Ο δρόμος του ΣΥΡΙΖΑ είναι διάσπαρτος με αγκάθια: ρήξεις, «διαζύγια», διασπάσεις. Στοιχείο άλλωστε που διαπερνά συνολικά τον χώρο της Αριστεράς, όπου διαχρονικά οι συγκρούσεις ήταν αδυσώπητες και βαθιά τραυματικές. Από την εποχή του εμβληματικού ’68, όταν σημειώθηκε η διάσπαση του ΚΚΕ (12η Ολομέλεια, Βουδαπέστη), από την οποία γεννήθηκε το ΚΚΕ Εσωτερικού και απέκτησε εκπροσώπηση το ρεύμα του ευρωκομμουνισμού στην Ελλάδα, η διαδρομή των διαφορετικών εκδοχών της καθ’ ημάς Αριστεράς βρίθει διασπάσεων, επιβεβαιώνοντας δραματικά τον μαρξιστή διανοητή και ιδρυτή του ΚΚ Ιταλίας, Αντόνιο Γκράμσι, που έλεγε ότι «χτυπώντας το κεφάλι στον τοίχο, είναι το κεφάλι που σπάει και όχι ο τοίχος».
Η πρώτη αποχώρηση και η δημιουργία της ΛΑΕ
Ο ΣΥΡΙΖΑ υπήρξε πόλος έκφρασης ετερόκλητων, παρά τις ιδεολογικές συγγένειες, χώρων, οι οποίοι ενώθηκαν κάτω από τη διαφαινόμενη επέλαση προς την εξουσία την περίοδο που η Lehman Brothers κατέρρεε (2008) προκαλώντας τη μεγαλύτερη χρηματοπιστωτική κρίση στον κόσμο, οδηγώντας την Ελλάδα στη χρεοκοπία. Καβαλώντας το κύμα των εξελίξεων, ο «ριζοσπαστικός» ΣΥΡΙΖΑ, υπό τον ανερχόμενο Αλέξη Τσίπρα, βρέθηκε στο επίκεντρο των πολιτικών και κοινωνικών εξελίξεων. «Τα σκυλιά γαβγίζουν, αλλά το καραβάνι προχωρά» είχε πει στα τέλη του ζοφερού 2015 ο τότε πρωθυπουργός.
Είχε προηγηθεί η εξάμηνη τραγική περιπέτεια με την «περήφανη διαπραγμάτευση» που οδήγησε στα capital controls, στο δημοψήφισμα-φιάσκο και στην άνευ όρων παράδοση στις επιταγές των δανειστών με την υπογραφή του τρίτου μνημονίου. Το… καραβάνι άρχιζε να έχει απώλειες δυνάμεων. Υπό το βάρος της «συνθηκολόγησης» και την ψήφιση του μνημονίου τον Αύγουστο του 2015, το πρώτο ρήγμα στην «κυβερνώσα Αριστερά» σημειώνεται με την ανεξαρτητοποίηση 25 βουλευτών του κόμματος και τη συγκρότηση της Λαϊκής Ενότητας (ΛΑΕ) με δική της Κοινοβουλευτική Ομάδα υπό τον Παναγιώτη Λαφαζάνη, με κοινοβουλευτικό εκπρόσωπο τον Δημήτρη Στρατούλη. Το εγχείρημα δεν θα ευδοκιμήσει, καθώς στις πρόωρες εκλογές του Σεπτεμβρίου η ΛΑΕ δεν θα εισέλθει στη Βουλή.
Κωνσταντοπούλου και Βαρουφάκης
Την ίδια περίοδο αποχωρεί και η μέχρι τότε Πρόεδρος της Βουλής Ζωή Κωνσταντοπούλου, η οποία συμπορεύθηκε εκλογικά με τη ΛΑΕ αλλά έναν χρόνο μετά προχώρησε στην ίδρυση της Πλεύσης Ελευθερίας, η οποία επτά χρόνια αργότερα (εκλογές 2023) κατόρθωσε να περάσει το κατώφλι του 3% και να αποκτήσει κοινοβουλευτική εκπροσώπηση. Από τις «φλόγες» της μνημονιακής μετάλλαξης του ΣΥΡΙΖΑ ξεπήδησε και το ΜέΡΑ25 υπό τον Γιάνη Βαρουφάκη, ο οποίος από asset του κ. Τσίπρα, κατά δήλωσή του, αναδείχθηκε στο μοιραίο πρόσωπο της πρώτης διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ/ΑΝΕΛ (παραιτήθηκε μετά το δημοψήφισμα και το 2016 συγκρότησε το ευρωπαϊκό DIEM25, ενώ το 2018 την ελληνική εκδοχή του, το ΜέΡΑ25, που μπήκε στη Βουλή για μία τετραετία στις εκλογές του 2019). Το κόμμα του συμπορεύεται πλέον με τη ΛΑΕ, όμως το ενωτικό εκλογικό σχήμα δεν κατόρθωσε να αποκτήσει κοινοβουλευτική παρουσία. Η διπλή εκλογική συντριβή του ΣΥΡΙΖΑ στις κάλπες του Μαΐου και του Ιουνίου 2023 άνοιξε για μία ακόμα φορά τον ασκό του Αιόλου.
Η Νέα Αριστερά
Η έλευση του Στέφανου Κασσελάκη «από το πουθενά» και η νίκη του στην κούρσα της διαδοχής που δρομολογήθηκε μετά την παραίτηση του κ. Τσίπρα τριχοτόμησε τον ΣΥΡΙΖΑ. Πλειάδα στελεχών και δύο βουλευτές (Τσακαλώτος, Πέρκα) της εσωκομματικής τάσης της «Ομπρέλας», παίρνουν τον δρόμο της εξόδου τον Νοέμβριο 2023. Μεταξύ αυτών 45 στελέχη της ΚΕ του κόμματος με πορεία στον χώρο (Βούτσης, Φίλης, Σκουρλέτης, Βίτσας, Δρίτσας, Κλαυδιανός, Ξανθός, Χριστοδουλοπούλου, Παπαδόπουλος, Λάμπρου κ.ά.). Η κοινοβουλευτική δύναμη του κόμματος από 47 έδρες που είχε μειώθηκε σε 45, ενώ λίγες ημέρες αργότερα θα ακολουθήσει νέα διάσπαση, με την ομάδα των «6+6» να αποχωρεί. Μεταξύ τους εννέα βουλευτές (Αχτσιόγλου, Χαρίτσης, Ηλιόπουλος, Τζανακόπουλος, Αναγνωστοπούλου, Τζούφη, Φωτίου, Φερχάτ και Ζεϊμπέκ), οι οποίοι μαζί με τους δύο της «Ομπρέλας» συγκροτούν την ΚΟ της Νέας Αριστεράς, κατεβάζοντας τη δύναμη της ΚΟ του ΣΥΡΙΖΑ στους 36 βουλευτές, που με τη διαγραφή της Αθηνάς Λινού έφτασαν τους 35.
Οι «κασσελακικοί»
Στο φυλλορρόημα του ΣΥΡΙΖΑ προστίθεται και η αποχώρηση του πρώην ευρωβουλευτή του κόμματος Πέτρου Κόκκαλη, ο οποίος συγκρότησε δικό του πράσινο πολιτικό χώρο, τον «Κόσμο», ενώ η κορύφωση των διαλυτικών φαινομένων ήρθε με την πρόσφατη διάσπαση και την αποχώρηση των «κασσελακικών». Η αποκαθήλωση του ΣΥΡΙΖΑ από τη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης, εξέλιξη πρωτοφανής για τα κοινοβουλευτικά χρονικά, ξεκίνησε με το κύμα ανεξαρτητοποιήσεων βουλευτών που συντάσσονται με τον έκπτωτο πρόεδρο και φέρονται αποφασισμένοι να τον ακολουθήσουν στο νέο του εγχείρημα για τη δημιουργία ενός business friendly κόμματος. Η αρχή έγινε από τους τέσσερις βουλευτές Παππά, Αυλωνίτη, Μάλαμα, Χρηστίδου, κατεβάζοντας την κοινοβουλευτική δύναμη του κόμματος στους 31, και συνεχίστηκε από τις Τζάκρη και Πούλου, κατεβάζοντας τη δύναμη της ΚΟ του ΣΥΡΙΖΑ στους 29 βουλευτές, αριθμό που σηματοδοτεί τυπικά και ουσιαστικά την απώλεια της θέσης της αξιωματικής αντιπολίτευσης, την οποία καταλαμβάνει το ΠαΣοΚ (διαθέτει 31 βουλευτές).
Ο ΣΥΡΙΖΑ μοιάζει με τη ρωσική «μπάμπουσκα», την ξύλινη κούκλα που όσο την ανοίγεις ανακαλύπτεις μέσα της όλο και μικρότερες ίδιες κούκλες. Ακόμα και χωρίς τον φορέα του κ. Κασσελάκη, τον οποίο δημοσκοπήσεις εμφανίζουν να κινείται στην πρόθεση ψήφου στο 2,6%, με τον ΣΥΡΙΖΑ στο 5,8% (GPO) ή στην εκτίμηση εκλογικής επιρροής στο 6,5% με τον ΣΥΡΙΖΑ στο 3,6% (Real Polls), οι δυνάμεις που αποχώρησαν σε διάφορες φάσεις από το «κοινό τους σπίτι» αθροίζουν ποσοστά που υπερβαίνουν τις δυνάμεις του εναπομείναντος ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος από τη γέννησή του αντιμετώπιζε ζητήματα συνοχής. Αποτελούσε άλλωστε, κατά μια έννοια, τη μετεξέλιξη μιας κληρονομιάς ατέρμονων διεργασιών, συγκρούσεων και διασπάσεων.
Από τη διάσπαση του «Ρήγα» και τη δημιουργία της Β’ Πανελλαδικής το 1978 και τη μετωπική σύγκρουση στο ΚΚΕ Εσωτερικού (4ο Συνέδριο, 1986) για την αποκομμουνιστικοποίησή του (Κύρκος, Γιάνναρος, Κουβέλης, Κουναλάκης κ.ά.) ή την «αναβάθμισή» του αλλά με διατήρηση του κομμουνιστικού του προφίλ (Μπανιάς, Βούτσης, Ελεφάντης, Μπενάς, Φλαμπουράρης, Γαβρόγλου, Μπαλτάς κ.ά.), διαμάχη που κορυφώθηκε με τη διάσπαση του 1987 και τη δημιουργία της Ελληνικής Αριστεράς (ΕΑΡ) και του ΚΚΕ Εσωτερικού – Ανανεωτική Αριστερά, μετέπειτα (1990) Ανανεωτικής Κομμουνιστικής Οικολογικής Αριστεράς (ΑΚΟΑ), έως τη διάσπαση του ΚΚΕ (13ο Συνέδριο) και συνακόλουθα του ενιαίου τότε Συνασπισμού της Αριστεράς και της Προόδου το 1991, από τα σπλάχνα του οποίου γεννήθηκε ο ΣΥΡΙΖΑ που σύντομα θα επιβεβαιώσει το τραυματικό παρελθόν με την ανοιχτή ρήξη του Αλέκου Αλαβάνου με τον Αλέξη Τσίπρα (2009) και την αποχώρηση της «ανανεωτικής πτέρυγας» και την ίδρυση της ΔΗΜΑΡ (2010).
