Η ουκρανική αντεπίθεση των τελευταίων ημερών αποτελεί σημείο καμπής στον πόλεμο, αλλά μια επιτυχημένη αντεπίθεση δεν ισοδυναμεί με νίκη. Παρά την εντυπωσιακή ανακατάκτηση 6.000 τετρ. χλμ. που κατείχαν οι Ρώσοι στη Βορειοανατολική Ουκρανία, οι Ουκρανοί έχουν πολύ δρόμο ακόμη για να ανατρέψουν την κατάσταση και είναι άγνωστο πώς θα αντιδράσουν οι Ρώσοι, τόσο στο πεδίο των μαχών στην Ουκρανία όσο και στο πολιτικό πεδίο στο εσωτερικό της Ρωσίας.
Ελπίδα της Μόσχας παραμένει ότι θα εξουθενωθεί η Δύση από τις υψηλές τιμές της ενέργειας και θα σπάσει το ευρωπαϊκό μέτωπο υποστήριξης προς το Κίεβο. Ελπίδα του Κιέβου είναι ότι η επιτυχημένη αντεπίθεση, που επιτεύχθηκε σε μεγάλο βαθμό χάρη στη δυτική βοήθεια, θα ενισχύσει την προθυμία των Δυτικών, στον δύσκολο ενεργειακά χειμώνα που έρχεται, να συνεχίσουν να στέλνουν όπλα στην Ουκρανία.
Ενδεχόμενο πολιτικών αλλαγών στη Μόσχα
Μια άλλη ελπίδα, που εκφράζεται λιγότερο δυνατά δημοσίως αλλά ψιθυρίζεται κατ’ ιδίαν στα ανώτατα κλιμάκια της ΕΕ, είναι ότι η δεύτερη αυτή ταπεινωτική ήττα του ρωσικού στρατού στο Χάρκοβο (η πρώτη ήταν η αποτυχημένη προσπάθεια κατάληψης του Κιέβου) θα δρομολογήσει πολιτικές αλλαγές στη Μόσχα. Οπως πληροφορείται «Το Βήμα» από αξιόπιστη ευρωπαϊκή πηγή, ανώτατος αξιωματούχος της ΕΕ «πιστεύει ότι ένα πρωί θα μάθουμε ότι κάτι έγινε στη Ρωσία».
Οι εκκλήσεις για καλύτερο εξοπλισμό της Ουκρανίας από τη Δύση είναι πολλές και από πολλές πλευρές. Ο Economist, για παράδειγμα, διαπιστώνει ότι «ο πόλεμος του Πούτιν αποτυγχάνει» και καλεί τη Δύση «να βοηθήσει να αποτύχει γρηγορότερα» στέλνοντας «περισσότερα και καλύτερα όπλα» στους Ουκρανούς.
Η άτακτη υποχώρηση του ρωσικού στρατού από τη Βορειοανατολική Ουκρανία – ξένοι ανταποκριτές και ντόπιοι κάτοικοι μεταφέρουν εικόνες από εγκαταλελειμμένα όπλα και άρματα μάχης και στρατιώτες να αποχωρούν όπως-όπως, κλέβοντας ακόμη και ποδήλατα – έγινε αντικείμενο κριτικής εντός της Ρωσίας. Σε μια σπάνια επίδειξη περιφρόνησης προς τον Βλαντίμιρ Πούτιν, τοπικοί άρχοντες από 35 δήμους της χώρας ζήτησαν τον τερματισμό του πολέμου, χαρακτήρισαν τον πρόεδρο «προδότη» και τον κάλεσαν να παραιτηθεί. Αλλοι τον επικρίνουν από την υπερπατριωτική πλευρά, ζητώντας του να κηρύξει επιστράτευση για να πατάξει τους Ουκρανούς.
Υπολογίζεται ότι ο ρωσικός στρατός δεν έχει σήμερα περισσότερους από 100.000 άνδρες διαθέσιμους για το ουκρανικό μέτωπο, που εκτείνεται σε χιλιάδες χιλιόμετρα, τους οποίους δεν «ανακυκλώνει» συχνά για να ανακτήσουν τις δυνάμεις τους. Ο πρόεδρος Πούτιν όμως δεν μπορεί να κηρύξει γενική επιστράτευση και παράλληλα να διατηρήσει το αφήγημα ότι στην Ουκρανία πραγματοποιείται μια περιορισμένη στρατιωτική επιχείρηση (η λέξη «πόλεμος» παραμένει απαγορευμένη στη Ρωσία). Είναι επίσης πολιτικά παρακινδυνευμένο για τον Πούτιν αν ο πόλεμος στην Ουκρανία, που προς το παρόν αφήνει αδιάφορους τους περισσότερους Ρώσους, αρχίσει να αφορά τους πάντες σε περίπτωση που κηρύξει γενική επιστράτευση. Γράφοντας στο «The Atlantic» αυτή την εβδομάδα από το Κίεβο, η ιστορικός Αν Απλμπαουμ διαπιστώνει ότι «η ουσιώδης διαφορά ανάμεσα στους ουκρανούς στρατιώτες, που πολεμούν για να συνεχίσει να υπάρχει η χώρα τους, και τους ρώσους στρατιώτες, που πολεμούν για τον μισθό τους, έχει επιτέλους αρχίσει να φαίνεται» – αν και, όπως προσθέτει, η διαφορά αυτή δεν αρκεί για να νικήσουν οι πρώτοι τους δεύτερους.
Αυτή είναι πάντως η πρώτη φορά, από την αρχή της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, που στη Δύση γίνεται λόγος για «νίκη» των Ουκρανών, έστω και ως ένα υπεραισιόδοξο σενάριο. Σύμφωνα με την Απλμπαουμ, όπως και να ορίσει το Κίεβο τι θα συνιστά νίκη (ανάκτηση των εδαφών που είχε πριν από τις 24 Φεβρουαρίου; Ανάκτηση ολόκληρου του Ντονμπάς και της Κριμαίας; Αποζημιώσεις από τη Μόσχα;), τυχόν νίκη του Κιέβου «θα σημάνει το τέλος του καθεστώτος Πούτιν». Η αμερικανίδα ιστορικός προειδοποιεί ότι όχι μόνο δεν έχουμε ιδέα ποιος θα διαδεχθεί τον Πούτιν, αλλά και η πιθανότητα αστάθειας στη Ρωσία, που διαθέτει πυρηνικά, είναι ένα ενδεχόμενο για το οποίο πρέπει να προετοιμαστεί η Δύση.
Αναλυτές εκφράζουν ανησυχία για το πώς θα αντιδράσει ο Πούτιν αν θεωρήσει ότι από τη νίκη στην Ουκρανία εξαρτάται η πολιτική του επιβίωση – θα ρίξει πυρηνικά περιορισμένης ισχύος ή θα ισοπεδώσει τους Ουκρανούς;
Η ανακατάληψη της πόλης Ιζιούμ
Ο ουκρανικός στρατός κατάφερε μέσα σε πέντε ημέρες να απωθήσει τους ρώσους στρατιώτες από στρατηγικές πόλεις στην επαρχία του Χαρκόβου, οι οποίες βρίσκονταν υπό ρωσική κατοχή σχεδόν από την αρχή του πολέμου. Σύμφωνα με πολλές πηγές, ανάμεσά τους και το Institute for the Study of War, οι Ουκρανοί αιφνιδίασαν τους Ρώσους στη Βορειοανατολική Ουκρανία επειδή επί εβδομάδες μιλούσαν για αντεπίθεση στα νότια, στη Χερσώνα, «πείθοντας» τη Μόσχα να μετακινήσει δυνάμεις προς τα εκεί. Ειδικά η ανακατάληψη από τους Ουκρανούς της στρατηγικής πόλης Ιζιούμ, την οποία κατείχαν οι Ρώσοι από τα τέλη Μαρτίου, «μειώνει την πιθανότητα να κατακτήσει η Μόσχα ολόκληρη την επαρχία του Ντονέτσκ», όπως είναι ο δηλωμένος στόχος της. Αλλά, όπως καταλήγει η εκτίμηση του σεβαστού αμερικανικού Ινστιτούτου, «παραμένει πολύ πιθανό ο πόλεμος να εκταθεί ως και το 2023». Η αντεπίθεση των Ουκρανών αποτελεί σημείο καμπής στον πόλεμο και για το ότι επιβεβαιώνει αυτό που πολλοί αναλυτές υποστηρίζουν εδώ και μήνες: ότι «ο ρωσικός στρατός δεν είναι καλός στη δουλειά του», όπως το τοποθέτησε ο στρατηγός Μαρκ Χέρτλινγκ, που υπηρέτησε επί 37 χρόνια στον αμερικανικό στρατό και ο οποίος αποδίδει την επιτυχία της ουκρανικής αντεπίθεσης σε δύο ακόμη παράγοντες: στην ικανότητα του καλά εκπαιδευμένου από τη Δύση ουκρανικού στρατού και στα δυτικά όπλα.
«Ο ρωσικός στρατός είναι σε αποσύνθεση»
Στην Ευρώπη, όπως πληροφορείται «Το Βήμα» από υψηλά ιστάμενη πηγή της ΕΕ, επικρατεί βεβαιότητα για το ότι «οι κυρώσεις έχουν αρχίσει να δαγκώνουν τη Ρωσία στον τομέα της τεχνολογίας» καθώς «δεν έχει ανταλλακτικά για τα τανκς και τα αεροπλάνα της» – είναι αλήθεια ότι η πολεμική αεροπορία της Ρωσίας παίζει όλο και μικρότερο ρόλο στον πόλεμο, ενώ λέγεται ότι η Μόσχα, που μέχρι πρότινος πουλούσε στρατιωτικό υλικό, αναζητεί τώρα drones και πυρομαχικά στο Ιράν και στη Β. Κορέα. «Ο ρωσικός στρατός είναι σε αποσύνθεση και η ρωσική πολεμική βιομηχανία δεν μπορεί να υποστηρίξει την πολεμική επιχείρηση» προσθέτει η ίδια πηγή από την ΕΕ. Αντίθετα, στην Ευρώπη η ουκρανική αντεπίθεση «αλλάζει τα δεδομένα» και «χώρες όπως η Γερμανία, που ήταν διστακτική ως προς την αποστολή όπλων στη Ρωσία» κατανοούν πλέον καλά τη σκοπιμότητα της στρατιωτικής βοήθειας.
Η αδυναμία του Πούτιν στο ουκρανικό μέτωπο προκάλεσε και την αναζωπύρωση συγκρούσεων στον Καύκασο (μεταξύ Αζέρων και Αρμενίων στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ) και στην Κεντρική Ασία (στα σύνορα Κιργιζίας-Τατζικιστάν) τις τελευταίες ημέρες. Οι περιοχές αυτές βρίσκονται στη σφαίρα επιρροής του Κρεμλίνου και μικρότεροι παίκτες τεστάρουν τα όρια της ρωσικής ανοχής ενώ η προσοχή της Μόσχας είναι στραμμένη στις απώλειες στην Ουκρανία.
