Η αιφνίδια ανακοίνωση της αποχώρησης του Γουές Μίτσελ από τη θέση του βοηθού υπουργού Εξωτερικών των Ηνωμένων Πολιτειών για θέματα Ευρώπης και Ευρασίας έπεσε ως κεραυνός εν αιθρία στην Αθήνα. Ο κ. Μίτσελ, ο οποίος είχε αναδειχθεί σε κομβικό συνομιλητή της ελληνικής πλευράς για όλα τα καυτά ζητήματα της περιοχής (με ιδιαίτερη έμφαση στην Ανατολική Μεσόγειο), ήταν ο διαμορφωτής της αμερικανικής πολιτικής έναντι χωρών άμεσου ενδιαφέροντος για την Ελλάδα: Τουρκία, Κύπρος, Ισραήλ, πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, Σερβία – Κόσοβο, Αλβανία. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι με τόσα μέτωπα ανοικτά, ιδιαίτερα δε με τη συμφωνία των Πρεσπών στην τελική ευθεία της ολοκλήρωσής της, αλλά και την Τουρκία πάντα απρόβλεπτο παίκτη, το κενό του θα είναι δυσαναπλήρωτο.
Οι λόγοι
Ο κ. Μίτσελ επέδωσε την επιστολή παραίτησής του στον επικεφαλής του Στέιτ Ντιπάρτμεντ Μάικ Πομπέο στις 4 Ιανουαρίου. Η οριστική του αποχώρηση από τα καθήκοντά του θα γίνει στις 15 Φεβρουαρίου. Ο γνωστός και για το ακαδημαϊκό του background Μίτσελ επέμεινε και σε δηλώσεις του ότι οικογενειακοί και προσωπικοί λόγοι τον οδήγησαν σε αυτή την απόφαση. Ηταν όμως αυτός ο πραγματικός λόγος; Η απάντηση στο ερώτημα τούτο δεν είναι εύκολη. Δεν λείπουν όσοι θεωρούν ότι ο καταγόμενος από το Τέξας κ. Μίτσελ, που ανέλαβε την ιδιαίτερα κρίσιμη αυτή θέση τον Σεπτέμβριο του 2017, είναι πιθανόν να διαφώνησε με την αλλαγή πολιτικής που αποφάσισε ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ στη Συρία που τόσες εντάσεις έχει ήδη προκαλέσει στο εσωτερικό της αμερικανικής κυβέρνησης.
Ωστόσο, η ανησυχία στην ελληνική πλευρά ήταν έκδηλη για τον απλούστατο λόγο ότι ο κ. Μίτσελ δεν είναι ο μόνος αμερικανός αξιωματούχος που ασχολείτο με θέματα που ενδιαφέρουν τη χώρα μας που έχει αποχωρήσει το τελευταίο διάστημα, αλλά και επειδή το πρόσωπο που θα τον διαδεχθεί δεν είναι μακράς πνοής. Προσωρινά, τα καθήκοντά του θα ασκήσει η Ελίζαμπεθ Μίλαρντ, η οποία όμως είναι σχεδόν 65 ετών και κοντά στη συνταξιοδότηση. Σύμφωνα με μια γραμμή πληροφόρησης, θα μπορούσε να προαχθεί για να καλύψει το κενό του κ. Μίτσελ ο Μάθιου Πάλμερ. Στη θέση του βοηθού υφυπουργού για τα Δυτικά Βαλκάνια και το Αιγαίο, ο κ. Πάλμερ βρίσκεται στη σημερινή του θέση από τον Αύγουστο του 2018. Ωστόσο, οι πιθανότητες να συμβεί αυτό εμφανίζονται, προς το παρόν, χαμηλές.
Σειρά εξόδων
Η αποχώρηση Μίτσελ, η οποία έχει ανησυχήσει και το ΝΑΤΟ, έρχεται να προστεθεί σε μια σειρά εξόδων από την κυβέρνηση Τραμπ. Η κορυφαία αποχώρηση είναι φυσικά αυτή του Τζέιμς Μάτις. Ο βετεράνος πρώην στρατιωτικός και μέχρι πρόσφατα υπουργός Αμυνας διαφώνησε ευθέως με τον αμερικανό πρόεδρο στο ζήτημα της Συρίας. Τι τον συνδέει με τον κ. Μίτσελ; Και οι δύο θεωρούσαν ότι η Ελλάδα μπορεί να διαδραματίσει πολύ ουσιαστικό και κομβικό ρόλο στην ευρύτερη γεωγραφική περιοχή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης και της Ανατολικής Μεσογείου. Συνομιλητής της ελληνικής πλευράς ήταν και ο πρώην βοηθός υφυπουργός Αμυνας για θέματα ευρωπαϊκής και νατοϊκής πολιτικής Τόμας Γκόφους, που επίσης εγκατέλειψε τη θέση του στα τέλη του 2018. Στην ίδια ομάδα ανήκει και ο επικεφαλής των αμερικανικών Ενόπλων Δυνάμεων στρατηγός Τζέιμς Ντάνφορντ, η θητεία του οποίου ολοκληρώνεται σε μερικούς μήνες (εκτός κι αν αποχωρήσει πρόωρα και αυτός). Ολοι τους είχαν επίσης αναπτύξει πολύ αγαστές σχέσεις με τον πρώην Α/ΓΕΕΘΑ και σήμερα υπουργό Εθνικής Αμυνας Ευάγγελο Αποστολάκη.
Οσοι γνωρίζουν, επιμένουν ότι ο κ. Μίτσελ ήταν από τους βασικούς αρχιτέκτονες της συμφωνίας των Πρεσπών. Ο πρώην επικεφαλής του Κέντρου Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ θεωρούσε ότι η επίλυση του ονοματολογικού είναι απαραίτητη, ώστε η πΓΔΜ να εισέλθει στο ΝΑΤΟ και να περιοριστεί έτι περαιτέρω η επιρροή της Ρωσίας στη Βαλκανική. Η συμφωνία των Πρεσπών ήταν το πρώτο κομμάτι του παζλ σε μια σειρά κινήσεων – με τη διευθέτηση των σχέσεων Σερβίας και Κοσόβου ως πιθανό επόμενο βήμα, ακόμη και αν απαιτείτο μια αναπροσαρμογή συνόρων (θέση με την οποία δεν είναι αντίθετη η παρούσα αμερικανική κυβέρνηση). Ο κ. Μίτσελ θεωρούσε ότι μόνο με τέτοιες κινήσεις θα ελεγχόταν η ρωσική επιρροή. Αλλωστε, ο απερχόμενος βοηθός υπουργός Εξωτερικών είχε αναπτύξει συγκεκριμένη θεωρία περί των «μετωπικών κρατών», την οποία είχε αποτυπώσει στο βιβλίο του «The Unquiet Frontier». Μάλιστα, ο έτερος συγγραφέας του βιβλίου, ο Τζέικομπ Γκρίγκιελ, συνεργάστηκε με τον κ. Μίτσελ στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ προτού αποχωρήσει πέρυσι.
Η Ελλάδα δεν εντασσόταν αρχικά στον χάρτη των «μετωπικών κρατών» του κ. Μίτσελ, αλλά οι τριμερείς συνεργασίες της Ανατολικής Μεσογείου και ιδιαίτερα η σύσφιγξη των σχέσεων με το Ισραήλ μετέβαλαν αρχικούς σχεδιασμούς. Τόσο η ασφάλεια όσο και η ενέργεια είναι τομείς κρίσιμης σημασίας και στο πλαίσιο τούτο η αμερικανική πλευρά στηρίζει ευθέως το τριμερές σχήμα Ελλάδος – Ισραήλ – Κύπρου με πιθανή την έλευση του αμερικανού υπουργού Εξωτερικών Μάικ Πομπέο σε μερικές εβδομάδες στην Κρήτη για την τελετή υπογραφής της Διακυβερνητικής Συμφωνίας για την πιθανή κατασκευή του αγωγού φυσικού αερίου East Med. Σε όλα τα παραπάνω συνέβαλε και η σοβαρή επιδείνωση των σχέσεων Ηνωμένων Πολιτειών – Τουρκίας, που οδήγησε την Ουάσιγκτον στην επιλογή εξισορρόπησης της στρατιωτικής της παρουσίας μεταξύ Αθήνας και Αγκυρας. Αυτό αποτυπώνεται στη σοβαρή ενίσχυση της αμυντικής συνεργασίας των δύο χωρών. Η φυγή Μίτσελ σίγουρα θα επηρεάσει τα πράγματα, αλλά η εκτίμηση είναι ότι η πρόσφατη εκκίνηση του Στρατηγικού Διαλόγου ΗΠΑ – Ελλάδος έχει βάλει αμετάκλητα «το τρένο στις ράγες».
