Το πρώτο πράγμα που βλέπει κανείς φτάνοντας με το πλοίο από τη Σαλαμίνα στο Πέραμα, στην άκρη του Πειραιά, είναι μια τεράστια επιγραφή στο πορθμείο που γράφει «Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΕΛΠΙΔΑΣ». Η Ειρήνη Καντεμίρη, εργαζόμενη στο πορθμείο, μας λέει: «Την πινακίδα την τοποθέτησε κάποιος εικαστικός το 2020 λίγο πριν από το λοκντάουν. Μας ρωτάει ο κόσμος ποιος είναι, αλλά δεν ξέρουμε. Το βράδυ φωσφορίζει κιόλας». Τον Φεβρουάριο του 2020 ο σκωτσέζος εικαστικός Ρόμπερτ Μοντγκόμερι τοποθέτησε την επιγραφή σαν να ήξερε τι θα ακολουθήσει και να ήθελε να εμπνεύσει αισιοδοξία στους κατοίκους.
Η τεράστια επιγραφή στο πορθμείο που τοποθετήθηκε από τον σκωτσέζο εικαστικό Ρόμπερτ Μοντγκόμερι το 2020. / Φωτ.: Σίσσυ Μόρφη
Το Πέραμα, όπως όλη η Ελλάδα, άφησε πίσω του την πανδημία. Η πόλη των 75.000 κατοίκων (αλλά 25.000 δημοτών) άφησε πίσω της και τα δύσκολα χρόνια της κρίσης και της ανεργίας. Αφησε, όπως φαίνεται, πίσω της και τα στερεότυπα: η πόλη της προσφυγιάς, η φτωχομάνα, το προπύργιο της Αριστεράς. Στις εκλογές της 21ης Μαΐου η ΝΔ έλαβε 38,6%, ο ΣΥΡΙΖΑ 18,5%, το ΚΚΕ 10,9% και το ΠαΣοΚ 6,8%. Στις εκλογές του 2019 ο ΣΥΡΙΖΑ είχε αναδειχθεί πρώτος με 37,02% έναντι 32,1% της ΝΔ.
Στο Πέραμα βρίσκει πια κανείς ψηλές νεόδμητες πολυκατοικίες, εφτά, οκτώ ορόφων, με θέα στη θάλασσα και πολλά καινούρια αυτοκίνητα. Στην κεντρική λεωφόρο Δημοκρατίας τα δύο ρεύματα χωρίζονται από μια νησίδα με μοβ πασχαλιές: και στις δυο πλευρές της λεωφόρου υπάρχουν καταστήματα που λειτουργούν τηρώντας ευλαβικά το ωράριο, τη διακοπή, δηλαδή, των δυόμισι ωρών το μεσημέρι, τις μέρες που ανοίγουν και το απόγευμα. Είναι άγνωστη εδώ η φρενίτιδα της Αθήνας.
Το δυστύχημα της Δευτέρας
Εκεί που η δουλειά δεν σταματά ποτέ είναι στη Ναυπηγοεπισκευαστική Ζώνη, στα ναυπηγεία, που δίνουν δουλειά σε χιλιάδες οικογένειες. Δουλειά σκληρή, με ρίσκο και θανατηφόρα ατυχήματα όπως αυτό της περασμένης Δευτέρας όπου ένας εργαζόμενος σκοτώθηκε και τρεις τραυματίστηκαν.
«Βρέξει-χιονίσει, εγώ θα ανέβω στο μαδέρι» λέει ο Φώτης, Περαματιώτης, 47 χρόνων, που δουλεύει στη Ζώνη από τα 15 του. Φωτ.: Σίσσυ Μόρφη
Ο Φώτης, Περαματιώτης, 47 χρόνων, δουλεύει στη Ζώνη από τα 15 του. «Βρέξει-χιονίσει, εγώ θα ανέβω στο μαδέρι. Τώρα τα πράγματα είναι καλύτερα από πριν. Δυο-τρία χρόνια στην κρίση ήταν δύσκολα, αλλά τώρα έχει δουλειά. Και στον κορωνοϊό δουλεύαμε. Η κυβέρνηση όμως πρέπει να φέρει και άλλες δουλειές, να μην τις παίρνουν όλες οι Κινέζοι και η Κορέα». Δίπλα του ο Αντώνης θυμάται ότι όταν ήταν πιτσιρικάς γυρίζονταν εδώ ταινίες με την Αλίκη Βουγιουκλάκη: «Παίζαμε και εμείς στις ταινίες, σαν πιτσιρίκια. Εδώ που στεκόμαστε τώρα είχε βαρκούλες, γι’ αυτό το μέρος το λένε «Βαρκούλες». Πιο πέρα, κατά μήκος της ακτής, ήταν όλα τα μπουζούκια, τα καλύτερα, όλοι οι σπουδαίοι πέρασαν από δω, και ο αγαπημένος μου, ο Στράτος Διονυσίου».
«Ο κόσμος εδώ ψήφισε Μητσοτάκη γιατί ο Μητσοτάκης μίλησε για το μέλλον ενώ ο Τσίπρας μιλάει για το παρελθόν» λέει ο αλβανικής καταγωγής Κωνσταντίνος Κότζα. / Φωτ.: Σίσσυ Μόρφη
Ο αλβανικής καταγωγής Κωσταντίνος Κότζα δουλεύει στα ναυπηγεία 25 χρόνια. Απέκτησε πρόσφατα την ελληνική υπηκοότητα. Δείχνει περήφανος για την ελληνική ταυτότητα με τη οποία ψήφισε για πρώτη φορά. «Ο κόσμος εδώ ψήφισε Μητσοτάκη γιατί ο Μητσοτάκης μίλησε για το μέλλον, ενώ ο Τσίπρας μιλάει για το παρελθόν. Ο κόσμος δεν συγχώρεσε αυτά που έκανε ο Τσίπρας, τα capital control και τα άλλα. Μη νομίζετε ότι όλοι οι ξένοι ψηφίζουν μόνον Αριστερά. Ψηφίζουν αυτούς που τους βοηθούν. Ο Πιερρακάκης τα έκανε όλα ψηφιακά, εγώ πήρα υπηκοότητα σε οκτώ μήνες».
«Ο Τσίπρας άλλα είπε και άλλα έκανε»
«Ο Μητσοτάκης δεν έκανε 100% όσα είχε πει, όμως δεν έκανε άλλα από εκείνα που είχε πει, όπως ο Τσίπρας, που άλλα είπε και άλλα έκανε» λέει ο Δημήτρης. «Είμαστε 30 χρόνια εδώ, έχουμε εικόνα για όλους τους πρωθυπουργούς και τους δημάρχους του Περάματος. Από το ’74 είχε να κερδίσει η ΝΔ τη Β’ Πειραιώς! Λυπάμαι που δεν ψηφίζω, αλλά δεν έχω ελληνική υπηκοότητα. Παλιότερα, ήταν πολύ δύσκολο να πάρεις υπηκοότητα, τώρα είναι καλύτερο το σύστημα. Αλλά πάλι έχει πολλή γραφειοκρατία. Εγώ μιλάω ελληνικά, όμως δεν γράφω, δεν έχω χρόνο να μάθω, πρέπει να δουλεύω».
Ο Θόδωρος Σατσάρας, 25 ετών, δουλεύει ενάμιση χρόνο στα ναυπηγεία Σπανοπούλου, πριν δούλευε σε ναυπηγεία στην Ολλανδία και τη Γερμανία. Στις εκλογές δεν ψήφισε γιατί τα εκλογικά του δικαιώματα είναι στο Αγρίνιο και τα χρήματα για το ταξίδι ήταν πολλά.
Τον ψήφισαν γιατί είναι ένας από αυτούς
Στα ναυπηγεία συναντάμε και τον Σπύρο Ρίτσαρντ Χαγκαμπιμάνα, πρώτο αφροέλληνα υποψήφιο βουλευτή της ΝΔ, στη Β’ Πειραιώς. Στις εκλογές ήρθε όγδοος, με 5.534 ψήφους. Κάτοικος Νίκαιας, ο Χαγκαμπιμάνα ήρθε το 1991 από το Μπουρούντι της Αφρικής, αποφοίτησε από τη σχολή Ναυτικών Δοκίμων, έλαβε ελληνική υπηκοότητα το 2005, βαπτίστηκε χριστιανός ορθόδοξος και είναι στέλεχος του υπουργείου Μεταναστευτικής Πολιτικής. Εγκάρδιος, συστήνεται με το μικρό του όνομα.
«Η ΝΔ κέρδισε εδώ γιατί λιώσαμε τα παπούτσια μας. Πήγαμε πόρτα-πόρτα» λέει ο υποψήφιος με τη ΝΔ Σπύρος Ρίτσαρντ Χαγκαμπιμάνα. / Φωτ.: Σίσσυ Μόρφη
«Η ΝΔ κέρδισε εδώ γιατί λιώσαμε τα παπούτσια μας. Πήγαμε πόρτα-πόρτα. Πρέπει να αλλάξει το αφήγημα. Δεν μπορεί σήμερα να ισχυρίζεσαι ότι είσαι κατά του Κεφαλαίου και των επενδύσεων όταν θέλεις περισσότερες δουλειές. Τίποτε δεν έχει κριθεί. Πρέπει να πάμε να ψηφίσουμε όλοι στις 25 Ιουνίου». Οι ναυτεργάτες τον χαιρετούν, ορισμένοι τον ψήφισαν «γιατί είναι ένας από μάς, ξένος, ήρθε εδώ, δεν ήξερε κανέναν και τώρα πάει για βουλευτής».
«Αμα θες να δουλέψεις, στο Πέραμα έχει δουλειά. Αμα κάθεσαι στο καφενείο και περιμένεις να βρέξει λεφτά, δεν έχει» λέει ο Κώστας, 56 ετών, ναυτεργάτης. / Φωτ.: Σίσσυ Μόρφη
Ανεβαίνοντας τις απότομες ανηφοριές που οδηγούν στο Ανω Πέραμα πετυχαίνουμε τον Κώστα, 56 ετών, επίσης ναυτεργάτη, να δουλεύει στο γκαράζ του σπιτιού του κάνοντας το χόμπι του, ξαναφτιάχνοντας παλιά αυτοκίνητα. Δίπλα του, παρκαρισμένο ένα κόκκινο TΑUNUS, της δεκαετίας του 1970. Πάνω από το γκαράζ το σπίτι του. Από τη βεράντα ξεπροβάλλει ένα μαύρο κανόνι. «Το έφτιαξα για να πάω την κόρη μου νύφη στην εκκλησία» λέει. «Είμαι Μανιάτης, αλλά είμαι 40 χρόνια στο Πέραμα, δεν το αλλάζω με τίποτε. Αμα θες να δουλέψεις, στο Πέραμα έχει δουλειά. Αμα κάθεσαι στο καφενείο και περιμένεις να βρέξει λεφτά, δεν έχει. Ξέρεις πόσους ξέρω που έρχονται από την Πετρούπολη και δουλεύουν στη Ζώνη; Η ζωή είναι πολύ καλή στο Πέραμα. Ο κόσμος ψήφισε Μητσοτάκη γιατί είπε πέντε πράματα και τα τήρησε, όχι όλα βέβαια. Είπε θα σου μειώσω τον ΕΝΦΙΑ, θα μαζέψω λίγο τους μετανάστες. Οχι να κάθονται οι μετανάστες και να λιάζονται, έχει γίνει η Ομόνοια πλατεία Αφγανιστάν».
Το ρεύμα του 2019 συνεχίστηκε και τώρα
Για τον Παναγιώτη Κουστένη, δρα Πολιτικής Επιστήμης και εκλογικό αναλυτή, η ΝΔ είχε ενισχυθεί στη Β’ Πειραιώς ήδη από το 2019, έχοντας επιτύχει διπλή διεύρυνση και προς το Κέντρο και προς τη Δεξιά, τους ΑΝΕΛ και τη Χρυσή Αυγή – τη «μανιάτικη Δεξιά», όπως τη χαρακτηρίζει.
«Στη Β’ Πειραιώς, όπως και στη Δυτική Αθήνα οι ΑΝΕΛ και η ΧΑ είχαν παραδοσιακά ισχυρότερη παρουσία. Το 2019 στο Πέραμα το ποσοστό της ΝΔ είχε υπερβεί το ποσοστό του «Ναι» στο δημοψήφισμα, δηλαδή η ΝΔ είχε αντλήσει σαφώς ψήφους και από τη δεξαμενή του «Οχι». Φαίνεται ότι αυτό που είδαμε στις εκλογές της 21ης Μαΐου είναι η συνέχεια εκείνου του ρεύματος. Αυτή τη φορά ωστόσο προστέθηκε και ένα ισχυρό ρεύμα απορρόφησης πρώην ψηφοφόρων του ΣΥΡΙΖΑ. Στη μεγάλη αύξηση των ποσοστών της ΝΔ η μισή προέρχεται από πρώην ψηφοφόρους της ΧΑ και η άλλη μισή από πρώην ψηφοφόρους του ΣΥΡΙΖΑ. Μπορεί να συνυπολογιστεί και το ότι, ειδικά στην Αττική, είχαμε και πολύ μεγάλη επιστροφή ψηφοφόρων η οποία κινήθηκε κυρίως προς τη ΝΔ».
Σταματάμε στο Πανόραμα του Περάματος, ένας λόφος με ξέφωτο απ’ όπου φαίνεται η πόλη, τα σπίτια και τα ναυπηγεία και η θάλασσα μέχρι τη Σαλαμίνα. Παραδίπλα, παιδικές χαρές και πολύ φροντισμένα γήπεδα μπάσκετ γεμάτα παιδιά. Στα φροντιστήρια ξένων γλωσσών, τα παιδιά του Δημοτικού πάνε μόνα τους στο μάθημα. Το Πέραμα είναι γειτονιά, λένε αρκετοί γονείς, έχει και κουτσομπολιό, όμως ο ένας γνωρίζει τα παιδιά του άλλου, και άμα δει κάτι ανησυχητικό ειδοποιεί. Οκτώ δημόσια σχολεία έχει το Πέραμα και δύο ιδιωτικά, που τα τμήματά τους δεν φτάνουν τα 20 παιδιά.
Το νοικοκύρεμα των οικονομικών στον Δήμο
«Οι διευθυντές των σχολείων του Περάματος επιδιώκουν να μη μετατεθούν σε άλλους δήμους εξαιτίας του τρόπου με τον οποίο η δημοτική αρχή διαχειρίζεται την κατάσταση των σχολείων λέει η Γιώτα Βοϊδονικόλα, αντιδήμαρχος Περάματος, η οποία εκλέγεται από το 2010 και από το 2014 συνεργάζεται με την παράταξη του δημάρχου Γιάννη Λαγουδάκου (τον οποίο στηρίζει ο ΣΥΡΙΖΑ). «Ο δήμος αποδίδει τα χρήματα στα σχολεία: όποιες εργασίες γίνονται στα σχολεία, τις κάνει ο δήμος με αυτεπιστασία. Ο δήμος ήταν καταχρεωμένος πριν από δέκα χρόνια. Σήμερα έχουν νοικοκυρευτεί τα οικονομικά του δήμου, έχουμε αξιοποιήσει ευρωπαϊκά προγράμματα. Από ληξιπρόθεσμες οφειλές εκατομμυρίων ευρώ, σήμερα ο δήμος έχει απόθεμα 18 εκατομμυρίων».
«Σήμερα έχουν νοικοκυρευτεί τα οικονομικά του δήμου, έχουμε αξιοποιήσει ευρωπαϊκά προγράμματα» λέει η Γιώτα Βοϊδονικόλα, αντιδήμαρχος Περάματος. / Φωτ.: Σίσσυ Μόρφη
Η δουλειά του δήμου αποτυπώνεται στην καθαριότητα. Δεν βλέπεις βρώμικους δρόμους, ούτε ξέχειλους κάδους απορριμμάτων. Το πράσινο είναι φροντισμένο, τα δημόσια κτίρια καθαρά, χωρίς γκραφίτι (από τα οποία δεν γλιτώνουν όμως τα ιδιωτικά κτίρια.) Στο Μουσείο Αλιείας, το Τμήμα Πολιτισμού του Δήμου οργανώνει συναυλία. Γονείς έχουν γεμίσει τον χώρο για να ακούσουν τα παιδιά τους που μαθαίνουν μουσική δωρεάν, χάρη στα προγράμματα του δήμου. «Η μουσική σώζει τον πολιτισμό όταν τελειώνουν οι λέξεις» λέει ο Κωνσταντίνος Ζέκος, διευθυντής Πολιτισμού του δήμου, προλογίζοντας την εκδήλωση.
Προβλήματα σε ασφάλεια και ιατρικές υπηρεσίες
Οι Περαματιώτες δίνουν εύσημα στον δήμαρχο Γιάννη Λαγουδάκο, 62 ετών, που εκλέγεται από το 2014. Φωτογράφος και συλλέκτης με αρχείο για το Πέραμα, ο Λαγουδάκος είναι απόγονος Μικρασιατών που μαζί με τους Κωνσταντινουπολίτες ήταν οι πρώτοι κάτοικοι του Περάματος. Επισημαίνει ότι «το Πέραμα ξεκίνησε ως περιοχή εσωτερικής μετανάστευσης και εξελίχθηκε σε περιοχή όπου ζουν άνθρωποι από όλη την Αττική, με χαρακτηριστικά ευνοημένης περιοχής, που συνδυάζει το βουνό με τη θάλασσα, και με πιο φθηνές κατοικίες».
Συμφωνεί ότι το Πέραμα αναπτύσσεται πολύ, όμως υπάρχουν ακόμη πράγματα να γίνουν: «Η ασφάλεια είναι το σημαντικότερο πρόβλημα στην περιοχή. Τα αστυνομικά τμήματα είναι υποστελεχωμένα, όπως και οι ιατρικές υπηρεσίες. Από τον Απρίλιο ως το φθινόπωρο το πρόβλημα της ασφάλειας είναι εντονότερο, γιατί η πόλη μας διαθέτει το μεγαλύτερο πορθμείο της χώρας και το δεύτερο της Ευρώπης. Στη διάρκεια αυτής της περιόδου η κίνηση είναι πολύ μεγάλη, οι Ρομά κατασκηνώνουν σε πρόχειρους καταυλισμούς, με αποτέλεσμα οι πολίτες να μην μπορούν να χρησιμοποιήσουν τον δημόσιο χώρο».
Αρκετοί συνομιλητές μας επιβεβαιώνουν τα λεγόμενα του δημάρχου. Φεύγοντας από το Πέραμα, σκέφτομαι ότι το 2010 ο εξαιρετικός συγγραφέας Χρήστος Οικονόμου στο βιβλίο του «Κάτι θα γίνει, θα δεις» (Εκδ. Πόλις) έγραφε για τους ανθρώπους του Περάματος ως ανθρώπους με τσακισμένα όνειρα. Το 2023 νομίζω ότι οι άνθρωποι του Περάματος όχι μόνον έχουν όνειρα, αλλά και δεν σκοπεύουν να αφήσουν κανέναν να τους τα τσακίσει.
