Ξεκίνησε από την Ινδία, με 8 δολάρια στην τσέπη, για τον Καναδά. Ηταν 22 ετών. Σήμερα περιλαμβάνεται στους πλουσιότερους Καναδούς. Η εταιρεία του, η Fairfax, διαχειρίζεται κεφάλαια που ξεπερνούν τα 60 δισ. δολάρια. Και το 5% των συνολικών κεφαλαίων είναι επενδεδυμένα στην Ελλάδα.
Ο Πρεμ Γουάτσα μιλώντας στο «Βήμα της Κυριακής» εξηγεί τους λόγους για τους οποίους επενδύει εδώ και χρόνια στην Ελλάδα και γιατί πιστεύει στις προοπτικές και τις τεράστιες ευκαιρίες της χώρας. Τα τελευταία 10 χρόνια έχει επενδύσει στην Ελλάδα άνω των 3 δισ. ευρώ και δηλώνει ότι δεν σκέφτεται να πουλήσει τίποτα. Το αντίθετο!
Tον συναντήσαμε σε μία από τις βίλες του One and Only Aesthesis, στη Γλυφάδα. Απλός και ενθουσιασμένος από την ομορφιά του τοπίου αλλά και το καλοσχεδιασμένο resort, σηκώνει το χέρι για να τον δούμε. Σε καμία περίπτωση δεν σου έδινε την εντύπωση ότι συναντούσες έναν από τους πιο επιτυχημένους ανθρώπους του κόσμου, ο οποίος απολάμβανε τον ήλιο ενώ μας περίμενε για τη συνέντευξη.
«Κοιτάξτε εδώ, φίλοι μου! Τι ομορφιά. Το μάτι σου δεν χορταίνει να βλέπει τη θάλασσα. Τι ωραία χώρα έχετε!» μας έλεγε καθώς μας έσφιγγε σφιχτά το χέρι και μας καθοδηγούσε προς τη βεράντα όπου θα πίναμε τον καφέ μας. Και είχε δίκιο. Είναι ένα καταπληκτικά σχεδιασμένο υπερπολυτελές ξενοδοχείο που έχει αναπτυχθεί σε έκταση 278 στρεμμάτων με ακτογραμμή 2,2 χιλιομέτρων, όπου φιλοξενεί 127 δωμάτια και 14 ιδιωτικές κατοικίες. Ενα ξενοδοχείο-κόσμημα για την Αθήνα και την Ελλάδα, συνολικά.
Κύριε Γουάτσα, είστε ένας διάσημος επενδυτής με έντονο ενδιαφέρον για την Ελλάδα. Τι σας ελκύει;
«Η Ελλάδα διαθέτει τεράστιες δυνατότητες, διότι αποτελεί επενδυτικό κόμβο. Διαθέτει ένα πανέμορφο τοπίο, πλούσια πολιτιστική κληρονομιά και στρατηγική θέση στη Μεσόγειο Θάλασσα. Η δέσμευση της κυβέρνησης για μεταρρυθμίσεις και η ανάπτυξη της οικονομίας ενισχύουν περαιτέρω την ελκυστικότητά της. Και ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης με τις πράξεις του με έπεισε ότι δεν μένει στα λόγια. Παίρνει δύσκολες αποφάσεις και είναι αποφασισμένος να προχωρήσει τις μεταρρυθμίσεις και να δημιουργήσει ένα πολύ φιλικό περιβάλλον για επιχειρήσεις – ελληνικές και ξένες – και για επενδύσεις».
Δεν αποτελούν εμπόδια η υψηλή φορολογία, οι υψηλές εισφορές, η γραφειοκρατία και η δυσκίνητη Δικαιοσύνη;
«Ολα αυτά αποτελούν εμπόδια για τις επενδύσεις και για την ανάπτυξη. Ομως, ο επενδυτής αξιολογεί τα μεγάλα βήματα που έχουν γίνει μέχρι τώρα. Εχουν συντελεστεί τεράστιες βελτιώσεις και η σημερινή κυβέρνηση είναι αποφασισμένη να κάνει την Ελλάδα τον ελκυστικότερο επενδυτικό προορισμό. Επομένως, πρέπει να βλέπουμε και τις προοπτικές. Φυσικά, η μείωση της φορολογίας, της γραφειοκρατίας και άλλες μεταρρυθμίσεις θα βοηθήσουν την οικονομία. Και είμαι σίγουρος ότι όλα αυτά θα γίνουν».
Παραμένετε αισιόδοξος για την Ελλάδα. Τι τροφοδοτεί την αισιοδοξία σας;
«Η αφοσίωση της κυβέρνησης στις οικονομικές μεταρρυθμίσεις και η αναζωογόνηση της οικονομίας σηματοδοτούν ένα ελπιδοφόρο μέλλον για την Ελλάδα ως επενδυτικό προορισμό».
Πώς αποφασίζετε για το πού και πώς θα επενδύσετε;
«Κατ’ αρχάς, πάντα σκέφτομαι και επενδύω μακροπρόθεσμα. Ετσι έκανα και τα πρώτα μου χρήματα. Μια επιτυχημένη επένδυση εξαρτάται από την ποιότητα της ομάδας. Μια ικανή και ηθική ομάδα διαχείρισης μπορεί να ξεπεράσει κάθε εμπόδιο. Αναζητώ διαχειριστές που να είναι έξυπνοι, επιμελείς, να δουλεύουν σκληρά και να έχουν ομαδικό πνεύμα».
Πώς κάνατε τα πρώτα σας λεφτά;
«Μετανάστευσα στον Καναδά από την Ινδία το 1972, με περιορισμένους πόρους και εκπαίδευση. Είχα σπουδάσει στην Ινδία χημικός μηχανικός. Στον Καναδά εργάστηκα αρχικά σε μια ασφαλιστική εταιρεία. Με σκληρή δουλειά και επιμονή κέρδισα την εμπιστοσύνη των πελατών, καθώς δημιουργούσα μακροπρόθεσμα και επιτυχημένα χαρτοφυλάκια. Στη συνέχεια δημιούργησα τη δική μου επενδυτική εταιρεία, την οποία ονόμασα Fairfax».
Γιατί την ονομάσατε Fairfax;
«Αποφάσισα να αναχρηματοδοτήσω μια μικρή καναδική ασφαλιστική εταιρεία και της άλλαξα το όνομα. Την ονόμασα Fairfax Financial, που προέρχεται από τις λέξεις «fair» (δίκαιος) και «friendly acquisitions» (φιλικές συμμετοχές) που αποτελούν τους χρυσούς κανόνες με τους οποίους ζω. Φέρσου όπως θέλεις να σου φέρονται».
Πώς ανακαλύψατε την Ελλάδα ως επενδυτικό προορισμό;
«O Γουέιντ Μπάρτον, ο πιο στενός μου συνεργάτης και επικεφαλής του ομίλου, επισκέφθηκε την Ελλάδα όταν ήταν πρωθυπουργός ο Αντώνης Σαμαράς. Ενθουσιάστηκε με τη χώρα και τις προοπτικές της και με ενθάρρυνε να εξετάσω την περίπτωση της Ελλάδας. Πράγματι, το έκανα. Η πρώτη επένδυση έγινε στην Grivalia που ασχολείται με τα ακίνητα και μετά στη Eurobank. Επεκταθήκαμε στη Eurolife Ασφαλιστική, έχουμε ένα ποσοστό στον Ομιλο Μυτιληναίου και συμμετέχουμε και στον Ant1 Plus. Οι εταιρείες αυτές διαθέτουν έξυπνες, εργατικές και υψηλής συνοχής διοικητικές ομάδες. Διαθέτουν επίσης ισχυρό ιστορικό επιτυχίας και πολλά υποσχόμενες προοπτικές».
Ποια είναι η επόμενη επένδυση στην Ελλάδα;
«Δεν γνωρίζω. Αν δω μια ομάδα που ξεχωρίζει και ένα ενδιαφέρον επενδυτικό σχέδιο, θα το εξετάσω. Πρέπει να με πείσουν τα πρόσωπα. Πιστεύω ότι οι καλύτερες ομάδες είναι εκείνες στις οποίες όλοι επικεντρώνονται στην επίτευξη ενός κοινού στόχου και όχι στον ατομικό τους εγωισμό. Οι εταιρείες με ομαδική προσέγγιση και έμφαση στη συλλογική επιτυχία τείνουν να είναι πιο επιτυχημένες μακροπρόθεσμα».
Ποιοι είναι ορισμένοι από τους συγκεκριμένους κλάδους που πιστεύετε ότι είναι ελκυστικοί για επενδύσεις στην Ελλάδα;
«Νομίζω ότι όλοι οι τομείς είναι ελκυστικοί για επενδύσεις στην Ελλάδα, αλλά ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν ο τουρισμός, οι υποδομές και η τεχνολογία. Η κυβέρνηση επενδύει σημαντικά στις υποδομές, γεγονός που δημιουργεί νέες ευκαιρίες για τις επιχειρήσεις. Και η Ελλάδα διαθέτει ένα νέο και ταλαντούχο εργατικό δυναμικό που είναι κατάλληλο για τον τομέα της τεχνολογίας».
Λένε ότι οι επιχειρήσεις δεν βρίσκουν κατάλληλο προσωπικό, υπάρχει δυσκολία να βρεις εργαζομένους με συγκεκριμένες δεξιότητες. Εσείς το αντιμετωπίσατε αυτό στην Ελλάδα;
«Οχι! Το αντίθετο. Ολες οι εταιρείες όπου συμμετέχει η Fairfax έχουν τα καλύτερα μυαλά, τους καλύτερους εργαζομένους, που είναι όλοι Ελληνες. Τώρα φτιάξαμε το One and Only, όπου χρειάστηκαν πολλές ειδικότητες και προσελήφθησαν εκατοντάδες. Ολοι Ελληνες».
Παρ’ όλα αυτά, το ποσοστό ανεργίας στην Ελλάδα είναι υψηλό και ειδικά στους νέους.
«Το ποσοστό ανεργίας είναι μόνο ένα στατιστικό μέγεθος. Δεν λέει τίποτα. Σήμερα η ελληνική οικονομία αλλάζει. Αλλάζουν τα πάντα. Γίνονται επενδύσεις. Ερχονται δουλειές. Ολοι μπορούν να βρουν δουλειά. Η Ελλάδα διαθέτει ένα νέο και ταλαντούχο εργατικό δυναμικό που είναι κατάλληλο για τον τομέα της τεχνολογίας. Υπάρχει επίσης ένας αριθμός ελληνικών νεοφυών επιχειρήσεων που αναπτύσσουν καινοτόμα προϊόντα και υπηρεσίες. Πιστεύω ότι ο ελληνικός τεχνολογικός τομέας έχει τη δυνατότητα να αναπτυχθεί σημαντικά τα επόμενα χρόνια».
Τι συμβουλές θα δίνατε σε νέους ανθρώπους που σκέφτονται να ξεκινήσουν μια επιχείρηση στην Ελλάδα;
«Να ακολουθήσουν τα όνειρά τους και να μη φοβούνται να ξεκινήσουν μια επιχείρηση. Η Ελλάδα είναι ένα εξαιρετικό μέρος για να ξεκινήσετε μια επιχείρηση, επειδή υπάρχουν πολλές ευκαιρίες και η κυβέρνηση υποστηρίζει τους επιχειρηματίες».
Υπάρχει όμως και το πρόβλημα της χρηματοδότησης για έναν νέο που θέλει να ξεκινήσει τη δική του επιχείρηση;
«Οποιος θέλει να γίνει επιχειρηματίας βρίσκει χρήματα. Βρίσκει επενδυτές. Η ελληνική κυβέρνηση λαμβάνει μέτρα για την αντιμετώπιση του προβλήματος της πρόσβασης στη χρηματοδότηση. Αλλά υπάρχουν και πολλές εταιρείες επενδυτικών κεφαλαίων που επενδύουν πλέον σε ελληνικές εταιρείες».
Τι θα συμβουλεύατε τους νέους;
«Ενα μάθημα που πήρα. Είναι σημαντικό να είστε υπομονετικοί. Χρειάζεται χρόνος για να αναπτυχθούν και να πετύχουν οι εταιρείες. Οι επενδυτές πρέπει να είναι πρόθυμοι να διατηρήσουν τις επενδύσεις τους μακροπρόθεσμα, προκειμένου να μεγιστοποιήσουν τις αποδόσεις τους».
Δεν ήρθαν δύσκολες στιγμές για τις επενδύσεις σας στην Ελλάδα;
«Φυσικά. Η περίοδος της κρίσης ήταν μεγάλη δοκιμασία. Ωστόσο, έγιναν έξυπνες και στρατηγικές κινήσεις, όπως για παράδειγμα η συγχώνευση της Grivalia με τη Eurobank – κίνηση, η οποία ενίσχυσε εγκαίρως τα κεφάλαια της τράπεζας και, στη συνέχεια, ήταν η πρώτη που προχώρησε στη δραστική μείωση των κόκκινων δανείων. Αυτές οι κινήσεις ήταν καταλυτικές καθώς έδωσαν στην τράπεζα και σε όλες τις εταιρείες του ομίλου άμεσο συγκριτικό πλεονέκτημα».
Αν δεν είστε ακόμα σίγουρος για την επόμενη επενδυτική κίνηση στην Ελλάδα, σκέφτεστε μήπως τι θα μπορούσατε να πουλήσετε;
«Τίποτα. Δεν πουλάω τίποτα. Μην προσπερνάτε το γεγονός ότι το ΑΕΠ της Ελλάδας και το κατά κεφαλήν εισόδημα είναι ακόμα χαμηλότερα από το επίπεδο πριν ξεκινήσει η κρίση του 2008. Παρά τη μεγάλη ανάπτυξη και βελτίωση που έχει σημειωθεί. Συνεπώς, υπάρχουν ακόμα μεγάλα περιθώρια και νέες ευκαιρίες, οι οποίες θα φέρουν την ελληνική οικονομία υψηλότερα από εκεί όπου βρισκόταν πριν από την κρίση. Εξάλλου, όπως έχω αναφέρει πολλές φορές, επενδύω μόνο μακροπρόθεσμα».
