πλήρες σχέδιο εκκένωσης των 4.000 ελληνικής καταγωγής κατοίκων του Λιβάνου, ορισμένοι εκ των οποίων έχουν διπλή υπηκοότητα, είναι μόνιμα εγκατεστημένοι εκεί και προς το παρόν αρνούνται να εγκαταλείψουν τις εστίες τους. Επειδή, όμως, υπάρχει φόβος ότι τα πράγματα μπορεί να αλλάξουν ταχύτατα και δραματικά, έχει ενεργοποιηθεί μια κόκκινη γραμμή στην πρεσβεία μας και στο προξενείο στη Βηρυτό, όπου έχει μείνει μόνο το απαραίτητο προσωπικό.
Μέχρι στιγμής οι πτήσεις εκτελούνται κανονικά, αν ωστόσο αναβαθμιστεί ο κίνδυνος και κλείσουν τα αεροδρόμια, ο μοναδικός τρόπος για να μετακινηθούν οι πολίτες θα είναι διά θαλάσσης.
Ηδη στα ανοιχτά του Λιβάνου βρίσκεται η φρεγάτα «Κουντουριώτης», όχι εξαιτίας της συγκυρίας, αλλά στο πλαίσιο της μόνιμης αποστολής ναυτικών δυνάμεων στην περιοχή υπό την αιγίδα του ΟΗΕ (UNIFIL). Η φρεγάτα μπορεί να μεταφέρει περί τα 400 άτομα και γι’ αυτό, αν χρειαστεί, θα συνδράμουν και άλλα πολεμικά και εμπορικά πλοία. Αναλόγως των εξελίξεων θα σταθμιστεί αν η χώρα μας θα συμμετάσχει στις επιχειρήσεις επαναπατρισμού πολιτών μόνο με επιβατηγά πλοία, όπως επιλέγει συνήθως, ή και με στρατιωτικά μέσα. Τα δεύτερα έχουν δυνατότητες αυτοπροστασίας, αλλά εκτιμάται ότι στέλνουν μήνυμα επιθετικότερης εμπλοκής, ενώ αντιθέτως θεωρείται πολύ δύσκολο να χτυπηθεί εμπορικό πλοίο με άμαχο πληθυσμό, ακόμα και από το Ιράν και τους δορυφόρους του.
Η Ελλάδα δεν είναι η μοναδική χώρα που ενδιαφέρεται να επαναπατρίσει πολίτες της από τον Λίβανο. Η Γερμανία, η Γαλλία και ο Καναδάς αναμένεται να ενώσουν τις δυνάμεις τους προς τον ίδιο σκοπό, χρησιμοποιώντας το αεροδρόμιο της Αθήνας και τη βάση της Σούδας για τις επιχειρήσεις τους. Η Κύπρος, βέβαια, είναι η πλησιέστερη ευρωπαϊκή χώρα στην εύφλεκτη περιοχή και αναμένεται να σηκώσει μεγάλο βάρος τόσο στο σχέδιο εκκένωσης όσο και στην αναβάθμιση των σχεδίων για παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας. Η Αθήνα και η Λευκωσία έχουν συντονίσει στον μέγιστο βαθμό τα πρωτόκολλα ασφαλείας και τις αντιδράσεις τους.
Διπλωματικός πυρετός
Οπως είναι αναμενόμενο, το διπλωματικό παρασκήνιο βράζει. Ο υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης βρίσκεται σε συνεχή επαφή με όλες τις δυνάμεις που επιδρούν στην περιοχή και καταβάλλουν προσπάθειες να επικρατήσει μετριοπάθεια.
Η κατάσταση είναι πολύ εύθραυστη, καθώς πέραν των άλλων κινδυνεύει να διασπαστεί και το «μέτωπο» Ιορδανίας, Σαουδικής Αραβίας, Αιγύπτου και Κατάρ, που διατηρεί στενές σχέσεις με την Ουάσιγκτον, επειδή η κυβέρνηση της Ιορδανίας πιέζεται από τα 5 εκατομμύρια Παλαιστινίων που ζουν στο έδαφός της, τα οποία επηρεάζουν ευρύτερα την κοινή γνώμη της χώρας, ενώ οι ακραίες αντιδράσεις της κυβέρνησης Νετανιάχου ρίχνουν διαρκώς λάδι στη φωτιά.
Να θυμίσουμε ότι τον Απρίλιο η Ιορδανία ήταν μια από τις χώρες που βοήθησαν στην αναχαίτιση της πυραυλικής επίθεσης που εξαπέλυσε το Ιράν κατά του Ισραήλ, έπειτα από τη δολοφονία ανώτατου ιρανού στρατιωτικού αξιωματούχου στα κτίρια της πρεσβείας της χώρας στη Δαμασκό. Προσφάτως, ο ιορδανός υπουργός Εξωτερικών της πραγματοποίησε μια σπάνια επίσκεψη στην Τεχεράνη προκειμένου να διαμηνύσει ότι η χώρα του δεν επιθυμεί να μετατραπεί σε πεδίο πολέμου.
Οι ΗΠΑ ασκούν ισχυρές πιέσεις στο Ισραήλ, αλλά επειδή βρίσκονται σε προεκλογική περίοδο, η επιρροή τους είναι περιορισμένη. Ωστόσο, έχουν στείλει επιπλέον πολεμικά πλοία στη Μέση Ανατολή προκειμένου να αντιμετωπίσουν τις απειλές από το Ιράν και τους συμμάχους τους. Το Ιράν, από την άλλη πλευρά, για τους δικούς του λόγους και έχοντας έναν νέο πρόεδρο, δηλώνει ότι δεν θα υπάρξουν αντίποινα για τις δολοφονίες Χανίγια (Χαμάς) και Σουκρ (Χεζμπολάχ), αλλά δεν επιθυμεί περιφερειακή σύρραξη, τη στιγμή που δυτικές και αραβικές χώρες συνιστούν αυτοσυγκράτηση.
Με την ένταση στα ύψη, τις πυραυλικές επιθέσεις ανάμεσα στη Χεζμπολάχ και στο Ισραήλ σε καθημερινή βάση και την αντίδραση του Ιράν να επίκειται, αλλά κανένας να μη γνωρίζει πότε και πώς θα εκδηλωθεί, όλος ο κόσμος κρατά την ανάσα του, γνωρίζοντας ότι ένας πόλεμος σε πλήρη κλίμακα δεν θα αποσταθεροποιήσει μόνο τη συγκεκριμένη περιοχή. Τα μεγάλα ερωτήματα είναι τρία: Θα συντονιστούν οι τρεις δορυφόροι του Ιράν, Χαμάς, Χεζμπολάχ και Χούθι, σε κοινή επίθεση; Οι στόχοι θα βρίσκονται εντός του Ισραήλ ή θα χτυπηθούν ισραηλινοί στόχοι διάσπαρτοι σε όλον τον κόσμο; Το Ισραήλ θα πραγματοποιήσει προληπτική επίθεση στον Λίβανο, όπως απειλεί ο Νετανιάχου;
Ο φόβος μιας ευρείας σύρραξης
Απέναντι σε αυτή τη διακεκαυμένη ζώνη, η Αθήνα και άλλες πρωτεύουσες καταστρώνουν σχέδια αντιμετώπισης των συνεπειών μιας ενδεχόμενης ευρείας σύρραξης.
Το πρώτο πεδίο ανησυχίας είναι το ανθρωπιστικό και το μεταναστευτικό, καθώς αναμένεται έκρηξη των μεταναστευτικών ροών από το Λίβανο, την Ιορδανία και την Παλαιστίνη – στη Λωρίδα της Γάζας ήδη εξελίσσεται μια ανθρωπιστική κρίση – με πρώτες χώρες υποδοχής την Κύπρο και την Ελλάδα.
Το δεύτερο είναι η οικονομία, με δεδομένο ότι θα υπάρξει περαιτέρω αύξηση των τιμών ακόμα και σε βασικά αγαθά, επειδή θα μειωθεί περαιτέρω η διέλευση ή ίσως κλείσει η Διώρυγα του Σουέζ που σήμερα εξυπηρετεί περίπου το 50% της κανονικής της λειτουργίας, με αποτέλεσμα τα πλοία να κάνουν αναγκαστικά τον περίπλου της Αφρικής εκτοξεύοντας τις τιμές των αγαθών. Το είδος των αντιποίνων του Ιράν αναμένεται να επηρεάσει και τις τιμές του πετρελαίου.
Το τρίτο πεδίο είναι ο κίνδυνος της τρομοκρατίας. Παρότι οι Παλαιστίνιοι παραδοσιακά δεν εξάγουν βία σε άλλες χώρες, υπάρχει πάντα ο φόβος των «μοναχικών λύκων» ή και της ενεργοποίησης εν υπνώσει πυρήνων του ISIS, μια απειλή ακόμα υπαρκτή, όπως δείχνουν οι συλλήψεις στη Βιέννη και η ακύρωση συναυλιών της Τέιλορ Σουίφτ.
Στην Ελλάδα, όπως και σε άλλες χώρες, υπάρχει ήδη αυξημένη επαγρύπνηση σε λιμάνια, αεροδρόμια και σιδηροδρομικούς σταθμούς. Στη χώρα μας οι έλεγχοι Σένγκεν διεξάγονται με πολύ αποτελεσματικό τρόπο, όπως πιστοποιεί και το γεγονός ότι δεν υπάρχουν επιστροφές μεταναστών από τις χώρες μετεγκατάστασης, αλλά κανένας δεν μπορεί να εγγυηθεί ότι δεν θα γίνουν λάθη σε περίπτωση μαζικής εισροής προσφύγων από εμπόλεμες ζώνες και ότι δεν θα παρεισφρήσουν και επικίνδυνα στοιχεία. Στο παρελθόν έχουν καταγραφεί περιπτώσεις τρομοκρατικών επιθέσεων στο Παρίσι και στις Βρυξέλλες στις οποίες συμμετείχαν μετανάστες που πέρασαν από την Ελλάδα ως πρόσφυγες. Από τότε οι έλεγχοι έχουν αυστηροποιηθεί και υπάρχει μεγαλύτερη ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των κρατών.
Επαγρύπνηση στα σύνορα
Το αποτέλεσμα είναι ότι αποκρούονται αποτελεσματικά μέχρι στιγμής διάφορες προσπάθειες παράτυπης ή και παράνομης μετανάστευσης, όπως κάποιες απόπειρες στη διάρκεια των τελευταίων ημερών ορισμένων να παρεισφρήσουν σε γκρουπ τουριστών που αναχωρούν αεροπορικώς από τη χώρα μας επιχειρώντας να εκμεταλλευτούν τον φόρτο της θερινής περιόδου στα αεροδρόμια.
Παράλληλα, παρακολουθείται από το Λιμενικό η μικρή αύξηση των ροών στο Νότιο Αιγαίο, που έχουν φτάσει τα 120 άτομα ημερησίως κατά μέσο όρο από σχεδόν μηδενικές που ήταν το προηγούμενο διάστημα, αν και δεν συγκρίνονται με τα 1.500-1.800 άτομα που έφταναν ημερησίως στα νησιά στις πρόσφατες περιόδους έντασης με την Τουρκία. Παρά την προκλητικότητα σε άλλες πτυχές των διμερών σχέσεων, στο Μεταναστευτικό η συνεργασία Ελλάδας – Τουρκίας συνεχίζει να παράγει θετικά αποτελέσματα. Η ελληνική πλευρά ελπίζει ότι αυτή η συνεργασία δεν θα διαταραχθεί από τυχόν ανάφλεξη στην περιοχή καθώς ο Ερντογάν έχει πάρει ξεκάθαρη θέση κατά του Ισραήλ και η χώρα μας δεν προτίθεται να εμπλακεί σε επιχειρήσεις στη Μέση Ανατολή πέραν αυτών που έχουν ανθρωπιστικό χαρακτήρα.
Στέλνουν τον στόλο και πιέζουν για αποκλιμάκωση
Σε δύο επίπεδα κινείται η αμερικανική προετοιμασία στη Μέση Ανατολή. Αφενός αναπτύσσει σημαντικά μέσα στην περιοχή πολεμικά πλοία και μαχητικά αεροσκάφη για το ενδεχόμενο υπεράσπισης του Ισραήλ, αλλά και των δικών της δυνάμεων, αφετέρου πιέζει διπλωματικά για την αποκλιμάκωση της κρίσης.
Την Πέμπτη κατέπλευσε στο λιμάνι της Λεμεσού το αμφίβιο πλοίο USS Wasp με μία μονάδα πεζοναυτών.
Ομως, ενώ η στρατιωτική δύναμή της παραμένει ισχυρή, στο διπλωματικό πεδίο η δυνατότητα παρέμβασής της είναι εκ των πραγμάτων περιορισμένη, καθώς η χώρα βρίσκεται σε προεκλογική περίοδο. Αλλη θα είναι η στάση των ΗΠΑ αν εκλεγεί ο Τραμπ, ο οποίος αντιμετωπίζει τους Παλαιστινίους σαν πιθανούς τρομοκράτες και θέλει να ολοκληρώσει το Ισραήλ τον πόλεμο, και άλλη αν εκλεγεί η Κάμαλα Χάρις, η οποία αναμένεται να ακολουθήσει πάνω-κάτω την πολιτική του προκατόχου της.
Το θέμα είναι δύσκολο για την Αμερική και οι δύο υποψήφιοι προσπαθούν να μην αποξενώσουν τμήματα του εκλογικού σώματος, αλλά το μεγάλο πρόβλημα βρίσκεται στο στρατόπεδο των Δημοκρατικών.
Αμερικανοϊσραηλινές οργανώσεις κινητοποιούνται και χρηματοδοτούν αδρά την εκλογή βουλευτών με φιλική στάση προς το Ισραήλ έναντι άλλων που ασκούν κριτική για όσα συμβαίνουν στη Γάζα. Αυτός είναι ένας νέος διχασμός και αυτή τη στιγμή δύσκολα μπορεί να μαντέψει κανένας αν και πώς θα επηρεάσει τις προεδρικές εκλογές του Νοεμβρίου. Το έδαφος μετά και τις φοιτητικές κινητοποιήσεις μπορεί να γίνει ολισθηρό για τους Δημοκρατικούς.
Την περασμένη εβδομάδα, στο Μιζούρι, ο εισαγγελέας της κομητείας Γουέσλι Μπελ, υποστηριζόμενος από ισχυρή φιλοϊσραηλινή ομάδα, κέρδισε τη βουλευτή Κόρι Μπους, η οποία επέκρινε τη στάση του Ισραήλ στη Γάζα. Τον Ιούνιο υπήρξε ανάλογο συμβάν στη Νέα Υόρκη.
Δύο περιστατικά δεν είναι πολλά, όμως υπάρχει ένα σημαντικό κομμάτι των ψηφοφόρων, ηλικίας 18-34 ετών, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις,το οποίο ζητεί να σταματήσουν οι ΗΠΑ να εξοπλίζουν το Ισραήλ. Αυτοί αποτελούν τμήμα του Δημοκρατικού Κόμματος, στις προκριματικές εκλογές εξέλεξαν ανεξάρτητους αντιπροσώπους και απειλούν να μην ψηφίσουν στις εκλογές του Νοεμβρίου αν το δίδυμο Χάρις – Γουόλς δεν δηλώσει με κάποιον τρόπο την αποστασιοποίησή του από την κυβέρνηση Νετανιάχου. Οι περισσότεροι ανεξάρτητοι αντιπρόσωποι εξελέγησαν στη Μινεσότα, την Πολιτεία στην οποία κυβερνήτης είναι ο Τιμ Γουόλς, υποψήφιος αντιπρόεδρος της Χάρις.
Η επιλογή του Γουόλς, ιδωμένη από αυτή τη σκοπιά, έχει τον συμβολισμό της, ο οποίος δεν διέφυγε από την Αθήνα και από άλλες ενδιαφερόμενες πρωτεύουσες. Ο Γουόλς διατηρεί άριστες σχέσεις με τις αμερικανοϊσραηλινές οργανώσεις, ταυτόχρονα όμως έχει χαρακτηρίσει αφόρητη την κατάσταση στη Γάζα, έχει ζητήσει να μπει ένα τέλος στην ανθρωπιστική κρίση και έχει επαινέσει την πολιτική δράση φιλοπαλαιστίνιων ακτιβιστών. Προσπαθεί, δηλαδή, να διατηρήσει την ευαίσθητη ισορροπία ανάμεσα στους δύο αντιμαχόμενους, ακολουθώντας τη στρατηγική του Μπάιντεν, που αποτελεί στρατηγική του Δημοκρατικού Κόμματος. Ο Γουόλς είναι μετριοπαθής, θεωρείται άνθρωπος των διαπραγματεύσεων, μπορεί να συνομιλήσει με την αριστερή πτέρυγα του κόμματος και να ενώσει τους Δημοκρατικούς.
Παρά τις προφανείς δυσκολίες που δημιουργεί η προεκλογική περίοδος, στη Μέση Ανατολή και στον Κόλπο η Αμερική δημιουργεί μεθοδικά μια ζώνη ασφαλείας για παν ενδεχόμενο, διατηρεί ενεργούς τους διαύλους με τους συμμάχους της στην περιοχή, πιέζει για να πέσουν οι τόνοι και στην περίπτωση που συμβεί κάτι ακραίο αναμένεται να ενεργοποιηθούν αμέσως οι πρεσβείες της στην Αθήνα και στη Λευκωσία προκειμένου να επαναπατριστούν οι αμερικανοί πολίτες το συντομότερο δυνατόν.
